Ísafold - 25.09.1882, Blaðsíða 1
Árgangurinn, 32blöð, kostar
3 kr. innanlands, en í Danm.,
Svíþjóð og Norvegi um 3V2
kr., í öðrum löndum 4 kr.
Borgist í júlím. innanlands,
erlendis fyrir fram.
ISAFOLD.
Auglýsingar kosta þetta
hver^ lÍDa : aur>
innlent
tmeð smáletn..... ö
Ímeð meginletri ... 15
með smáletri....12
cOjfr
Pöntun er bindandi fyrir ár. — Uppsögn til áraskipta með tveggja mánaða fyrirvara.
IX 23.
Reykjavík, mánudaginn 25. septembermán.
18 8 2.
Jtii/t.
iEG elska þig, logn, er við ylríka sól
Ihið ilmandi blóm prýðir grænkandi hól
þegar speiglandi sjórinn er spenntur
og þaninn,
og spóinn á heiðinni talar við svaninn.
Jeg hata þig, stormur! því hvað erþitt vald?
að hrekja til skýin um sólarheims tjald,
að brjóta og öskra og hrista og hræða
og hugsunarlaust yfir jörðina’ að æða.
Jeg elska þig, logn, er í döggvuðum dal
draumnjórun vekur upp fornaldar tal,
og lækurinn dreymandi leikur við steina,
er langt burtu fossar við hamra sig reyna.
Jeg hata þig, stormur ! sem hristir og ber—
jeg hef ekki virðingar ögn fyrir þjer
þó drembinn þú öxlunum yptir og keisir,
og úfinn til skýjanna hvirfilinn reisir.
Jegelska þig, logn, og jeg óska að þú
ætíð mjer tækir í hjartanu bú—
þareroptast nær stormurogfreistingafjöldi,
sem fer ekki burt nema lygni með kvöldi.
X.
RANNSOKNIR Á VESTFJÖRÐUNI
1882.
(Eptir Sigurð Vigfússon).
(Goðhóll, húsatóptir frá Sæbóli í heiðni.
Fundið fylgsni Gísla Súrssonar með
leffum af áreptinu).
Fornleifafjelagið ljet í fyrra sumar
rannsaka á Breiðafirði og þ>órsnesi.
í Breiðafjarðardölum fundust meðal
annars tvær hoftóptir, önnur í Ljárskóg-
um ákaflega stór 88 fet á lengd og 51
fet á breidd, og önnur á Rútsstöðum
60 fet á lengd 20 fet á breidd, báðar
með afhúsi; hið forna Haugsnes var
og rannsakað, og hjeraðsþingið í J>órs-
nesi. Haugur Arnkels goða var og að
nokkru leyti kannaður, og nokkur fleiri
dys, o. s. frv. Frá þessu verður ná-
kvæmlega skýrt í árbók fjelagsins, sem
nú er verið að prenta.
í sumar hafði fornleifafjelagið ákveð-
ið, að láta rannsaka Vestfirði, einkan-
lega Gísla sögu Súrssonar, skal jeg nú
í fám orðum skýra frá helzta árangri
þessarar ferðar. 2. júlí fór jeg með
gufuskipinu vestur á ísafjörð og þaðan
til Önundarfjarðar til að kanna betur
Goðhól; ljet jeg grafa í hólinn 2 skurði
mikla; fann jeg að þar hafði staðið
kringlótt tópt 11 fet í þvermál, og virt-
ist mjer tóptin hafa verið eyðilögð á
þann hátt, að rutt hafði verið veggjun-
um ofan í tóptina með grjóti og öllu
saman (ekki brend). (þannig var nær
orðið sljett yfir; gólf tóptarinnar var
glöggt, á því miðju fann jeg ösku og
hrosstennur, mjög fúnar og fleira; jeg
skal nú að þessu sinni ekkert fullyrða,
að tópt þessi hafi verið goðahús, en
hitt er víst, að hjer fundust hin sömu
kennimerki, og í blóthúsinu á jþyrli og
hofinu á Ljárskógum, nefnilega askan
og hrosstennurnar ; nafnið Goðhóll er
og hjer til styrkingar í sambandi við
þetta; en þeir sem ekki vilja fallast á
að goðahús hjer hafi getað verið þannig
lÖguð stundum, verða þá að fœra til
fleiri og sterkari sannanir fyrir þvf mót-
setta. þegar jeg fór frá Flateyri, kann-
aði jeg veginn, sem Vesteinn reið, er
hann fór sfðast til Dýrafjarðar, og reynd-
ist þar svo rjett sagt frá í Gísla sögu,
sem bezt má verða, síðan fór jeg til
Dýrafjarðar, á þingeyri, og þaðan inn á
Valseyri, sem er innarlega í firðinum
