Ísafold - 07.10.1885, Blaðsíða 2

174
Fluttar 2,132,144 kr.
fátækra á þessu tímabili í
sveitalánum............... 381,710 —
Og hjer um bil f af öllum ó-
vissum útgjöldum.......... 581,904 —
Samtals í 10 ár: 3,095,758 kr.
eða 309,575 kr. að meðaltali um árið.
Höf. leiðir rök að því, að fátækraútgjöld-
in hafi þó í raun rjettri eða þegar öllu er
á botninn hvolft verið langt um meiri. 0-
magameðlagið er sem sje mikils til of lágt,
fullt ómagaframfæri, þ. é. með ungbörnum
og örvasa gamalmennum, t. a. m. víðast
hvar 120 álnir eða 66 kr. um árið eptir
verðlagsskránni, sem er sama sem hjer um
bil 18 aurar á dag, sem hrekkur ekki einu
sinni fyrir mjólk handa barni í Reykjavík
t. d.
það öðrum orðum, að »með því að koma
ómögunum fyrir, og það fyrir of litla borg-
un, er lagður nýr skattur til fátækra á
gjaldþegna, sem ekki verður sagt, hve
milllu nemuri. Rr því óhætt að gera fá-
tækraframfærið langt um meira en 309,000
kr. á ári, líklega heldur fyrir ofan en neðan
350,000 kr. En það er svo mikið fje, að
hefði öllum tekjum landssjóðsins verið var-
ið til þess eins og þær voru 1881, að und-
anteknu tillaginu úr ríkissjóði, þá hefðu
þær rjett að eins hrokkið til að greiða fá-
tækrameðlögin.
þar sem fátækraframfærið nam eptir
reikningnum rúmum 309,000 kr. á ári, að
meðaltali, varð meðaltal sveitarútgjaldanna
allra um 352,000 kr., og verður það 4 kr.
93 a. á ári á hvert mannsbarn á landinu,
en um 33 kr. á hvern gjaldanda, bæði hjú
og búandi menn. Sjeu gjöldin til búnað-
arskólasjóðanna og jafnaðarsjóðanna talin
með, verða álögurnar til sveitamála 5 kr.
10 a. á mann, eða langt um meiri en álög-
urnar til landssjóðs, sem eigi námu meiru
en 3 kr. 79 a. á mann 1881, að með töld-
um tollum og skipagjöldum, en ekki nema
rúm 1 kr. á mann í beinlínis sköttum og
aukatekjum líks eðlis.
í öðrum löndum nema álögur til landssjóðs
svo tugum króna skiptir á mann, 20, 30,
40 kr. eða þar yfir; en í Bandaríkjunum
t. d. voru fátækragjöldin árið 1870 að eins
1 kr. 5 a. á mann, og í Norvegi 1876 3
kr. 11 a.á mann. Enda voru hjer á landi
á áminnztu tímabili 15 óinagar eða sveit-
arlimir fyrir hvern 1 sveitarlim í Banda-
rfkjunum 1870. I Danmörku og Norvegi
er tala sveitarlima hjer um bil helmingi
færri en á Islandi.
í Bandaríkjunum kostaði hver fullkom-
inn ómagi að meðaltali árið 1870 .. 350 kr.
í Norvegi ........................ 110 —
á íslandi ........................ 66 —
Arið 1871 taldist svo til, að 14. hver
maður á landinu þæði af sveit, og þó raun-
ar fleiri, því þar sem um þurfabændur er að
ræða, þá eru þeir að eins taldir sjálfir, en
ekki hyski þeirra.
þegar bezt ljet á þessari öld, nfl. 1850,
var 48. hver maður á sveit, 1861 22. hver
maður og 1881 23. hver maður.
það er þó heldur hugnun í því, að fá-
tækraútgjöldin hafa farið nokkuð minnk-
andi á tímabilinu 1872—81 eða um rúm-
an fimmtung alls á öllu landinu, og tala
þéirra, sem þiggja af sveit, þó frekar að
tiltölu: hún hefir minnkað um 35 af hundr-
aði. Höf. þakkar það meðal annars því,
að ekkert hallærisár gekk yfir allt land á
þessu tímabili; landfarsóttir voru í rjenun,
í samanburði við næsta 10 ára tímabil á
undan; það dóu nærri því 5000 færri alls
á landinu á því tímabili en á tímabilinu
á undan; aptur fæddust færri að tiltölu, og
því var færrum fyrir að sjá; fjöldi af ung-
börnum fóru til Vesturheims. Svo eru
framfarirnar í búnaði og verzlun m. fl.,
þó smátt sje: jarðabætur aukizt; ljáir þeim
mun betri en áður, að einn maður getur
nú unnið fyrir miklu meiri fjenaði að sumr-
inu en áður; sparisjóðir komnir upp á ýms-
um stöðum, »sem hafa frelsað nokkur hundr-
uð þúsund krónur, sem í stað þess að far-
ast strax, gefa eigandanum dálitla vexti,
og þegar þær eru lánaðar út aptur, auka
við og við atvinnu«; verzlun hagkvæmari en
áður víða, einkum við Skotland; fátækra-
málefnum ef til vill betur stjórnað nú, af
hreppsnefndunum, en hreppstjórunum áður.
