Ísafold - 14.10.1885, Blaðsíða 2

178
Stjórnarbótarmál vort
og Danir.
ætla menn að þeir haldi sjer saman, er til
kemur. Mikið talað nú um boðskýrslu
Gladstones. Eitt atriði hennar er það, að
Englendingar eigi að kveðja sem fyrst allt
hð sitt heim frá Egiptalandi, og leysast
þar af öllum vanda. Atfarirnar og allt
það, sem þeim fylgdi, hafi verið heimska
og ráðleysi. »Um seinan sjeð!« segja
margir.
Frá Þýzkalandi bg Spáni. t>ræt-
unni um Karólínsku-eyjarnar er að vísu
ekki lokið, en allir þykjast vita, hverjar
lyktirnar verða. Spánverjar voru mjög
uppvægir framan af, og skríllinn í Madríd
gerði aðsúg að höll 3endiherrans þýzka, og
reif þar niður merki þýzkalands og brenndi
sfðan. I fleiri borgum órótt, og ekki sízt
kvisað um gremju fyrirliða í hernum. Stjórn-
in hefir að vísu beiðzt afsökunar í Berlín,
lofað uppreist og hept þá, sem fyrir uslan-
um gengust í höfuðborginni, en tregðast
enn við að leggja málið í gerð, sem þjóð-
verjar hafa boðið. þjóðverjar hafa því
tékið öllu með vægð og hógværð, að þeir
vita, 1 hverri vök Spánarkonungur á að
verjast, en Bismarck mun ekki vilja, að
þetta verði honum að falli, hvað sem hann
svo finnur til aflausnar.
Frakkland. I Anam og Tonkin gengur
allt skrykkjótt heldur, og Frökkum veitir
afarerfitt að halda þar griðum og friði.
Ránum og uppreisnum vill ekki linna. þeir
hafa sett nýjan keisara til valda í Anam,
en óvíst hvort það bætir um. Mótstöðu-
flokkar stjórnarinnar hafa »nýlendupólitík-
ina« fyrir höfuðvopn sitt á móti henni og
þjóðveldinu, og nú er ekki sparað þvl að
beita undir kosningarnar (4. október), svo
brýndu sem atburðirnir þar eystra hafa
gert það. Allir einvaldsflokkarnir haldast í
hendur að svo stöddu, og tala í boðsskrám
sínum um afglöp stjórnarinnar, vandkvæði
Frakklands og fjárkröggur, og það fleira
sem finnst í ámælum og aðfinningum
frekjumanna vinstramegin. þeir nefna ekki
þjóðveldið sjálft; en allir vita, hvað þeim
býr í brjósti
Frá Tyrkjaveldi og Balkanlönd-
um. í miðjum mánuðinum urðu þau ný-
lundutíðindi í Eystri-Rúmelíu, að nokkrir
sveitarforingjar gengu á fund landstjórans,
Chrestics pasja, og tóku hann höndum í
fólksins nafni, lýstu hann af völdum og
landið tengt við Bolgaraland. þessi þruma
kom sem úr heiðu lopti, og enginn átti við
slíku húið. Uppreisnin hafði auðsjáanlega
verið lengi ráðin og allt í leynd og með
varúð undirbúið. Samdægurs kom sendi-
nefnd til Alexanders fursta—eða Bolgara-
jarls—og bað hann taka við tign og völd-
um. Hann tók öllu sem greiðast og rjeðst
þegar til ferðar suður yfir Balkan um
Sjípkaskarð og til Filippópel, höfuðborgar
landsins. Honum var alstaðar fagnað með
ys og ómi, og þá ekki sízt í höfuðbænum.
Allt var þegar á tjá og tundri, fólkið hafði
tekið til vopna sinna, og forustumenn upp-
reisnarmanna höfðu þegar sent liðsveitir
til landamæranna, sem til Tyrkjalands vita
og þær tekið þar varðstöðvar, sem helzt
var innrásar von af her Tyrkja. I ávarpi
sínu til landsbúa kallar Alexander jarl sig
»fursta yfir Norður- og Suður-Bolgaralandi«.
Hann hefir kvatt allan landher Bolgara til
vopna, og þingið í Sofíu veitt framlögur
til landvarnar, ef soldán vill hörðu beita.
Fólkið fer ekki fram á að leysast með öllu
undan drottinsvaldi soldáns, en koma því
aptur í heilt lag, sem að var skilið í friðar-
gerðinni í Berlín 1878, eða með öðrum orð-
um: koma sömu skipun á landið, sem á-
formað var í San Stefanó, en Tyrkir hlutu
þá að að ganga. Auðvitað, að bæði soldán
og Bolgarar hafa snúið sjer að stórveld-
unum, og hitt með, að þau vilja afstýra
vandræðum; en hitt er óvísara, hvort Tyrkir
geta haldið kyrru fyrir unz stórveldin hafa
komið sjer saman um aðaltillögurnar. það
er þó líkast, að þær fari fram á eins konar
griðasetning, þar til er að málið er rætt á
erindsrekafundi. Mikill fögnuður f öllum
Slafablöðum, einkum á Rússlandi, en stjórn
Rússakeisara segist við ekkert vera riðin.