að austanverðu, eyrin er stór og hefir
fallið yfir hana miðja ákaflega mikil
skriða; innan til á eyrinni þar sem skrið-
an hafði ekki fallið, fannjeg 15 búðar-
tóptir fornar, sem jeg gat flestar mælt;
þar sem dyr sáust, voru þær út úr hlið-
inni; allar voru þessar tóptir einar þær
fornlegustu, er jeg hefi sjeð, nema ein
sem var kringlótt; hún var stærri og
leit út fyrir að vera nýrri, enda hlaðin
ofan á aðra tópt, líkast er til að hjer
sjeu fleiri tóptir undir skriðunni. það
er því víst, að hjer hefir verið hinn
forni þingstaður Dýrfirðinga. Ein tópt-
in var nær ferskeytt að lögun, 44 fet
á annan veg, en á hinn 42 fet. jþessi
tópt hefir ekki verið búðartópt, þvf hún
er svo ólík öllum slfkum að lögun. Hún
mun miklu heldur hafa verið höfð fyrir
einhvern samkomustað, eða nokkurs
konar lögrjettu. f>að er því hjer utan
til á framanverðri eyrinni, sem þeir ristu
upp jarðarmenið, og sórust í fóstbræðra-
lag. Utan og ofan til á eyrinni hefir
og verið bær, þar sást fyrir túngarði
og tóptum. Síðan fór jeg út f Hauka-
dal, fann þar í stuttu máli að segja, allt
með þeim sömu einkennum, sem sagan
lýsir, nema þorgrímshaug; er það auð-
sjeð, að söguritarinn hefir verið þar
nákunnugur. Seftjörnin liggur strand-
lengis með sjónum; í innri enda henn-
ar er allt af vatn; þar voru knattleik-
arnir haldnir; þar upp frá er brekkan,
sem konurnar sátu í. Rjett fyrir innan
Seftjörnina er Haukadalsárós. Skammt
upp frá vestra parti tjarnarinnar er Sæ-
ból; túnið liggur hjer um bil marflatt,
hefir verið sljett, en nú lfttt dregið á
þýfi; fyrir öllum túngarðinum sjest
greinilega, það snýr upp og ofan. f>að
merkilega er, að telja má víst að aldrei
hefir verið byggt í hinum fornu tópt-
um á Sæbóli, síðan Börkur fór þaðan;
það má sjá á tóptunum sjálfum; undir
þeim er ekki hin minnsta upphækkun
af mold, og þær koma öldungis heim
við þá húsaskipun, sem sjá má af sög-
unni að var á Sæbóli, þegar þorgrfm-
ur bjó þar; fyrir engum nýrri túngarði
sjest heldur. Nú standa þó 2 smákot
þar, annað í syðri enda túnsins, en hitt
í þeim nyrðri; hafi þar haldizt með
nafninu nokkurt verulegt býli, eptir að
Börkur fór þaðan, þá hefir það verið
uppi í túninu, þar sem syðra kotið stend-
ur. Vestan til í miðju túninu eru þrjár
tóptir fornar, er snúa í norður og suð-
ur; vestasta tóptin er 64 fet á lengd,
og 36 fet ábreidd; þjett við norðurhorn
þessarar tóptar, er önnur tópt, sem
þannig er varið, að þær ganga lítið á
misvíxl; þessi tópt er ioofeta löng, og
28 fet á breidd, að því er sjeð verður,
því vestri veggur hennar hefir verið rif-
inn upp, og þar byggt fjárhús; höfuð-
dyr á þessari tópt eru á hinum eystri
hliðvegg, nær hinu nyrðra horni, rjett
fyrir austan þessa tópt er ferhyrnd
girðing, mjög regluleg 4Q fet á hvern
veg; innan í þessari girðingu er lítil
tópt og ferhyrnd, líka mjög regluleg,
2 D/2 fet á annan veg, en 21 á hinn
(utanmáls). Dyr þessarar tóptar eru á
miðjum þeim hliðvegg, er snýr að hinni
stóru tópt, veggurinn á móti dyrunum
er 6 fet á þykkt, allar eru þessar tóptir
mjög fornlegar, og upp úr öðrum hlið-
vegg stóru tóptarinnar höfðu verið grafn-
ir stórir undirstöðusteinar, til að nota
þá til annars. Jeg rannsakaði allar
þessar tóptir nákvæmlega, og fann þar
glögg kennimerki (en sem of langt
verður að lýsa hjer), sem sýna, að vest-
asta tóptin hefir verið fjósið, en stærsta
tóptin skálinn; þetta getur naumast