Ísafold - 17.06.1885, Síða 3

103
um allt í kring, þá verður ekki á móti því
borið, að eðlilegra er að hugsa sjer, að höf-
undurinn hafi hjer átt einmitt við þau sömu
vötn, hin tvö litlu Alptavötn og hin mörgu
Fiskivötn (þar á meðal eitt sem kallast
»Stórisjór»), er til eru enn í dag; einungis
er afstaða vatnanna ónákvæmlega drégin ;
en slík ónákvæmni, sem öldungis ér af sama
bergi brotin sem hin í Njálu, er mjög skilj-
anleg og kemur aptur og aptur fyrir, þegar
menn fara að lýsa stöðum uppi í öræfum,
þar sem þeir aldrei hafa komið og geta fyrir
því alls eigi haft ljósa hugmynd hvorki um
legu þeirra nje afstöðu. En nú vill svo vel
til, að vjer þurfum eigi að fara að getum
einum í þessu efni. Vitnisburður Arna
Magnússonar um að Fiskivötn á hans tím-
um voru þau sömu sem nú, tekur hjer af
allan efa. I safni því til örnefnalýsingar
Islands, sem til er eptir hann á lausum
blöðum í AM.213 8vo, segir hann, að Fiski-
vötn sje 100 að tölu eða miklu fleiri, að þau
liggi meira en þingmannaleið frá Skaptár-
tungu, í norður eða öllu heldur í útnorður,
og að þau liggi fyrir norðan Túná (Tungná);
í vötnum þessum segir hann sje mikil sil-
ungsveiði, helzt í nóvember; menn fóru
jafnvel frá Landi í Rangárvallasýslu þangað
til veiða. Að öðru leyti eru Fiskivötn
greinilega sýnd með nokkurn veginn ná-
kvæmri afstöðu og legu á uppdráttum Is-
lands hinum eldri, svo langt aptur í tímann
sem greinilegir uppdrættir voru gerðir;
þannig eru þau sýnd á Islands uppdrætti
mag. |>. þorlákssonar 1670, sem gerður er
eptir uppkasti G. biskups þorlákssonar; enn
fremur eru þau allvel drégin á hinum stóra
Islands uppdrætti Knoffs 1734, þar sem
þau eru sýnd sem eitt stórt vatn með mörg-
um smávötnum allt um kring, og eptir
þessum uppdrætti eru þau sýnd á hinum
prentuðw uppdráttum frá öldinni sem leið.
þegar nú uppdráttur S. M. Hólms er
borinn saman við hina eldri uppdrætti, þá
sjest svo ljóslega, að lítill efi getur á því
leikið, að hann hafi tekið lögun Fiskivatn-
anna eptir hinum eldri uppdráttum, þar sem
aptur af annari hálfu ónákvæmni hans, að
því er snertir legu vatnanna, ef til vill staf-
ar af kynning hans við Njálu.
Eg bið yður að taka línur þessar í blað
yðar, í von um að þær geti aptrað því, að
skoðanir hr. S. Y. verði þegar teknar fyrir
góða og gilda vöru, með því að þær geta ef
til vill komið glundroða á örnefni landsins.
Kaupmannahöfn 25. maí 1885.
Virðingarfyllst
Kr. Kálund.
, ,i i
Ferðapistlar
eptir
S’-fiozoddscn.
IV.
Leipzig 26. apríl 1885.
þjóðverjar drekka bjór manna mest og
eru mjög elskir að honum. þegar maður
kemur til þýzkalands, sjest strax, að ölið er
uppáhald allra stjetta. I Leipzig eins og í
öðrum borgum hengja myndasmiðir ljós-
myndir af mörgum mönnum saman, fjelög-
um, stúdentahópum og þess konar, framan á
hús sín til sýnis; þótti mjer það í fyrstu
skrítið, að á því nær öllum myndunum sitja
menn við bjórdrykkju, en þegar eg kynntist
betur, sá ég, að það í sjálfu sjer er ekkert
undarlegt, því bjórinn er þjóðdrykkur.
Jafnt konur sem karlar drekka öl á öllum
tímum dags, þó er það mjög sjalda að menn
sjást drukknir. Olkrúsirnar eru optast út-
skornar eða málaðar, stundum mestu lista-
verk. Hver stúdentaflokkur hefir sinn ein-
kennisbúning og sín merki; hver flokkur
kemur saman á tilteknum veitingastað á
kvöldin og er flokksmerkið þar málað á bjór-
krúsalokin. Stúdentar hafa marga skrítna
siði við öldrykkju og fylgja vissum reglum,
er þeir drekka hver öðrum til, og má eigi út
af brégða. Hver flokkur hefir vanalega há-
tíðasal fyrir sig, þar standa löng borð til
öldrykkju og á veggjunum hanga merki,
stúdentasverð, hjálmar, flókabrynjur, mynd-
ir o. fl. Einvígi eiga þeir sífellt sín á milli,
þó orsakir sjeu optast litlar eða engar. A
Norður-þýzkalandi og í Baiern eru varla
aðrir áfengir drykkir drukknir en öl; í Rín-
fylkjunum og í öðrum vínlöndum er og
drukkið töluvert af víni. Bjórtegundirnar
eru svo margar, að eigi verður tölu á komið.
