Ísafold - 14.01.1885, Blaðsíða 2

Um ábyrgð á pilskipum
eptir
Edílon Grímsson.
|>að er eins og mönnum hjer á landi sje
ekki almennt ljóst, hve þýðingarmikil og
gagnleg eignatrygging er.
Menn eiga og þora að eiga hjer stórfje
alveg ábyrgðarlaust.
J>ó að þilskipa-útvegur sje hjer ekki
mikill, standa samt í honum miklir pening-
ar, og þeir allir í hættu, þar sem engin á-
byrgð er á skipunum til skaðabóta, ef þau
farast. þetta er það sem líka kippir mest
úr framförum þilskipaútvegsins, því, eins
og eðlilegt er, þykir mönnum mikið í ráð-
izt og hika við að kaupa heil þilskip, sem
kosta frá 5 til 14 þúsundir króna, þegar
menn verða að hafa þessa peninga trygg-
ingarlausa og í hættu. |>ví sje skipin ekki
í ábyrgð, þá eru þau engin veruleg trygg-
ing fyrir verði sínu. f>au eru allt af sömu
hættu undirorpin og geta orðið henni að
herfangi á hverri stundu, eins og dæmin
sýna. Eæstir eru líka svo efnaðir, að þeir
geti lagt út úr eigin vasa hálf eða heil skips-
verð, heldur þurfa þeir að fá lán meir eða
minna; standa svo fjelitlir eða jafnvel
stórskuldugir eptir, ef slys vill til og skipið
tapast.
Og einmitt þetta tvennt aptrar mest
fjölgun þilskipa : þeir sem peninga hafa,
vilja ekki leggja þá í þessa óvissu og fall-
völtu eign, en hinir fátækari, sem hafa hug
og vilja til þess að eiga skip, geta ekki náð
sjer í peningalán til að kaupa þau, þegar
skipin eru ekki veðbær sjálf, en þeir hafa
ekki annað veðbært fje að setja til trygging-
ar fyrir peningaláni.
Til að bæta mikið úr þessu, er sá eini
vegur, að tryggja sjer skipaeignina og hafa
þau í ábyrgð. Og til að koma ábyrgð fyrir
þilskip á, þarf ekki nema samtök og hyggi-
lega stjórn þilskipaéigenda sjálfra.
Til þess að gera mönnum þetta dálítið
ljósara, ætla jeg stuttlega að skýra frá stofn-
un og fyrirkomulagi hins eyfirzka skipa-
ábyrgðarfjelags, og því gagni, sem það hefir
unnið, með því jeg veit, að það er ekki öll-
um kunnugt.
Skipa-ábyrgðarfjelag Eyfirðingavar stofn-
að veturinn 1868. Voru fyrsta árið í því
37 skipaeigendur með 17 skip og skipaeign
þessi metin rúml. 83,000 kr. þar af var í
ábyrgð fjelagsins nær 39,000 kr. virði með
’/. í ábyrgðargjald og 2\ j° sem inngöngu-
eyrir hið fyrsta ár, og urðu þá tekjur til
sjóðsins um 2,700 kr. Síðan hafa verið í
fjelaginu árlega frá 20 til 33 skip og ábyrgð-
arupphæð þeirra frá 80 til 110 þúsund
krónur.
Síðan fjelagið var stofnað hefir það
1., bætt níu algjörða skipskaða með
nálægt.........................kr. 30000,00
2., borgað fjelagsmönnum út
innstæðu þeirra þegar þeir hafa
endurbætt skip sín mikið, keypt
ný skip eða gengið algjörlega
úr fjelaginu...................kr. 25817,09
3., síðan 1873 hafa fjelags-
mönnum verið borgaðir vextir
af innstæðu þeirra; hafa þeir
numið að meðaltali á ári tæp-
um 1000 kr. eður samtals í
þessi 11 ár....................kr. 10651,77
4., og í sjóði áttu fjelags-
menn við síðastareikningsárslokkr. 26566,68
Sjóðurinn hefir orðið mest rúm 30 þús-
und krónur ; hefir hann heldur farið minnk-
andi hin síðari árin, ekki svo mjög vegna
skipskaða, er hann hefir orðið að bæta, sem
hins, að margir fjelagsmenn hafa hin und-
anfarandi bágu ár orðið að selja skipseign
sína og þá um leið fengið útborgaða inn-
stæðuna.
A þessari stuttu skýrslu má sjá, hve mik-
ið gagn þilskipaábyrgðin gjörir, og það er
víst, að hefði ekki þessi ábyrgðarsjóður ver-
ið á Eyjafirði, mundi þilskipa-útvegur vera
orðinn þar mikið minni en nú er. því sjóð-
urinn hefir ekki eingöngu verið skaðabóta-
sjóður, heldur líka hjálparsjóður og spari-
sjóður útvegsins.
Og þetta vona jeg sanni það, sem jeg þeg-
ar hefi tekið fram, að til að koma skipa-
ábyrgð á, þarf ekki nema fjelagsskap og
hyggilegt fyrirkomulag.
