Ísafold - 24.06.1885, Blaðsíða 3

107
niður undir ljelegri ábúð fátæklinga, en land-
skuldarhækkun staðið verandi og komandi
leiguliðum til kúgunar ? Akvörðunin hefði
og verið í hæsta máta ósanngjörn og gjör-
ræðisfull og gengið um of nærri eignarrjetti,
þar sem hún skyldaði menn til að kaupa
það, sem þeir alls ekkert atkvæði höfðu um,
hversu dýrt skyldi vera, nje hvernig að lög-
un, gerð og stærð. Bn að líkindum mundu
landsdrottnar hafa gjört slík kiigunarlög
þýðingarlaus með því að setja í byggingar-
brjefin,að leiguliðar mættu engin hús byggja
nje húsauka gjöra, sem þeir væri skyldir til
að kaupa móti vilja sínum.
En hjer er nú um fleira að tala en prívat-
eignir. Hver mundi t. a. m. byggja prest-
um út, þótt hús hrörnuðu um skör fram ?
ji>egar komið hefði til að kaupa hús á opin-
berum eignum, sem vera munu nálægt £ af
öllurn fasteignum landsins, þá hefði nú lands-
sjóðurinn fengið laglegan ómaga. Lands-
stjórnin hefði auðvitað komizt í hin mestu
vandræði, nema þingið hefði í hverjumfjár-
lögum veitt stórfje til slíkra útgjalda. það
mun engum éfa bundið, að allur þorri leigu-
liða, sem nokkurt skin bera á þetta mál,
mun -§gra þakklátur fyrir, að þetta ekki varð
að lögum, enda er kúgun aldrei happasæll
vegur til framfara eða manndáðar.
Vjer ætlum, að skilyrðið fyrir nauðsvn-
legum framförum í þessu efni sje fyrst og
fremst vaxandi verkleg þekking, velmegun
og menntun, aukin sjálfseign og æfiábúð.
þ>að lítur annars út fyrir, að sveitin, sem þ.
er úttektarmaður í, sje ríkari af forngripum
en framförum, ef þar eru 100 ára gamlar
úttektarbækur og 18—20 álna bæjardyr.
Annarstaðar á landinu mun byggingum hafa
þokað fram til bóta síðau 1784 og það mjög
mikið. En líklega fær þingið í sumar ann-
að þarfara að gjöra, en að fara að hræra í
þessum kafla landbúnaðarlaganna til að
koma á landskuldahækkun um land allt.
Maí 1885.
porkell Bjarnason. porlákur Guðmundsson.
Ferðapistlar
eptir
vaid cVtáoto33oen.
VI.
Miinchen 11. maí 1885.
Um morguninn 8. maí kom jeg til Mún-
chen. það er mjög fagurbær, nafnkunnur
fyrir listir og íþróttir, stórhýsi eru þar mörg
og fögur; Ludvigs-gata og Maximilians-
gata bera af öllum öðrum strætum þar og
konungstorg af öðrum torgum, enda eru þar
hallir á alla vegu, listaverk, myndastyttur
og því um líkt. Isar rennur eptir bænum
endilöngum, en eystri helmingur bæjarins er
þó rniklu minni en hinn vestari; Isar er
jökulvatnástærð við Fnjóská. Mjög fagurt er
á brú þeirri, sem liggur yfir ána fyrir end-
anum á Maximilians-götu, þar er fossfall
nokkurt í ánni og sjezt þaðan niður dalinn ;
skógar og fagrar hallir eru á báða vegu.
Hjer er ekki rúm til að lýsa borginni, enda
væri jeg illa til þess fær.
Sá sem jeg fyrst heimsótti, var prófess-
or Konráð Maurer, íslandsvinurinn mikli
sem allir þekkja; var mjer af þeim hjónum
tekið eins og jeg kæmi í föðurhús og var jeg
þar optast meðan jeg dvaldi 1 Múnchen.
þar var margt talað af góðum hug til Is-
lands. Maurer hjálpaði oss Isendingum
drengilega í stjórnarbaráttu vorri við Dani.
Hann þekkir eins og allir vita allra manna
bezt sögu Islands, lög og hætti alla. Varla
er hægt að minnast á þann hlut, er Island
snertir, sem hann ekki þekkir út í æsar. Frú
Maurer ber sama hjartaþel til Islands eins
og maður hennar og er eflaust allra út-
lendra kvenna fróðust um Island. I Mún-
chen kynntist jeg ýmsum náttúrufræðing-
um; einn þeirra var Dr. Penck jarðfræð-
ingur, ungur maður, en nafnkunnur fyrir
rit sín. Hinn 10. maí fór jeg með Penck
norðaustur fyrir Múnchen til jarðfræðis-
skoðunar; í förinni var Dingler ágætur
grasafræðingur, nokkrir jarðfræðingar, og
stúdentar, svo vjer vorum 20 saman.
