Ísafold - 27.05.1885, Blaðsíða 2

90
sum blöð J>jóðverja, t. d. Kölnartíðindi, að
þetta sje merki um, að Englendingar láti
þegar undan síga, enda hafi þeim aldrei ver-
ið alvara að leggja randir saman við Rússa.
þetta er þó bezt að láta liggja milli hluta.
Frá Egiptalandi eru engin ný tíðindi að
segja.
Frakkar semja enn við Sínlendinga, og
allir fullyrða, að til fulls friðar dragi. f>að
mun líka vera satt, að Sínlendingar hafi
kvatt á burt sveitir sínar frá norðurhluta
Tonkins.
í Canada hefir foringi stjórnarhersins
unnið sigur á uppreisnarmönnum, en sagt
að ófriðnum sje ekki við það lokið.
Fáein orð uni barnadauða
á Islandi.
Eptir Dr. med. J. Jónassen.
II.
þegar vjer á hinn bóginn lítum á veðráttu-
far hjer á landi, á húsakynni manna og að-
búnað yfir höfuð, á fáfræði alþýðu um hin
helztu atriði heilbrigðisfræðinnar, þá gegn-
ir það hinni mestu furðu, að barnadauðinn
hjer skuli þó eigi vera meiri en hann er.
Strax sem barnið fæðist í heiminn og á að
fara að lifa sjálfstæðu lífi, er tvennt, sem því
einkum er harla nauðsynlegt, og það er
hreint og hlýtt andrúmslopt og hlýindi yfir
höfuð að tala; og í öðru lagi, að eigi sje þegar
í stað brotið gegn eðli barnsins, að því er
snertir næringu þess. Hver sem högum vor-
um Islendinga er kunnur, veit bezt, hversu
öllu er ábótavant hjá oss í þessu tilliti;
hversu mörg börn fæðast eigi í hinum aum-
ustu húsakynnum, köldum, saggafullum og
fylltum óheilnæmum dömpum, og hversu opt
er eigi- lítið fyrir hendi til þess að hlýja að
hinum veika og viðkvæma barnslíkama móti
áhrifum kalda loptsins ? Hið nýfædda barn
þolir ekkert verr en kulda. Meðan bæir
vorir og húsakynni til sveita eru eins og víð-
ast gjörist og meðan alþýða er svo að segja
alveg ófróð um helztu undirstöðuatriði heil-
brigðisfræðinnar, þá er lítil eða engin von til
þess að veruleg breyting geti orðið á þessu.
það hefir opt verið ritað um íslenzku bæ-
ina og gjörði það einkum Dr. Hjaltalín, sem
kallaði þá nkrabbamein þjóðarinnart. Mjer
hefir ávallt fundizt, að hann hafi eigi litið
allskostar rjett á alla málavexti. f>að er
varla hugsandi til þess, að alþýða hafi efni
á að hýsa vel hjá sjer hjer á landi, þar sem
allir aðdrættir eru víðast svo afar miklum
erfiðleikum og kostnaði bundnir; það hefir
verið, er og verður fátækt manna, sem verð-
ur versti þrándur í Götu fyrir verulegum
framförum í húsabyggingu alþýðu; flestir
mundu sannarléga kjósa sjer betri húsakynni
en þeir hafa, ef þeir ættu kost á því. Jeg
tel því hin Ijelegu og þr 'óngu húsakynni alþýðu
sem éina aðalorsök til hins mikla barnadauða
hjer á landi. Onnur og án efa helzta aðal-
orsökin er röng meðferð ungbarna, sem opt-
ast mun sprottin af þekkingarleysi á eðli
barnsins og opt líka af hirðuleysi eða af því,
að móðurina eða barnfóstruna vantar alla
nákvæmni. Náttúran héfir ætlað ungbarn-
inu brjóstamjólkina til næringar og á henni
þr'ifst barnið langbezt', nú mun það mjög
víða tíðkast hjer á landi, að hafa börnin eigi
á brjósti, heldur á pela, og er barnið þannig
svipt þeirri eðlilegustu og lang-beztu nær-
ingu, sem því er ætluð; af þessu leiðir, að
barnið þrífst ekki og deyr einmitt af því, að
það sem það fær á pelanum, er illa tilbú-
in blanda; það er auðvitað, að börn, sem
höfð eru á pela, þrífast oft vel, sje hirðu-
semi höfð á, að blandan sje hin rjetta og
að hún eigi súrni eða skemmist á ymsa aðra
vegu, sem hjer yrði of langt mál að fara
út í. Sjerhver moðir œtti, að svo miklu leyti,
sem þess er nokkur kostur, að hafa barn sitt
á brjósti. Hinar svo nefndu dúsur eru með
öllu afleitar og skaðlegar, að jeg ekki nefni
dúsur fylltar sýrðu, tuggnu brauði, smjöri,
lifur o. s. frv.; dúsumar eyða algjörlega melt-
ingarkrapti barnsins.
