Ísafold - 30.09.1885, Blaðsíða 2

170
brestur, votviðri um heyannir o. fl. J>að
getur opt að borið fyrir þeim, sem eiga
nokkuð margt fje, að þeir geta eigi á einu
sumri aflað nægilegs heyforða fyrir skepn-
ur sínar. Vill þá einatt verða annaðhvort,
að menn hætta til að setja á meira, en
fóður er fyrir, og hafa svo allt fje sitt í
voða, eða þeir lóga fje að haustinu sjer í
stórskaða, svo sem með því að skera flest
eða öll lömb sín, — eða enda eigi sjaldan
hvorttveggja. En heyfyrningar eru hið
vísasta og enda eina ráð til að geta jafnan
haft áþekkan bústofn, hversu sem árar.
þær eru nokkurs konar ábyrgðarsjóður fyr-
ir búnaðinum ; og svo sem kaupmenn og
aðrir, er fá ábyrgð eigna sinna, horfa eigi
í, að verja nokkru af eignum sínum til
þess að þeir missi eigi allan höfuðstól sinn,
ef óhöpp vilja til, svo ætti og hver búandi
árlega að leggja nokkurt fje í heyfyrningar,
og auka þær í góðum árum til undirbún-
ings undir hallærin. Hjer er stungið upp
á að hafa afgangs nægilegum heyforða
5 sátur handa hverjum 10 sauðkindum,
eða 25 hesta handa 100 fjár, og að því
skapi eptir fjárfjölda, og er það í rauninni
hið allra minnsta til þess að tryggja pen-
ingseign manna, og væri gott, að þeir,
er það gæti, hefði enn meiri fyrningar að
tiltölu við fjáreign sína. Til þess að kom-
ast í heyfyrningar verða menn í eitt skipti
annaðhvort að hafa meira en venjulegan
mannafla að sumrinu til heyfanga, eða þá
að fækka pening sínum að haustinu, en í
það er eigi horfanda, því eigi er hugsanda
til, að ásetning manna verði í nokkru lagi,
meðan miðað er við, að komast rjett
af í meðalvetri, með því ef til vill að draga
fóður við allan pening og missa svo mikið
af afnotum hans. Slfk búnaðaraðferð seð-
ur eigi fyrirvinnu sína.
Yið 8. gr.
f>að virðist kominn tími til þess, að al-
menningur taki aðra stefnu en verið hefir
með eign og ásetning hrossa, með því að
ekkert er skeytt um að bæta kyn þeirra
eða meðferð, og marga vantar hús og hey
fyrir þau á vetrum, og þau eru látin berj-
ast úti á gaddinum, þar til er þau eru
komið að falli úr hungri og hor, en þau
hross, er af komast, verða þróttlaus fram
á sumar og lítt fær til aðdrátta þeirra, er
þau þarf til. f>að er vitaskuld, að þeim
hrossum, er eigi verður af komizt án,
verður að ætla nægilegt fóður. En
að ætla öllurn þeim hrossasæg, er menn
nú fíkjast til þess aðeiga, nægilegt
fóður, er óhugsanda, nema með því
að setja aðrar skepuur í voða. Hross-
um þarf mjög að fækka. Hagurinn
af að geta selt hross og hross á mörkuðum
vegur hvergi nærri upp á móti því tjóni,
er leiðir af óþarfri hrossaeign, er spillir af-
rjettum til afnota sauðpeningi og upp yr
heimahaga sumar og vetur, svo að mál-
nytupeningur gerir vart hálft gagn, og út-
beit á vetrum eyðileggst, svo að sauðfje
þarf meira fóður. f>að er háskaleg óregla,
að hjúum skuli haldast uppi, að eiga fjölda
hrossa, er þau opt sleppa í greinarleysi
og láta ganga öðrum til tjóns, þar sem það
vill. f>að væri því hin mesta nauðsyn, að
reyna að reisa skorður við slíkri hrossaeign,
og láta eigi eigöndum þeirra haldast uppi,
að traðka svo landsrjettindum einstakra
manna á afrjettum og heimahögum, án
hæfilegra sekta eða útlausnar að lögum.
Svo ætti og að ganga ríkt eptir, að öll
hross, og eigi sfður hin óþörfu, sje talin
fram til tíundar, svo að af þeim greiðist
öll lögboðin gjöld, og kynni það að stuðla
að fækkun þeirra. Ásetningarmenn gæti
brýnt þetta fyrir búöndum, og ráðið þeim
frá, að ofsetja land sitt af hrossum, en
hreinsa þau vandlega af öllu aðskotastóði,
er þangað kanu að safnast.
Við 9. gr.
