Ísafold - 19.08.1885, Blaðsíða 3

148
ir að nefnd hafði um það fjallað þar, og
stungið upp á nokkrum breytingum.
t Ný læknahjeraðaskipun. Frum-
varp um breyting og fjölgun (um 6) á
læknahjeraðaskipuninni, borið upp í efri
deild af Ben. Kristjánssyni og Einari As-
mundssyni, og samþykkt þar uær í einu
hljóði, fjell í neðri deild með jöfnum at-
kvæðum (11:11).
Fyrirspurnir. |>ingmenn Isfirðinga
Tb. Thorsteinson og þórður Magnússon,
bera upp svolátandi fyrirspurn :
»Hvað hefur landsstjórnin gjört til að
firra landssjóð peningatjóni við embættis-
færslu sýslumanns og bæjarfógeta C. Fens-
marks ?«.
Jón Ólafsson ber upp svolátandi fyrir-
spurn :
»Hve hár er sjóður landsbókasafnsins
orðinn nú? Og hvernig stendur á því, að
landsstjórnin aunast eigi um, að fylgt sje
fyrirmælum konungsúrskurðar 2. marz 1861
(sbr. brjef kirkju- og kennslustjórnarinnar
til stiptsyfirvaldanna 29. desbr. 1863) um
birtingu reikninga sióðs þessa á prenti?«
Fjárlagamálið. Fjárlagafrumvarpið var
samþykkt við 3. umræðu í neðri deild 14.
þ. m., að miklu eins og við 2. uuiræðu,
sjá síðasta blað.
Efri deild tók málið til umræðu þegar
daginn eptir, og setti í það nefnd : Sighv.
Arnason (form.), Magnús Stephensen (fram-
sögum.), Árna Thorsteinsson, Einar Ás-
mundsson, L. E. Sveinbjörnsson.
Nefndin vill gjöra talsverðar smábreytingar
á frumvarpinu, og skjóta inn í ýmsum launa-
bótum : |>orv. Jónssyni hjeraðslækni á ísa-
firði 224 kr., Tómasi Hallgrímssyni lækna-
skólakennara 400 kr., dyraverði latínuskól-
ans 100 kr., landsbókaverði Jóni Árnasyni
200 kr. Enn fremur vill hún veita 5000
kr. til aðalagerðar á skólahúsinu, og kenn-
ara Geir Zöega 700 kr. til að fullkomnast
í frakknesku á Frakklandi.
Styrkinn til að kynna sjer bankastörf í
Danmörku vegna hins fyrirhugaða lands-
banka vill nefndin færa upp í 1500 kr., og
láta ekki bókarann hafa hann, heldur fram-
kvæmdarstjórann. (Ekki mun nú svo til
ætlast, að einn úr nefndinni sjálfri, einn af
þeim hálaunuðu, hljóti þann bitling?).
Hins vegar vill nefndin færa niður styrk-
inn til f>orv. Thoroddsens í 2000 kr. (úr
3000), nema burtu styrkinn til S. Eymunds-
sonar og styrkinn til að varna skemmdum
af Hafursá í Mýrdal, og færa niður styrk-
inn til cand. juris P. Briems í 1000 kr., en
nema burtu lánið handa honum.
Reikningar Reykjavíkurkirkju.
Neðri deild hefir samþykkt ályktun um
að setja nefnd til að rannsaka reikninga
Beykjavíkurdómkirkju fyrir árin 1882,
1883 og 1884, og veita nefnd þessari
heimild til að heimta skýrslur, munnlegar
og brjeflegar, bæði af embættismönnum
og einstökum mönnum samkvæmt 22. gr.
stjórnarskrárinnar. — Deildin kaus síðan í
þessa nefnd þá Eirík Kúld, Jón Ólafsson
Jón Sigurðsson.
Yíirskoðunarmenn landsreikn-
inganna 1884 og 1885: Til þessa
starfa hefur neðri deild endurkosið Dr.
Qrírn Thomsen, en efri deild—aptur amt-
manninn sinn, Magnús yfirdómara Stephen-
sen.
Gæzlustjórar við hinn fyrirhug-
aða landsbanka. Eptir hinum nýju
bankalögum frá þinginu eiga að vera í stjórn
bankans einn framkvæmdarstjóri (með 2000
kr. launum), er landshöfðingi skipar með
hálfs árs uppsagnarfresti, og tveir gæzlu-
stjórar, er kosnir eru sinn af hvorri deild
alþingis til fjögra ára, með 500 kr. launum
hvor. fúngið hefur nú kosið þessa gæzlu-
stjóra : neðri deild Eirík Briem prestaskóla-
kénnara, og efri deild háyfirdómara Jon
Pjetursson.
Sandeyðingin í Rangárvallasýslu.
Skýrsla eptir Jónas prest Jónasson.
Ofan á allt, sem á undan var farió. gengu
í vetur landnyrðingsstormar yfir sýsluna í hálf-
an mánuð (27. jan. — 11. febr.), áalauða jörð,
með miklum harðviðrum, og jósu þeir miklu
vikurflóði hjer yfir Landsveit, og svo hafa verið
sífelldir stormar og sandbyljir frá páskum og
allt fram í miðjan júní, og hafa þeir einnig
gert allmikið að verkum.
Sandágangur þessi hagar sjer hjer um bil á
þossa leið.