Hina þriðju aðalorsök barnadauðans tel
jeg lœknafæðina hjer á landi og örðugleika
manna að ná til læknis vegna fjarlægðar og
annara annmarka.
þegar vjer íhugum, að um 20 börn deyja á
fyrsta ári af hverjum 100 börnum, sem fæð-
ast, og að um 30 börn deyja1 af 100 börn-
um fæddum, áður en þau ná að verða fullra
5 ára, þá sjá allir, að þetta er ógurlegt barna-
hrun og ómetanlegur skaði fyrir land vort.
það liggur því næst að spyrja: er enginn
vegur til þess að ráða einhverja bót á þessu ?
Jeg hef áður tekið það fram, að miklu fleiri
börn deyja hjer af sjúkdómum, sem kom-
ast má hjá, en sem stafa af þekkingarleysi
og hirðuleysi þeirra (og þá einkum mæðr-
anna og barnfóstranna—hjer opt unglinga).
I öðrum löndum.þar sem barnadauði er mik-
ill, gjöra menn sjer allt far um að fræða al-
þýðu um eðli mannsins og um allt, sem að
heilbrigðisfræði lítur, og á Englandi t. a.
er meðal annars kvennfjelag, sem nefnist:
•Kvennfjelagið til útbreiðslu heilbrigðis-
fræðislegrar þekkingu«; þetta fjelag hefir
sett sjer það mark og mið, að útbreiða þekk-
ingu meðal alþýðu á öllu því, sem miðar til
þess að efla og viðhalda heilsunui, með því
að gefa árlega út heilbrigðis-smárit, sem út-
I) Hjer er itt við timabil er engar stórsóttir ganga.
býtt er ókeypis meðal alþýðu. Á þessa leið
ættum vjer Islendingar að leitast við að
minnka barnadauðann. Fje ætti að veita
úr landssjóði til þess að gefa út alþýðleg og
auðskilin smárit um hin helztu atriði heil-
brigðisfræðirtnar og œtti að útbýta þeim
ókeypis út um allt land. |>að er yfir höf-
uð að tala aldrei við því að búast, að sú
kynslóð, sem nú er á fullorðins árunum,
breyti verulega upptekuum hætti, hvorki í
þessu efni nje öðrum, en það er hin upp-
vaxandi kynslóð, og sjer í lagi ungu stúlk-
urnar, sem síðar verða mæður og barnfóstr-
ur, það eru þær, sem búast mætti við, að
muni ráða bót á því ástandi sem nú er,
samkvæmt því, sem þær hefðu fræðzt um
af lestri slíkra smárita.
f>ar eð þetta málefni ætti í fyllsta máta
að vera áhugamál þjóðar vorrar, þá hefi jeg
hugsað mjer að fara þess á leit við alþingi
að nokkuð fje sje árlega sjerstaklega veitt
til þess að gefa ofangreind smárit út og
þeim ókeypis býtt út um allt land. f>að er
enginn efi á því, að því fræi, sem lands-
sjóður þannig sáði, mundi gefa blessunar-
ríkan ávöxt fyrir land og lýð.
Með þessari grein vildi jeg að eins vekja
máls á þessu þýðingarmikla málefni, en skal
síðar, ef til vill, fara fleirum orðum um það.
Fáein orð enn
um alpýðumenntunarmálið.
Eptir
skólastjóra Jón f>órarinsson.
f>að sýnist margt að því lúta, að næsta
alþingi geri eitthvað frekara en áður til að
bæta úr menntunarþörf alþýðu, sem flest-
um kemur saman um, að sje mikil og knýj-
andi.
En með hverjum hætti mun þingið leit-
ast við að bæta úr þessari þörf? Mun
það enn, eins og að undanförnu, láta sjer
nægja, að veita einhverja lítilfjörlega. fjár-
upphæð til þess að halda lffinu í þeim skól-
um, sem til eru, eða gefa þeim skólum fyr-
irheit um styrk, sem ekki eru til ?
Og mun það enn verða á þeirri skoðun,
að með því að gera þetta, hafi það sjeð
sómasamlega fyrir alþýðumenntuninni, gjört
það, sem gera bar, og af því má heimta ?
Sjálfsagt ekki!
þvert á móti mun óhætt að géra ráð fyrir,
að þingið veiti ekki lengur nokkur þúsund
krónur út í bláinn, í þvf skyni, að þeim
sje varið til alþýðumenntunar, og það af
þeirri orsök, að það er búið að sjá af reynsl-
unni, að árangurinn af slíkri fjárveiting er
ekki svo sem skyldi.
En hverju er mest um að kenna, að á-