Heyásetningarmenn ætti að miða gjafar-
tíma sauðfjár til krossmessu á vorin, því að,
er vorköst koma, þarf enda að gefa ám 1
ljettings- hagkvisti fram um sauðburð, ef
þær eiga að geta fætt lömb sín, enda eru
þess eigi allfá dæmi, að þurft hefir að gefa
ám inni þar til hálfnaður er sauðburður.
f>að er og eigi svo sjaldgæft, að kúm
verður að gefa inni, þar til er 7 til 8 vik-
ur eru af sumri, og færi þá eigi vel, að
ætla þeim eigi fóður jafnaðarlega til far-
daga, ef þær eiga að gera fullt gagn að
sumrinu.
Yið 10. gr.
Svo segir gamalt máltæki, að bollur sje
haustskurður, og er það sannkveðið í
ýmsu tillití. Aðalatriðið er að vera nægi-
lega heybyrgur fyrir pening þann, er á er
settur, því að færra fje vel haldið gerir
meira gagn en margt fje illa haldið. f>að
er optast samfara, að þeir, sem setja til-
tölulega margt fje á lítil hey og draga
fram fjenað sinn, eru og vanbyrgir af mat-
björg til heimila sinna, og eigi er það ó-
títt, að fátæklingar neyðist til þess að
farga skepnum sínurn að vorlagi, til þess
að bæta úr þeim skorti. En hollara væri
þeim að lóga svo fje að haustinu, að þeir
hefði bæði næg hey fyrir það, er eptir lifði,
og næga matbjörg fyrir heimilin, og að bú-
peningur þeirra seddi fyrirvinnu sfna.
Allir ættu þvf að segja ásetningar-
mönnum hreinskilnislega frá peningshöfn
sinni og heybyrgðum, og öðrum kringum-
stæðum, svo ásetningarmennirnir geti leyst
hið vanda ætlunarverk sitt af hendi.
Við 11. gr.
f>að er mjög nauðsynlegt, að ásetningar-
menn semji skýrslur um heymegn og pen-
ingsásetning á hverjum bæ, og ætti hrepps-
nefndirnar að gefa form til slíkrar skýrslu,
ásetningarmönnum til leiðbeiningar, enda
gæti það framvegis verið að mörgu leyti
fróðlegt að sjá af henni töðu og útheys-
feng hvers búanda ár eptir. Einnig gæti
slíkar skýrslur verið hvetjandi til að auka
fremur heyfall að jörðum en láta þær fara
í niðúrníðslu, er kunnugt er, hvað þær hafa
áður af sjer gefið. Enn fremurmá af þeim sjá,
hvort fyrirhyggja búanda með heyásetning
tekur verulegum framförum. Hreppsnefnd-
irnar ætti helzt að halda bók yfir heyá-
setning og peningshirðing, og sýnist vel til
fallið, að hún væri kostuð áf hreppssjóði.
Við 12. gr.
Jafnvel þó að það væri sanngjarnt, að
ásetningarmenn fengi borgun fyrir starfa
sinn, er varla fram á það farandi að svo
stöddu, af því að almenningi er of gjarnt
til þess að fyrirlíta nytsöm fyrirtæki, ef af
þeim leiðir bein útgjöld, Og er hætt við
að ásetningar strandi á því skeri, ef þeim
er ákveðin borgun fyrir, er þær fram-
kvæma. Ásetningarmenn verða því fyrst
um sinn, meðan sá hugsunarliáttur er
ríkjandi, að láta sjer nægja að vinna
kauplaust að jafn-nytsömu fyrirtæki, sem
það er, að koma á skynsamlegri heyásetn-
ing, enda ætti þeim að }>ykja það nokk-
urs virði, að sjá ávöxt verka sinna koma
fram í betri afkomu búanda og hagsæld
sveitarinnar.
Við 13. gr.
það virðist lagaskylda bæði sýslunefnda
og hreppsnefnda, að reyna að afstýra
hallæri, eða að koma í veg fyrir, að það
geti upp á komið, og að sjá um, að góð
regla eflist og viðhaldist. Ef svo er rjett
álitið, að skynsamleg heyásetning miði
hvað kröftuglegast til þess, þá sýnist það
sjálfsagt, að þeir, sem eptir kosning að
tilhlutun hreppsnefndarinnar vinna að því
verki, hafi þann rjett á sjer, að við lög
varði að sýna þeim óhlýðni og mótþróa.
Einnig sýnist það geta heimfærzt undir
lögin, ef menn móti betri vitund—þrátt
fyrir skynsamlegar tillögur ásetningar-
manna—kvelja svo skepnur sínar, að þeim
liggi við hordauða eða þær falli algjörlega,
og ætti vægðarlaust að kæra þá til sekta,
er þannig fara með skepnur sínar, hafi
þeir eigi látið skipast af fortölum ásetn-
ingarmanna.
Við 14. gr.
þau ráð, er sveitarstjórnarlögin heimila