Landssveit liggur milli þjórsár og Rangár
hinnar ytri, og liggur frá landnorðri til útsuðurs;
hún er hátt á þriðju mílu á lengd, og um og
undir mílu á breidd. Ofantil á Landinu er
fjall eitt lítið, er kallast Skarðsfjall, nærri úti
undir þjóraá. Eptir Landinu gengu þrir saml-
gárar fyrrum, allt þaugað til í vetur. Hinn
austasti kemur innan af afrjetti, milli Búrfells
og Heklu; gengur hann fram eptir öllu Land-
inu, fram með Rangá; sá gári hefir nú nýlega
gjöreytt Stóra-Klofa, Litla-Klofa, Borg og Stóru-
velli, og stefnir iram lengra, og er að gjöreyða
Tjörfastaði, og svo Húsagarð, Bjalla, Lúnans-
holtsengjar, Efrasel og Neðrasel. Sandröst þessi
er hátt á þriðju mílu á lengd þar sem er í
byygð, og sumstaðar um og yfir ’/« mílu á
breidd. þar er sandmegnið svo mikið, að ekki
getur að lita meira stórfenni í snjóvetrum. Kr
bvo mikið stórfenni við Stóruvelli, að það er
auðgert að ríða sljett víðast hvar upp á bæinn.
Líkt er og á Tjörfastöðum. Miðgárinn tekur
sig upp inn við þjórsá fyrir innan Skarfanes,
og er í fyrstu kominn innan af þjórsárdalsvikr-
um fyrir ofan þjórsá. Hanu hefir gjöreytt
Eskíliolt, Eril, Oarða, annexíuna Skarð og ljens-
jörðina Fellsmúla; þessar jarðir hafa reyndar
allar, nema Eskiholt og Erill, verið byggð-
ar upp aptur í bithaga. Nú er hann að eyða I
Osgröf, Skarfanes, Yrjar, Skarðssel, Skarð (hið I
nýbyggða), Minnivelli, og engjar á Heysholti
og þúfu. Sá gári er um 2 mílur á lengd, en
mjórri en hinn. Milli þoirra var grastunga upp
undir Ósgröf, og er Mörk efsti bær í þeirri
tungu, og svo Skarð, Króktún, Garðar og
Fellsmúli. í vctur náðu þeir saman um Mörk,
og má telja þá jörð nú gjöreydda; en það er
auðsætt, að þegar þeir eru komnir saman, þá
sópast tíjótt um tungu þessa, þar eð sandmegn-
ið er svo fjarskalegt fyrir innan. þriðji gárinn
gengur fyrir vestan Skarðsfjall, og hefir gjör-
eytt Árbæ og vofir yfir Hvammi. þessir eru
aðalgárarnir í Landsveit; en auk þess er auka-
gári úr þeim austasta, sem hefir eytt Merki-
hvol fyrir löngu síðan, og er að eyða tíaltalæk
og stefnir á Leirubakka og Vatnagarð. Svo er
í miðgáranum meðfram Skarðsfjalli að sunnan
svo mikið sandmegn, að það hefir skeflt sljett
suður af fjallsendanum, og mun hann þá og
þegar eyða Látalæti og skemma land á Hell-
um.
því miður or mjer ekki eins vel kunnugt um
sandeyðinguna á Rangárvöllum; enn það eitt
er víst, að þar hafa ýmsar jarðir gereyðzt i vet-
ur: (funnarsholt og tíaddstaðir. Og nú segja
kunnugir menn, að töluvert sje farið að blása
til skemmda á Oddahverlistún, og horfi til eyð-
ingar á því innan skamms tíma. Margar aðr-
ar jarðir eru þar á förum.
Sandur þessi, sem gengur ytír sveitirnar, er
þrenns konar. Fyrst er moldarlag, sem blæs
upp, hjer um 2'/a—3 ál. á þykkt; innan uin það
eru öskulög eptir Heklugosin, og hefi jeg talið
11 i einu jarðfalli. Mcðan moldarlagið er að
blása upp, gengur eyðingunni af fokinu seint,
og sprettur optast upp úr blásturmoldinni.
Síðan er blásvart ösku- eða brunasandlag mis-
jafnlega þykkt, optast kringum alin, og svo vik-
urlag, sem er nálægt hálf alin, og sumstaðar
mikið minna. þar undir er brunahraun. Vik-
ursandurinn er hvítur á lit og er opt svo stór-
gerður eins og sauðarvölur; hvar sem hann
kemur á grasrót, brennir hann úr allan gróður,
og er þá vÍBt, að þar fer að blása upp þegar til
þess viðrar næst. þar sem þcssi gandi vikur-
sandur fýkur mest fram, fylgir honum óhollusta
mikil, bæði fyrir menn og skepnur, og í vor,
þegar sandveðrin voru mest, varð vatn ódrekk-
andi í lækjum af brennisteinsbragði.
það þarf engum orðum að því að eyða, að
þessar sveitir hljóta að eyðast að lullu, nema
einstöku bæir á stangli, því að það liggur svo
fyrir, að það er óviðráðanlegt að stemma stigu
fyrir því. En það er óneitanlega hart að láta
þá menn, er neyðast til þess að vera í húsun-
um á sandjörðum þessum, búa þar við sömu
kjör og áður og gjalda þannig gjöld af engu. Jeg
veit að margir eru þeir sem halda, að allur
þessi sandur sjeu tómar ýkjur og orðagjálfur,
og það meira að segja sumir þeir, sem hann er að
seigdrepa ár eptir ár; en þó að þeim sje nokk-
ur vorkunn, sem aldrei hafa sjeð slíka skelfingu,
er þó varúðarvert að dæma alla sem kvarta um
sand, ósaunindamenu. það er grátlegra en svo
að 8já slíkar sveitir verða að blásvörtu ösku-
flagi, sem voru fyrir 50,árum kjarnbeztu sveitir á
Suðurlandi. þá var allur efri hluti Landsveitar
alþakinn þjettum birkiskógi, og fjenaðnr gekk
I þar sjálfala á hverjum vetri, og það gerði það
I seinast í fyrra vetur á fáeinum bæjum. þar sem