Ísafold - 05.08.1885, Blaðsíða 2
134
aðra menn fyrir þessum dómi fyrir glæpi,
er einkar-hættulegir þykja landinu«.
Fjárlaganefndarálitið. Fjárlaga-
nefndin vill enn fremur hækka ritfje bæjar-
fógetans í Rvík. upp í 1400 kr. (úr 1000).
Hún vill og veita 1000 kr. til vörðuvita á
Langanesi eða Melrakkasljettu; auka fje til
póstafgreiðslumanna um 400 kr. og brjef-
hirðingarmanna um 100 kr.; ekki veita 350
kr. til að kaupa fyrir »harmonium« handa
prestaskólanum. Páli Melsteð yfirrjettar-
málfærslumanni, sem »hefur nú þegar um
20 ár verið tímakennari við latínuskólann í
mannkynssögu og allanþann tímalagt mikla
stimd á sagnafræði« fyrir rýra borgun, og
er nú 73 ára, vill nefndin veita 1800 kr. á
ári í notum þessarar kennslu, þannig, að
hann sleppi þá ölluni málfærslustörfum.
Kvennaskólum vill nefndin veita 3600 kr.
alls, er skiptist milli allra kvennaskólanna
3: i Rvík, á Ytriey og Laugalandi.
Til aðstoðar landsbókaverði vill nefndin
veita 500 kr. á ári (handa kand. Hallgr.
Melsted).
Til þjóðvinafjelagsins vill hún veita 300
kr. á ári, til að gefa út góðar og þarfar al-
þýðubækur.
Matth. Jochumsyni í Odda vill nefndin
gefa upp öll ógoldin árgjöld af brauðinu,
og eins þau er á falla nú til ársloka, alls
að upphæð 2,368 kr. 85 a.
þorv. Thoroddsen vill nefndin veita 1000
kr. hvort árið til jarðfræðislegra rannsókna
hjer á landi, og 500 kr. að auki til að
safna til jarðfræðislegrar lýsingar Islands.
Út af bænarskrá frá Arnesingum, um að
fiskifræðingur verði látinn férðast þar um
sýsluna næsta sumar, til að kynna sjer þar
laxgöngu, leggur nefndin það til, að reynt
sje að fá hr. A. Feddersen aptur hingað til
lands í þeim erindum næsta sumar, fyrir á
að gizka 3,500 kr., og auk þess útlendan
fiskiklaksmann að vetri fyrir 1200 kr.
Enn fremur vill nefndin veita Sigfúsi
Eymundssyni ljósmyndasmið 300 kr. styrk
til að gefa útl.bindiaf Islandi í myndum ;
M. Stephensen yfirdómara og Jóni Jens-
syni landritara 800 kr. styrk til að gefa út
handhægt lagasafn ; landlæknir S. Schier-
beck 400 kr. styrk til að rannsaka bráða-
pestina; dr J. Jónassen 500 kr. styrk til að
ferðast til Englands að sumri til að kynna
sjer meðferð enskra lækna á sullaveikinni;
Birni Pálssyni frá Akureyri 500 kr. styrk
til að búa til ýmsar verkvjelar; E. Waage
í Rvík 300 kr. til söngnáms Guðrúnar
dóttur hans; Snæfellingum 1500 kr. til að
hreinsa Rifsós, gegn 500 kr. úr sýslusjóði;
til að varna skemmdum af Hafursá í
Mýrdal 800 kr.; loks leggur nefndin með
því, að lán fáist til búnaðarskólastofnunar
á Hvanneyri í Borgarf.
Afgangurinn eptir fjárhagstímabilið gerir
nefndin að muni verða fram undir 19,000 kr.
Fjárbænir þær, er nefndinni höfðu borizt
í þetta sinn, voru 82 að tölu. þar af hefir
hún tekið 33 til greina að meira eða minna
leyti, en synjað 49.
Um landsbókasafnið
eptir
Boga Th. Melsted.
III. Um afnot og stjórn landsbókasafnsins.
Landsbókasafnið á sjóð, og eru upptök
hans þau, að C. C. Rafn heitinn tók, nokkru
eptir að hann hafði stofnað það árið 1818,
að útvega því gjafir hjá velvildarmönnum
þess og voru þær sendar stjórnendum safns-
ins 1829, 1830 og 1834. Konungur stað-
festi samþykktir fyrir sjóðinn 10. júlí 1856,
og er þar ákveðið, að 50 rd. af ársvöxtun-
um skuli leggja við hinn fasta sjóð. Sjóð-
urinn átti þá (1856) 2343 rd. í arðberandi
ríkisskuldabrjefum (Stjórnart. I 361). Nú
ætti hann eptir því að vera um 7686 kr.;
en annars er mjer lítið um þennan sjóð
kunnugt.
það er nokkur bót í máli, að safnið á þó
svona stóran sjóð; samt dugir hann skammt,
því til þess að landsbókasafnið komist í við-
unanlegt horf, þarf það fje, og það tölu-
vert, úr landssjóði. Margt hjá okkur er
sniðið eptir því, sem tíðkast hjá Dönum, og
er það að sumu leyti eðlilegt; en hvað um
það, þá held jeg, að við mættum breyta
eptir þeim í mörgu, þegar um söfnin er að
ræða, og því skal jeg nefna hjer 2 helztu
bókasöfa og hið helzta skjalasafn þeirra.
