Ísafold - 04.09.1885, Qupperneq 1

íblu ól 3 miðviVuíiagsmorgna. Ver?
irgangsins (55-60 arkai %.: eriendis
5kr. Borgisl [jrir nnójan júl'mánnf.
ÍSAFOLD.
Uppsðgn (sinfl.) bnndin vtf áramót, ó-
jilii nema iomin sje lil úlg. [jrir I. akl.
Ujreiísluslola i Isaloldarprtnlsm. i. sal.
XII 39.
Reykjavík, föstudaginn 4. septembermán
1885.
xjj, Stjórnarsk.cndurskoðunin. Hin fornu Fiskivötn.
155. Um barnadauða á tslandi. Ferðapistlar eptir
|>orvald Thoroddsen. XIV.
156. Mannalát. AtiKlýsingar.
Forngripasafnið opið hvern mvd. og ld. kl. I 2
Landsbókasafnið opið hvern rámhelgan dag kl. 12 2
átlán md., mvd. og Id. kl. 2—3
Sparisjóður Rvikur opinn hvern mvd og ld. 4—5
Stjórnarskrárendurskoðunin.
|>ótt ýmislegt muni mega finna að gjörð-
um þingsins í sumar, og það verulegt, þá
hlýtur það að verða þungt á metunum ann-
arar handar, að það hefir borið gæfu til að
koma fram tveimur stórmálum, tveimur mik-
ilsverðum nauðsynjamálum, bankamálinu og
endurskoðun stjórnarskrárinnar.
það er báglegt tímanna tákn, að það skyldi
verða að gera þrjár atrennur til að koma
fram á þinginu sjálfu endurskoðun stjórnar-
skrárinnar frá 1874, sem þegar frá upphati
vega sinna var skoðuð af þjóðinni ekki öðru
vísi en að eins tilbráðabirgða. og áskilið með
berum orðum, að endurskoða skyldi eigi
síðar en á 4. löggefandi þingi, 1881. Bn nu
hefir þingið þó rekið af sjer slyðruorðið og
komið málinu fram, með flestöllum atkvæð-
um, og það í því horfi, sem við má hlíta, og
er samkvæmt aðalstefnunni í hinni löngu
stjórnarbaráttu á uudan stjórnarskrá þeirri,
er vjer nú höfum.
Sú aðalstefna var og á að vera, að fá allt
stjórnarvald og stjórnarábyrgð í þeim mál-
um, er ísland varða sjerstaklega, inn í land-
ið. Að losast við selstöðufyrirkomulagið,
sem hefir reynzt og hlýtur að reynast jafn-
óhollt í stjórnarefnum sem í verzlunarefn-
um. Að búa, svo um, að stjórnarfram-
kvæmdiu í landiuu sje í höndum þeirra
manna, sem líklegastir eru til að hafa bæði
vit og vilja og mátt til að láta hana verða
þjóðinni að sem mestum notum; en það
eru landsmenn sjálfir og engir aðrir. Eng-
inn er öðrum sjálfur.
Að búast við eða ætlast til, að annarleg
þjóð í öðru landi leggi aðra eins alúð og
rækt við vor málefni og vjer sjálfir, að ó-
nefndum kunnugleikanum, það væri kyn-
leg ímyndun. Eða hvar mun þess dæmi ?
þjóðin á sjálf að hafa veg og vanda af
öllum sínum stjórnarframkvæmdum. Að
geta öðrum um kennt, er miður fer, er
siðum spillandi og niðurdrep fyrir alla fram
taksemi landinu til viðreisnar.
þetta er aðaltilgangurinn með því að
fara fram á, að hafa hjer landstjóra og ráð-
gjafa honum við hlið, með ábyrgð fyrir al-
þingi. Og þetta atriði er aptur aðalatriðið
eða höfuðbreytingin í hinni nýju stjórnar-
skrá.