Sundkennslan og leikfimin.
Af því að jeg endaði sundkennsluna í
gær, ætla jeg að biðja yður, herra ritstjóri,
að gera svo vel að ljá fáeinum línum frá
mjer um mál þetta rúm í yðar heiðraða
blaði.
Sem betur fer, þá er nú almennt mikið
farið að lifna hugur f mönnum á að læra
sund, einkum meðal hinnar yngri kynslóð-
ar. Jeg, sem verið hefi hjer við sund-
kennslu nú í 2 sumur, hefi orðið vel var
við það, og hefir mjer fundizt áhuginn
koma bezt fram hjá hinum ungu skólapilt-
um. En því miður eiga þeir tiestum frem-
ur örðugt með að fá tíma til að stunda
þessa fögru og þarflegu íþrótt.
En hvernig stendur núáþví?
f>að stendur svo á því, að í skólareglu-
gerðinni nýjustu (12. júlí 1877) er fyrir
skipuð kennsla í leikfimi, en sundlistinni
algerlega gleymt. Lærisveinar latínuskól-
ans læra að stökkva, khfra, skylmast og
að fikta með byssu. En sundtökin læra
þeir aldrei, öðru vísi en ef þeir geta skot-
izt til þess í tómstundum sínum utan
skóla. Hvort mundi nú samt þarflegra,
að læra að synda og geta þannig bjargað
lífi sínu og máske annara, og margfalda
heilsuna, eða að leika sjer að trjebyssum,
þ. e. myndum af byssum, því annað eru
trjebyssur raunar ekki.
það getur engum manni dulizt, að sund-
ið á vera hjer það fyrsta, sem kennt er af
öllum líkamsæfingum,- næst því að ganga.
þetta sjá aðrar þjóðir og þetta ættum vjer
að geta sjeð líka. f>etta trjebyssufikt get-
ur að vísu verið gaman fyrir pilta, líkt og
þegar börn leika sjer að hrífuskaptsbrotum
eða hríslukvistum, en gagnslaust og þarf-
laust.
Jeg er að vísu eigi nógu kunnugur
kennslufyrirkomulaginu í lærða skólanum,
til þess að geta borið um það til hlítar,
að hve miklu leyti hægt er láta pilta njóta
sundkennslu, svo að haldi komi, án þess að
slökkva miklu niður af bó'knáminu. En
óskiljanlegt er mjer, að það geti verið ó-
kleyft hjer, úr því það þykir hægðarleikur
annarstaðar.
Jeg skal leyfa mjer að benda á til dæm-
is skólaskýrslu frá þessu ári frá Vebjörgum
á Jótlandi. f>ar er skýrt frá, að sund-
kennsla hafi byrjað í fyrra sumar 12. júní,
og kennir sami maður sund og leikfimi.
Sundtökin eru kennd í sundgjörðum í leik-
fimishúsinu að vetrinum, en með vorinu
eru piltar látnir byrja að synda í vatni eða
sjó, og eru þá látnir brúka sundbelti, og
með þeim synda þeir þangað til þeir geta
synt 200 álnir með sundtösku á bakinu.
Ur því er þeim sleppt beltislausum, og eru
kallaðir vel syndir, þegar þeir geta synt
400 faðma. f>egar piltar eru þannig látn-
ir reyna sig, eru sundmenn eða sundkenn-
arar í bát til fylgdar.
Mjer finnst nú, að hjer í latínuskólanum
í Reykjavík mætti hafa líka tilhögum og
þessi er : panta sjer útlendar sundgjarðir og
piltar látnir læra í þeim að vetrinum, og gæti
sá leikfimiskennari, sem nú er, kennt þetta,
þar eð hann er sjálfur sundmaður. Ef of
mikið þætti, að bæta þessari kennslugrein
við hinar, sem fyrir eru, virðist mundi mega
láta eitthvað niður falla af leikfimisviðburð-
unum, t. d. að minnsta kosti byssufiktið.
Ef piltar lærðu sundtökin í gjörðum, þá
þyrftu þeir mjög stuttan tíma til að læra
sundið í vatni.
Jeg ímynda mjer, þó jeg þori eigi að
fullyrða það, að skólastjórnin muni hafa
heimild til, að gera nauðsynjaráðstafanir í
þessa átt. Að hún vilji vel í þessu efni,
hefi jeg enga ástæðu til að efast um; það
er þvert á móti. Og væri mikilsvert, að
undinn væri bráður bugur að þessu máli.
Reykjavík 1. okt. 1885.
Bjiirn L. Blöndal.