Svo kann að vera, þó sumir efist. Bolgar-
ar (Rúmelíubúar) hafa sent tvo menn á
fund keisarans til Kaupmannahafnar að
biðja hann ásjár, og Alexander jarl á að
hafa sent honum þau skeyti, að sjer sje
ljúft að leggja niður tignina, ef þess skyldi
krafizt og keisarinn vildi taka að sjer mál-
stað Bolgara. þess má geta, að á óróa
bryddir í Macedóníu og Albaníu, og að
bæði Serbar og Grikkir hafa kvatt her
sinn til vopna. Hver hugsar með sjer :
»Ætli’ hann (Tyrkinn) hrökkvi ekki upp
af núna ? Bezt að vera vakandi og verða
ekki hlutræningur, er hreyfunum skal skipta«.
Fortjaldið er uppi fyrir nýjum leikþætti
»austræna málsins«, og í næsta skipti get-
um vjer líkast sagt betur frá, til hvers vill
draga, enda er nú bágt að átta sig í skæða-
drífu hraðskeytanna og lausafregnanna.
Kólera. Hún rjenar nú dag af degi á
Spáni, og má þykja mál komið, því yfir
100,000 manna hafa úr henni dáið. Hún
er enn allskæð á Sikiley, einkum í Paler-
mó, en síðustu fregnir segja, að manndauð-
inn sje að stöðvast. A öðrum stöðum í
Ítalíu og á Suður-Frakklandi er kallað, að
hún sje á förum.
Svo er að heyra, sem þjóðin danska eða
mcginþorri hennar, þ. e. vinstrimenn, ætli
að taka svo í stjórnarskrármálið, sem skyn-
semin býður og bezt gegnir.
Höfuðblað þeirra, Politiken, er Hörup
stendur fyrir, mestur atkvæðamaður í liði
vinstrimanna, segir svo meðal annars :
»Vjer fáum eigi sjeð, að Danmörk hafi
neitt að sýsla á íslándi sjálfrar sín vegna.
Vjer eigum þar hvorki fjár nje frama nje
ríkis að leita, og langar eigi hót til að vera
frándur í Götu fyrir far’sæld íslendinga.
þegar þeir geta sjeð um sig sjálfir og ann-
ars eru á eitt sáttir, fáum vjer eigi sjeð,
hvers vegna þeir mega eigi hafa allt eins
og þeim sýnist.
Að landinu hefir eigi orðið mikilla fram-
fara auðið undir hinni dönsku stjórn-
mennsku, það er víst; en að því megi verða
betri framtíðar auðið, það fullyrða þeir
sjálfir að minnsta kosti; eptir að vjer loks-
ins höfum fengið þeim í hendur málefni
sjálfra þeirra, þá á að veita þeim fullt ráð-
rúm til að reyna lukku sína.
En það hafa þeir eigi, meðan þeir hafa
löggjafarvaldið þar heima hjá sjer [reynd-
ar ekki nema hálft], og umboðsvaldið í
Kaupmannahöfn. þ>að þurfti eigi mikinn
spásagnaranda til að sjá það fyrir, að slíkt
fyrirkomulag mundi eigi geta átt sjer lang-
an aldur. |>að er raunar ef' til vill ekkert
skemmtilegt, að þurfa nú að fara að skipta
sjer af þeim aptur, ekki nema 11 árum ept-
ir að þeir eru búnir að fá stjórnarskrá sína,
og er það nú þegar vjer höfum til dags og
nætur af stjórnarbaráttu heima fyrir; en
mikið af föðurlegum áminningum höfum
vjer þó naumast köllun til að veita þeim,
er vjer íhugum, hvernig vjer höfum sjálfir
farið með stjórnarbót vora og hvað lengi
vjer vorum að hafa á henni endaskipti. ís-
lendingar eiga þó því að hrósa, að bylting-
arnar þjá þeim stefna þó í rjetta átt —
fram á leið; það væri skemmtilegra, ef vjer
gætum sagt hið sama umj byltingarnar
hjá oss--------.
f>að liggur í augurn uppi, að eigi þeir að
bera sjálfir ábyrgðina á forlögum sínum,
þá stoðar eigi að láta fá þing, og síðan að
öðru leyti setja Kauptnannahafnar-prófessor
til að stjórna þeim. Eigi þeir að stjórna
sjer sjálfir í raun og veru, þá mega þeir
til að hafa stjórnina heima hjá sjer og
hana skipaða sínum mönnum. Hún verð-
ur að vera þannig löguð, að það, sem til
er af framtakssemi í landinu, það komi
fram hjá stjórn þess ; þeir mega til að eiga
kost á að lemja inn í hausinn á stjórninni