Land er hjer flatt og fremur ófrjótt, þorp á
stangli, móar, mýrar og skógar á víxl. Hjer
er alstaðar smátt malargrjót undir, núið og
rispað og smá leirlög hjer og hvar á milli;
hefir sljetta þessi myndazt af jökulám á ís-
öldinni og er alveg eins samsett eins og
melar og sandar við jöklana á Islandi, hafa
ár og jöklar borið grjót og möl austan og
sunnan úr Alpafjöllum og má rekja feril
steinanna og uppruna eptir samsetningu
þeirra. Fyrst skoðuðum við fen og mýrar,
síðan móa og heiðalönd ; jarðvegur er þunn-
ur og illur til akuryrkju. það þótti mjer
garnan, að jeg fann meðal jurtanna ótal
kunningja heiman af Fróni, plöntur sömu
tegundar og þar vaxa; sumar hafa kom-
ið ofan úr Alpafjöllum niður á láglend-
ið, sumar hafa haldizt á sama stað síðan
um lok isaldarinnar. Við höllina Schleiss-
heim snæddum við miðdegisverð; þar eru
fagrir garðar og málverkasafn ; hjeldum svo
áfram um heiðar og skóga og snerum síðan
aptur þegar á daginn leið. Vjer fórum alla
leið gangandi og konum seint um kvöldið
til Múnchen, höfðum vaðið mýrar og fen og
gengið meir en þingmannaleið, enda vorum
við ekki nema 4 saman, er til Múnchen
kom ; hinir voru allir orðnir aptur úr.
I Múnchen kynntist jeg og Batzel pró-
fessor, hann er nafnkunnur landfræðingur
og hefir ferðazt um Mexico, Cuba, Banda-
ríkin og fleiri lönd, stendur hann fyrir út-
gáfu handbóka í almennri landafræði, sem
þykja skara fram úr öllum þess konar bók-
um. Eatzel var mjög þægilegur eins og
allir þýzkir vfsindamenn, er jeg hefi kynnzt;
gaf hann mjer meðmælingarbrjef til ýmsra
náttúrufræðinga í Sviss og á Italíu.
Maður er nefndur Hagenbeck; hann er
auðugur og hefir sett sjer það mark og mið,
að auka þekkingu manna á fjarlægum þjóð-
um úr öðrum heimsálfum. Hann hefir ný-
lega flutt til norðurálfu Singhalesa frá eynni
Ceylon, áhöld þeirra, búninga og því um
líkt og hefir til sýnis. Singhalesar eru af
sömu ættkvísl og norðurálfubúar, greindir
og allvel menntaðir. Jeg sá Singhalesa þessa
í Múnchen ; sýndu þeir listir sínar og íþrótt-
ir stóru húsi, er til þess var gjört; þeir
voru um 30, konur og karlar, börn og gam-
almenni; þéir eru gulmórauðir á hörundslit,
fremur smáir vexti, fjörugir, greindarlegir,
blíðlegir og barnslegir á svip. Flestir eru
svo búnir, að þeir eru berir niður að mitti
og í pilsi úr mislitum eða rósóttum dúkum.
I fordyrinu var safn af alls konar áhöldum,
goðamyndum, ritum og skrauti frá Ceylon ;
í enda hússins voru reistir kofar úr bambus-
viði þaktir pálmablöðum, þar sátu konur
við hannyrðir, vefnað og flos, sem þar tíðk-
ast. þar voru fjöldamargir fílar og zebú-
uxar með fituklepp upp úr herðakambi.
Fyrst komu 7 Singhalesar fram á skoðun-
arsviðið og dönsuðu þjóðdansa; þeir voru
prýddir silfurskrauti, sem hringlaði allt ept-
ir hljóðfallinu í söngnum og dansinum,
börðu sumir bumbu, en hinir sungu eða
kváðu. Jeg varð alveghissa, þegar jegheyrði
til þeirra: söngvar þeirra voru svo nauða-
líkir íslenzkum rímnalögum.að furðu gegndi;
þegar jeg ljet aptur augun og hlustaði.fannst
mjer jeg heyra marga vera að kveða rímur
í íslenzkri baðstofu; hver nóta var eins.
Síðan komu fleiri og fleiri og sýndu ymsar
listir og þjóðsiði; síðan hvernig fílar eru
notaðir við vegagjörð og til áburðar; sein-
ast helgigöngu Buddatrúarmanna. Gengu
tveir prestar í gulum baðmullarsloppum á
undan með krosslagðar hendur á brjósti,
báðir voru þeir alvarlegir menn og höfðing-
legir, skegglausir, með stuttklippt hár; síð-
an kom risavaxinn ffll með gylltu skiíni
með helgum dómum, síðan margir fílar í
röð og milli þeirra dansmeyjar og söng-
flokkar, er sungu alvarleg lög, börðu bumb-
ur og bljesu í pípur; síðan kerrur er zebú-
uxar gengu fyrir og aptast tveir dvergar.
Zebú-uxarnir eru á Ceylon hafðir til að
draga vagna, þeir eru rennilegir og hlaupa
eins og beztu hestar. Singhalesar ganga