Hið mikla konunglega bókasafn, um 500,000
bindi, þar af undir 20,000 handrit; útlán
hvern virkan dag frá kl. 11—2; lestrarsalur
opinn hvern virkan dag frá 10—3. Bóka-
verðir og fastir aðstoðarbókaverðir eru þar
9; auk þessa eru þar auka-aðstoðarmenn,
sendimenn o.s.frv. Arin 1877—79 var varið
einungis til bókakaupa og bókbands 27,000
kr. árlega úr ríkissjóði.—Jeg nefni þessi ár
sem dæmi, af því jeg hef fjárlögin fyrir þau
hjá mjer. Aðgætandi er og, að það fær ó-
keypis allar danskar og íslenzkar bækur.
Mig minnir, að það ykist um undir 7000
bindi árið sem leið. Allt er fremur ríkulega
úti látið við þetta safn, sem er landsbóka-
safn Dana.
Sama er að segja um leyndarskjalasafnið;
við það eru 7 fastir embættismenn; auk þess
sendimenn og menn teknir til skripta, er
með þarf. Við leyndarskjalasafnið er opinn
lestrarsalur hvern virkan dag frá kl. 10—2,
þar sem menn geta kynnt sjer safnið. Við
leyndarskjalasafnið er nú sameinað skjala-
safn konungsríkisins, og þar lenda nú öll
skjalasöfn, sem upp kunna að vaxa við að-
al-umboðsstjórn ríkisins.
Dálítið öðru máli er að gegna með há-
skóla-bókasafníð. f>að fær fje af meira skorn-
um skammti, en þó eru við það 5 fastir
embættismenn, bókaverðir og aðstoðarbóka-
verðir; auk þess eru 2 stúdentar stöðugt til
aðstoðar og fá dálítil laun, 2 sendimenn, og
aðrir teknir til skripta, er með þarf. Bóka-
safn þetta er opið hvern virkan dag, útlán
frá 11—2, lestrarsalur frá 11—3. |>aö á um
260,000 bindi, er »klassenska« bókasafnið,
sem við það er sameinað, er með talið, og
mn 5000 handrit, þegar safn Arna Magnús-
sonar er talið með, en það er um 2000 hand-
rit og að auki um 6000 brjef (diplóm). Við
það er nú sjerstakur bókavörður, og er hann
eigi neinn af þeim, sem áður eru taldir.
því miður get jeg ekki fengið hjer að sjá,
hve miklu fje er varið til háskólabókasafns-
ins, því að ýmsir sjóðir eru til, sem því eru
ætlaðir vextimir af, auk þess, er það fær úr
ríkissjóði.
Bókavörðum er líkt launað og kennurum
við latínuskóla. Yfirbókaverðir hafa líkt og
skólastjórar og prófessórar. Yfirbókaverðir
við bókasafn konungs og háskólans byrja
hvor með 3600 kr. árlega og fá 400 kr. við-
bót eptir hver 5 ár, unz launin eru 4800 kr.
Leyndarskjalavörður byrjar með 4000 kr. og
getur komizt upp í 6000 kr.
Landsbókasafnið hjet fram að 1881 stipts-
bókasafn, og var því lítill sómi sýndur af
hálfu hins opinhera. Um 1850 varð herra
Jón Arnason bókavörður þess ; hafði þá um
hríð verið svo lítið skeytt um safnið, að ekki
var útlán við það, en það komst þá á aptur
(sbr. Um stiptsbókasafnið í Reykjavík eptir
Jón Árnason 1862). En Jón gat þó ekki
sinnt bókasafninu sem skyldi, því að hann
hafði svo lítil laun, 30 til 100 kr. á ári, að
hann varð að hafa önnur störf fyrir aðal-
atvinnu. þegar alþingi fjekk fjárforráð, veitti
það landsbókasafninu 400 kr. á fjárhags-
tímabilinu 1876—77, sömu’eiðis 1873—79.
Arið 1880 voru veittar 600 kr. og 1881 400
kr. Fyrir 1882—83 var veitt 2,050 kr., en
þar af var varið nokkru fyrir umsjón með
alþingishúsinu milli þinga, og eins var á-
kveðið með þær 2800 kr., sem veittar voru
til landsbókasafnsins fyrir 1884—85.
þ>ó að þetta sje framför frá því, sem áð-
ur var, á meðan landsbókasafnið hafði ekk-
ert við að styðjast, nema sjóð sinn oggjafir
einstakra manna, þá er hún hvergi nærri
nóg. Hingað til hefir landssjóði þótt ofvax-
ið, að launa svo bókaverði, að hann gæti
varið öllum kröptum sínum í þarfir safns-
ins —safnið sjálft er vottur þess — oglitlu
fje hefir verið varið til bókakaupa og bók-
bands.
Stjórnarfyrirkomulag safnsins er svo lag-
að, að það getur staðið því mjög fyrir þrif-
um. J>ví er stjórnað af 5 manna nefnd, og