Hitt er óskiljanlegt, að nokkrum manni
geti verið alvara að ímynda sjer, að vjer
mundum hóti bættari, þótt vjer fengjum út-
lendan ráðgjafa til skjótast hingað í selið
eða reka inn nefið snöggvast annaðhvort
ár, meðan á þingi stæði; mann, sem
mundi jafnt sem áður sjá eða heyra allt sem
gerðist með annara augum og eyrum, auð-
vitað hinna sömu, sem annars eru millilið-
ir milli hans og þiugs eða þjóðar.
— þegar hjer er komið endurskoðun
stjórnarskrárinnar: að uppástunga um breyt-
ing á henni hefir náð samþykki beggjaþing-
deildanna, skal, eptir 61. gr. stjórnarskrár-
innar, »leysa upp alþingi þá þegar og stofna
til almennra kosninga af nýju«.
Með því að það er konungur einn, sem
getur leyst upp alþingi, og hafi hann eigi
fengið landshöfðingja umboð til þess, þá
verður að skilja þessi orð »þá þegar« svo,
að þingrofsskipuniu skuli út gefin undir eins
og konungi kemur vitneskja um, að stjórn-
arskrárendurskoðunin hafi gengið fram á
þinginu. það verður þegar póstskip kemur
nú til Khafnar, einhvern tíma í þessum
mánuði. Og þá á að »stofna til nýrra kosn-
inga áður tveir mánuðir sjeu liðuir frá því
að þingið var leyst upp« (8. gr.), þ. e. boð-
skapurinn um nýjar kosningar skal út gef-
inn áður en tveir mánuðir sjeu liðnir frá
þingrofskipuninni, með öðrum orðum á að
gizka fyrir lok nóvembermánaðar næstkom.
En hve nær kosningarnar fram fara,
ræður konungur. Einungis má það eigi
vera seinna en svo, að »Alþingi verði stefnt
samau næsta ár eptir að það var leyst upp«
eptir 8. gr. stjórnarskrárinnar.
Mun því mega gera ráð fyrir, að kosn-
ingar fari fram að vori komanda og þing
komi síðan saman á venjulegum tíma að
sumri.
það eru ekki ómerkileg rjettindi, sem
stjórnarskrá vor veitir oss um fram það
sem er hjá bræðrum vorum Dönum og þótt
víðar sje leitað: að konungur er skyldur
að leysa upp þingið og efna til uýrra kosn-
inga, þegar það samþykkir einhverja stjórn-
arskrárbreytingu, hvort sem hann er því
máh hlynntur eða eigi. í stjórnarskrár-
frumvörpum þeim, er hið ráðgefandi al-
þingi hafði til ineðferðar, var jafnan skotið
inn í þeim fyrirvara »ef konungur styður
það mál«, eða eitthvað því um líku, eins og
stendur í grundvallarlögum Dana. Og
þessi orð stóðu einnig í síðasta frumvarpinu,
þvl frá 1873. En þegar þetta frumvarp
kom út sem stjórnarskrá veturinn eptir,
með ýmsum breytingum, þá var það ein
af breytingunum, að þessum fyrirvara var
sleppt úr, án þess að menn viti, hvernig á
því stendur, og eru oss þar með veitt stór-
inikil hlunnindi umfram það sem Danir
hafa og umfram það sem vjer höfðum farið
fram á meira að segja, þau hlunnindi, að
stjóruin getur eigi, þó vilji, hept endur-
skoðun stjórnarskrárinnar þegar á hinu
fyrsta stigi málsins, heldur eigi fyr en hún
er um garð gengin frá hálfu þings og þjóð-
ar, eptir tvö þing.
Hin fornu Fiskivötn.
Nú gat herra Kr. Kálund ekki lengur á
sjer setið; hann hefir samið grein nokkra í
ísafold XII 26 út af grein minni í sama blaði
XII 18—19 um »hin fornu Fiskivötn*. það
er auðsjeð, að houum finust sjálfum, að hanu
hafi inikið að gert, en ekki hefir bann þó
hrakið með rökum eitt einasta orð af þvf,
sem jeg hefi sagt, heldur fikrar hann í kring
um það, sem er aðalefni málsins. f>að er því
engin brýn nauðsyn, að svara þessu einu