Ísafold - 29.07.1882, Qupperneq 1

Árgangurinn kostar 3 kr.
innanlands, en 4 kr. er-
lendis. Borgist í júlímán.
ISAFOLD.
Pöntun er bindandi lyrir
ár. Uppsögn til áraskipta
með tveggja mán. fyrirvara.
Auglýsingar í blaðinu kosta 10 aura fyrir hverja línu með meginmálsletri, en 8 aura með smáletri.
IX 18.
Reykjavík, laugardaginn 29. júlímán.
18 8 2.
Landsbókasafniö.
(Eptir meistara Eirík Magnússon í Cambridge).
Landsbókasafnið er ein af íslands
mörgu vanhirtu stofnunum. í vísinda-
legum skilningi er það eiginlega ekki
til. I>að eru til nokkur þúsund bindi
af bókum ; það er allt. Engar reglu-
bundnar skrár eru til. Bókavörður er
ólaunaður, en er heiglað einhverri ó-
veru, sem nefnd er laun. I>að, sem
lagt er fram til safnsins, nægir ekki
einu sinni til þess, að fá því helztu
nauðsynja-rit um bók- og prentfræði
(Bibliographi), sem það sjálft með engu
móti getur án verið, ef bókskrár þess,
katalógar, eiga að vera i nokkru lagi.
Um fje til að kaupa handrit, eða fá-
gætar fornprentaðar útgáfur er ekki
að tala. — f>að virðist vera farið með
þetta safn eins og það væri einhver
tilgangslaus bókahrúga, sem ekkert
eiginlegt gagn væri í; en hinum eða
þessum gæti orðið til skemmtunar.
fetta kemur af því, að menn hafa ekki
lagt niður fyrir sjer, hvað bókasafn —
einkum landsbókasafn—er í vísindaleg-
um skilningi: Iwer tilgangur sje slíkrar
stofnunar.
Aðaltilgangur landsbókasafns er þessi:
að geyma allar þær bækur, er prentað-
ar hafa verið á landsins máli, eða eins
margar þeirra og ítrast verður; að
draga að sjer sem mest að verður af
handritum og handritasöfnum innlend-
um; að fá utan að hið merkasta, sem
prentað hefur verið, og prentað er 1
öllum greinum lærdóms og kunnustu,
og — að veita hverjum lesara greiðan
aðgang að því, og glöggt yfirlit yfir
það, sem fært er í letur á bókum
safnsins frá fyrsta til síðasta. Um
fyrri tvö atriðin þarf jeg eigi að fara
neinum orðum hjer, því engum manni
vil jeg gjöra þá gersök, að hann skynji
ekki, hve áríðandi þau eru. En um
hin síðari tvö verð jeg að fara nokkr-
um orðum, til að sýna, hvernig því
miði verði náð, er þau stefna að.
Til þess, að þriðja skilyrðið nái fram,
þarf, auk efna, bókavörð, sem kunn-
ugur er bókmenntasögu menntunar-
þjóðanna, og getur ..fylgt með“ bók-
menntum líðandi tíðar. þ>ví skyldu
menn gjöra það að fastri reglu, að
hann sje vel fær í þremur aðal-málum
heimsmenntunarinnar, þýzku, frakk-
nesku, ensku, og geti skrifazt á við
bóksala á einhverju þeirra, þegar á
liggur ; því bókaverði er nauðsynlegt,
að vera svo sjálfbjarga endrum og
sinnum, að hann sje ekki alveg kom-
inn upp á umboðsmann sinn. fað
leiðir af sjálfu sjer, að bókavörður
verður að vera safninu út um hin
helztu ritdóma-tímarit menntunar-þjóð-
anna, að minnsta kosti norðan-fjalls.
)því eptir þeim verður hann að semja
bókakaupin.
Við hið síðasta atriði í tilgangi lands-
bókasafnsins er margt að athuga.
það felur í sjer alla stjórn og fyrir-
komulag safnsins, sem er flókið mál
að skýra fyrir ókunnugum á pappír.
Til þess, að menn skilji mig betur,
tek jeg hjer fram að eins megin-atriðin.