í Leipzig er drukkin sjerstök öltegund, er
heitir »gose«, en varla munu aðrir en Leipzig-
búar geta drukkið þenna drykk. Flösk-
urnar eru einkennilega lagaðar,mjög bumbu-
breiðar eins og kúla að neðan og ákaflega
hálslangar; standa þær alltaf opnar, svo
loptið geti verkað á drykkinn, ekki má
hreyfa þær nje hrista svo ekki komi #skjad-
ak í munngátið«. Drykkur þessi er mjög
óviðfeldinn á bragðið fyrir óvana og af hon-
um sjóbragð, en Leipzig-búar sloka hann
drjúgum og þykir hann allra drykkja bezt-
ur. A hverjum veitingastað eru sjerstök
borð fyrir þá, er opt koma eða daglega
(slíka menn kalla stúdentar í Höfn »stofna«);
hafa þeir ýms rjettindi fram yfir aðra gesti.
Sumstaðar hangir yfir »stofna«-borðinu stór
sveðja, við hana tóuskott, í tóuskottinu
bjalla og í henni strengur; þegar nú einhver
*stofnanna« er ljelega fyndinn, eða segir ótrú-
lega skrítlu, er tekið í strenginn og bjöllunni
hringt; verður hann þá að gefa þeim öllum
bjór er við borðið sitja, svo þeir geti betur
rent niður skrítlunni, þó römm sje á bragðið.
Ymsa fleiri siði hafa menn við samdrykkju,
sem hjer yrði of langt upp að telja. I Leip-
zig er ótal veitinga og skemmtistaðir, og eru
þeir allir fullir meðan á markaðinum stend-
ur. Nafnfrægastur er »Auerhach’s Keller«,
það er afargamall vínkjallari, kunnur um
allan heim af skáldriti Göthes, »Faust«.
Segir sagan.að Faust hafi riðið þaðan á vín-
tunnu með fítonsanda og töfrum. Kjallari
þessi er eins og bezta listasafn; þar eru til
myndir á veggjunum eptir ágæta málara, er
sýna ýmislegt úr skáldriti Göthes, þar eru
myndir af Göthe, ýmislegt ritað með hans
eigin hendi, gamlar bækur o. fl., er stendur í
sambandi við þjóðsöguna um »Faust«.
V.
Halle 4. maí 1885.
Meðan eg dvaldi í Leipzig var það aðal-
starfi minn, að fástvið steinarannsóknir með
sjónauka. Bergtegundir þær, sem á íslandi
finnast, eru optast svo, að steinasamband
þeirra eigi sjest með berum augum. Fyrrum
Ijetu menn sjer nægja að rannsaka steinana
á éfnafræðisiegan hátt, án þess þó vel að
komast að eðli samsetningarinnar; fyrir
nokkru fóru menn að nota sjónauka til þess
að skoða hina innri samsetningu bergteg-
unda og gefst það mjög vel; til þess að skoða
steininn verður að fægja hann uns komin
er líknabelgsþunn flaga gagnsæ, má þá sjá
krystalla þá í sjónauka, sem eigi sjást með
berum augum og ákvéða hverrar tegundar
þeireru; þá eru sjerstakir ljósgeislar (pol-
ariseraðir, flatsettir) látnir falla gegnum
steinflöguna, koma þá fram einkennilegar
litbreytingar og af má því ráða, undir hvert
krystallakerfi steintegundin heyrir, svo má
og undir sjónauka mæla krystallana og láta
ýmsar sýrur og önnur efni verka á þá til
þess menn sjeu vissir um hverrar tegundar
þeir eru. Skoðun þessi er opt örðug og marg-
brotin, en hefir orðið til þess, að menn hafa
sjeð og fundið margt viðvíkjandi myndun
bergtegundanna, sem menn eigi vissu áður;
hefir þetta haft mikil áhrif á jarðfræðina í
heild sinni. I Leipzig er prófessor ifirkel,
sem var á Islandi 1860, er hann nafnkunnur
fyrir sjónauka-rannsóknir sínar; þar er og
dr. Sauer, lands-jarðfræðingur fyrir konungs-
ríkið Sachsen; eru báðir þessir menn einna
fremstir í þessari mennt, og því fór eg til
Leipzig til þess að læra af þeim, af því
þessi rannsóknaraðferð er ekki kennd við
háskólann í Kaupmannahöfn. 1 Leipzig
eru margir jarðfræðingar nafnkunnir; þarer
t. d. Richthofen fríherra, sem er frægur
fyrir ferðir sínar í China, Califomíu og vfð-
ar og fyrir framúrskarandi rit í jarðfræði,