Menn geta það auk heldur með tvénnu
móti. Onnur aðferðin sú, að ganga í fjelag
og skuldbinda sig til að borga í sameiningu
hvert það skip, sem ferst í fjelaginu, þann-
ig, að jafna niður að rjettu hlutfalli eptir
verði skipanna, sem í fjelaginu eru, hinum
áfallna skaða það og það árið. Og vildi
menn þessa aðferð, þarf náttúrléga engan
sjóð að hafa. Eða þá að gjalda árlega svo
og svo mikið af hundraði af ábyrgðarverði
skipanna og koma með því móti á legg föst-
um sjóði til skaðabóta líkt og Eyfirðingar
hafa gert ; og er sú aðferð sjálfsagt mikið
rjettari og á tryggari grundvelli byggð.
Jeg ætla nú að taka til dæmis, að ef
ef Sunnleudingar vildu stofna ábyrgðarfje-
lag fyrir þilskipin, þá er það vel hægt; það
eru orðin svo mörg skip við Faxaflóa, eink-
um í Reykjavík og Hafnarfirði, að fljótt
gæti myndazt nokkur sjóður, ef ekki vildu
I til tjón strax fyrstu árin; það er líka áreið-
j anlégt, að ef ábyrgð á skipum kæmist hjer á,
( mundi þeim fljótt fjölga. Jeg ætla nú að gera
dálitla áætlun um ábyrgðargjald það, sem
! gæti mest orðið á fyrsta ári hjer; en jeg bið
menn aðgæta, að ekki getur hún vérið alveg
áreiðanleg, en sem næst vona jeg hún fari.
I Reykjavík og Hafnarfirði eru nú 16 þil-
skip, og væru þau öll ábyrgðartæk, gjöri jeg
4 fyrsta flokks skip, 7 annars flokks og 5
þriðja flokks. Jeg ætla að miða við ábyrgð-
arlög þau, sem voru samin hjer veturinn
1882, að tilhlutun herra Eggérts Gunnars-
sonar, bæði með ábyrgðargjald og ábyrgð-
arupphæð ; því með litlum breytingum eru
þau miklu haganlegri og eiga betur við hjer
heldur en ábyrgðarlög Eyfirðinga :
Áb.gjald. Áb.upph.
Fyrsta flokks skip 4, metin kr. a. kr.
80000 kr. hvert:
ábyrgðarupphæð 9/10 ... „ „ 28,800
ábyrgðargjald frá 1. marz
til 31. ágúst 3'/j°/o • • 1,008 „ „
Annars flokks skip 7 metin
4,500 hvert:
ábyrgðarupphæð 9/10 . . „ „ 28,350
ábyrgðargjald frá 1 apríl
til 31. ágúst 3% . . 850 50 „
þriðja flokks skip 5, metin
3000 hvert:
ábyrgðarupphæð 9/10 . . „ „ 13,500
ábyrgðargjald frá 14. maí
til 31. ágúst 2*/j9/0 . . 337 50 „
Inngöngueyrir af 70,650kr. l'/j0/o 1059 70 „
Renta af inngöngueyrir 4°/0
(sem ætti að borgast áður
skip leggja út) reiknist lijer
frá 1. júni til ársloka . . 24 73 „
Rentur af ábyrgðargjaldi 4°/0
i þrjá mánuði, þ. e.frá l.okt. 21 96 „
Tekjur samtals 3,302 39 70,650
þetta mun nú nokkuð hátt reiknað; því
skeð gæti, að nokkuð af skipunum hjeldi
ekki eins lengi út eins og hjer er ráðgert.
Svo koma dálítil útgjöld, svo sem virðingar-
og skoðunargjörð á skipunum, dagbækur og
prentun á lögum fjelagsins. En þessi kostn-
aður ætti ekki að yfirstíga 100 kr. En
hefðu allir skip sín í fyllstu ábyrgð eptir
þessum reikningi, þá hefðu menn hjer full-
um 500 kr. meira að byrja með en Eyfirð-
ingar, ábyrgðargjaldið þó mikið lægra en
þar, og samt meiri ábyrgð ; því að á Eyja-
firði fæst ekki ábyrgð nema á f í fyrsta
flokks skipum, f í annars flokks, og \ í
þriðja flokks.
Jeg þykist nú hafa skýrt þetta mál svo
vel, að allir geti gengið úr vafa um gagn-
semi þess, og sjeð, að það er stórt velferð-
armál, ekki einungis fyrir hvern einstakan,
heldur útveginn yfir höfuð. Og það væri
gleðilegt, ef Sunnlendingar vildu mynda
þennan fjelagsskap. Jeg skal vera fús að
styðja að því, það sem jeg get. Mjer er
það fullkomið áhugamál. Að öðru leyti
þarf mjer ekki að vera það neitt kappsmál,
því ekki er jeg þilskipseigandi sjálfur, svo
hjer getur ekki verið til að dreifa neinum
hagnaði fyrir sjálfan mig.
Ritað á gamlárskvöld 1884.
'
9
.