J>egar setja skal reglur fyrir stjórn
og fyrirkomulagi bókasafns, verða
menn að miða hvert einasta atriði við
SPARNAÐ og HANDHÆGÐ.
i. Sparnaðurinn er fólginn hvað
helzt í því tvennu:
a. að hyllurúmi sje ekki eytt að ó-
þörfu, er bækur eru settar upp, þ. e.
að misháum bókum sje ekki raðað
saman (t. a. m. þannig
ID-
b. Að störfum sje svo skipað, að
tví- þrí- eða marg-verknaðr þurfi aldrei
fram að koma, eða sem sjaldnast, og
sem minnstur. þ>etta er mjög áríðandi
atriði, og þýðir það, að höfð sje við
frá öndverðu, þegar fyrirkomulag safns
er sett í reglubundið horf, sú framsýni,
að fyrirkomulagið aldrei komi í bága
við sjálft sig, og að stjórn safnsins
breyti aldrei slíku fyrirkomulagi, með-
an safnið er innan sömu veggja. Menn
geta aldrei verið of fastheldnir á þess-
ari reglu í stjórn bókasafns. Engum
bókaverði skyldi heimilað frelsi að víkja
frá henni, að minnsta kosti ekki fyrr,
en stjórnendr safnsins væru búnir að
hnitmiða niður þá eyðslu tíma, vinnu,
fjár, sem af breytingunni kynni standa,
við þann hag, er sannað yrði að hún
byggi safninu og þeim er nota það.
|>etta skal eg nú skýra með dæmi.
Mörgum bókavörðum þykir það „ein
hjartkær happasjón11, að sjá fluttar sam-
an og settar upp í sömu stofu eða
klefa, eða hvað menn nú vilja nefna
það, í bóksafninu allar bækur, er um
eitt og sama efni hljóða; og því verð-
ur ekki neitað, að það er eitthvað girni-
legt til fróðleiks í slíkum samrakstri
skyldra rita. En hjer er nú margur
snúningur á, áður en öll kurl koma til
grafar, og þegar starfinu er lokið —
sem aldrei verðr — hvað er þá unnið ?
Tökum til dæmis guðfræði og skylda
bókfræði. Nú fer bókavörðr að tína
þetta saman og setja upp í guðfræðis-
klefanum. Hann veit ekkert hvað mörg
bindi eru í safninu af þessu tagi. Hann
verður fyrst að hrúga öllu inn í guð-
fræðistofuna, sem fundið verður á hyll-
um safnsins. Hann verður að trúa þjón-
um sínum fyrir þessu starfi, því hann
hefir sjálfur engan tíma til að vera að
rogast með skruddur fram og aptur,
og enn síður til þess, að rannsaka allt
safnið, hvort öll guðfræði þess hafi
verið tæmd inn í tilsettan klefa. Með-
an á þessu stendur, eru öll rit, er þess-
ari fræðigrein heyra til, í þeirri óreglu,
er bókavörður fær engu við ráðið. Nú
kemur að því að skipa niður þessum
sæg á hyllur í guðfræðisklefanum,
hverjum flokki eptir sinni tegund. Hvað
eftir annað verður að umhverfa þvi, er
þegar var gjört, því hver flokkurinn
ríður í bág við annan, með því enginn
getur ætlazt til fyrirfram, hvað mikið
heyrir hverjum flokki til í aðalhrúg-
unni. Engum sparnaði á hyllu-rúmi
verðr við komið með þessari bókaskip-
un. En þegar lokið er þessum marg-
verknaði, rekr að því, sem fyrirfram
hefði átt að vera sjeð, að hinn nýi salur
er fullur, eða að sumir flokkar hafa fyllt
allt það rúm í honum sem til er, að
aðrir hafa fyllt það, að fimmta, fjórða,
þriðja hluta o. s. frv., að flokkaskipun
þessari verður með engu móti haldið
áfram í nýjum innkomandi bókum, inn-
an sama sals ; verður því að reyna að
koma henni fram annarstaðar í samtýni
við alsendis óskyld efni — að úr öllu
verður rugl, sem margfaldast í reglu-
bundnum hlutföllum við vöxt safnsins.
Hin versta afleiðing af þessu er það,
að hinar eldri bækur, sem varla nokk-
ur maður hirðir um, fá svo sem eins
og höldsrjett og öndvegistign, en nýj-
ari bækur verða á eins konar jarð-
næðislausri ringulreið um safnið, tyllt
þar, sem öldungarnir ekki sitja fyrir.
pegar nú að þrengir í safninu — því
þar að rekur í öllum söfnum — neyðist
bókavörður að setja bækur inn þar,
sem rúm er fyrir þær, án tillits til
efnis, og er hans fagra dýrkeypta
hugmynd þá orðin að barnaglingri.
Menn geta sjeð, að hugmyndin, sem
vakir undir slíku bókabusli, er sú, að
almenningur skuli hafa frjálsan aðgang
að hyllum safnsins. Mörgum bóka-