Ísafold - 21.10.1885, Blaðsíða 2
182
að bankinn komizt á fyr en á miðju næsta
ári; fyr getur meðal annars maðurinu ekki
verið búinn að »kynna sjer bankastörf er-
lendis«, fyrir þessar 1000 kr., sem þingið
veitti til þess, en þar á móti þarf hann
engan undirbúning til að kynna sjer aðferð-
ina til að taka á móti embættislaununum,
þessum 2000 kr., og það getur hann því
auðvitað byrjað þegar með nýjárinu; fyr
þvf miður ekki, af því að fjárlögin öðlast
ekki gildi fyrri. Raunar kom það skýrt
fram í umræðunum á þinginu, meðal annars
í skýringu landshöfðingja sjálfs í efri deild
á tillögu neðri deildar um að fá útlendan
bankastjóra, að þingið ætlaðist ekki til
lauhagreiðslu til handa embættismönnum
bankans fyr en hann byrjaði störf sín ; en
það er engin »brýn nauðsyn« fyrir lands-
stjórnina, að fara eptir öðru en því, sem í
lögunum stendur, hvað sem umræðunum
líður, og því skyldi hiin vera að gera sjer
grýlur úr því ?
En hvað sem nú þessu líður, þá má
sjálfsagt gera ráð fyrir því, að ýmsir, sem
hugsa og skrafa um landsins gagn og nauð-
synjar, fari að brjóta heilann um það, í
hverju hin brýna nauðsyn á að fela ein-
um yfirdómaranum á hendur bankastjórn-
ina muni vera fólgin. því hitt mun eng-
um þeirra til hugar koma, að þessi ráðsá-
lyktun landsstjórnarinnar eigi að sýna það,
að hún sje líka »karl í krapinu«, sem ekki
kynoki sjer við að traðka vilja og óskum
þingsins, eða að hún sje komin svo langt
í fræðunum Estrúps, að hún viti, að ekki
beri að gefa gaum því sem að eins önnur
deild þingsins vill vera láta, og það hin
ógöfugri: neðri deild.
Nauðsynin getur verið í mörgu fólgin.
Hún geturverið sú, að með þessum manni,
sem fyrir kjöri á að verða, leynist einhverj-
ir þeir framúrskarandi bankastjórahæfileg-
leikar, að ekki sje áhorfsmál að taka hann
fram yfir alla aðra, þótt einhverjir
smá-agnúar kunni að vera á þessari
embættasamsteypu, svo sem meðal annars
sá, að fá verður setudómara í landsyfir-
rjettinn í öllum málum, sem bankinn kemst
í. Nauðsynin getur að dómi landstjórnar-
innar einnig verið fólgin í því, að þetta er
lagamaður, en þeir eru eigi á hverju strái;
það getur verið ómissandi fyrir því, þótt
annar lagamaður, æðsti dómarinn í land-
inu, sje þegar kjörinn í stjórn bankans, og
þótt í öðrum löndum muni sjaldan sókzt
eptir lagamönnum til bankastjórnar, heldur
einkum teknir til þess verzlunarfróðir
menn, ráðnir og reyndir.
Nauðsynin getur verið í svo mörgu fólg-
in; en er þó líklegast ekkert af því, sem
nú hefir nefnt verið.
Nauðsynin, hin »brýna nauðsyn«, mun
vera fólgin í hinu sama, sem verið hefir að
jafnaði efst á baugi síðan alþingi fjekk
fjárforræði.
það er launabótanauðsynin, handa hin-
um hálaunuðu sjer í lagi.
Hjer stendur þar að auki alvegsjerstak-
lega á.
Annar embættisbróðir þessa manns hefir
svo árum skiptir haft hjer um bil helmingi
hærri laun en hann: yfirdómaralaunin 4000
kr., hálf amtmannslaun 3000 kr., yfirskoð-
unarmannslaun 400 kr. m. fl. Hinn hefir
í embættislaun 5800 kr., og fjekk í sumar
500 kr. aukagetu á ári, sem gæzlustjóri við
bankann, með því að hann hafði líka bor-
ið sig upp við þingið og kvartað sáran, að
sjer væri ómögulegt að komast af með
þessar 5800 kr. Var nú nokkur nærgætni
1 því, að ætlast til, að þriðji dómarinn, sem
hefir auk þess fullt eins mikið embættis-
annríki og hinir, meðal annars stórkostleg-
ar skriptir, skyldi þá komast af með 4000
kr., með að eins einum eða tveimur smá-
bitlingum í viðbót (400 kr. frá síldarfjelag-
inu sáluga m. m.)? Eða var það frægilegt
afspurnar, ef þessi sami maður, einn af þrem-
ur yfirdómurum landsins, hefði neyðzt til
að sækja um hallærislán? Var honum lá-
andi, þótt hann reyndi fyrst að komast að
6000króna-jötunni,amtmannslaununum,sem
embættisbróðir hans hafði lagt undir sig til
hálfs, en landssjóður fyrnt hinn helminginn
af eintómum búraskap? Var honum ekki
full vorkunn, þótt honum væri eigi um að
láta stjaka sjer þaðan öðru vísi en með á-
ávæning um að hafa annað eins upp úr
því, þ. e. 4000 -f 2000 = 6000 ?
það mun ekki þurfa að gera ráð fyrir,
að neinn efist um, að frá sjónarmiði land-
stjórnarinnar sje hjer hinni brýnustu nauð-
syn til að dreifa. Hitt kann sumum að
sýnast í fljóti bragði ekki eins óyggjandi,
að þingið kannist jafn fyllilega við þessa
nauðsyn. En sá uggur mun hverfa að
vörmu spori, er þeir hugleiða stefnu þings-
ins í þessu máli í sumar. það viðurkenndi
sannarlega í fyllsta máta nauðsynina að
bæta kjör yfirdómaranna. þó það ekki
treysti sjertil að verða beinlínis við bón
hins aðþrengda háyfirdómara um launavið-
bót, þá viðurkenndi það þá fullkomlega
þörf hans bæði með því að gera hann
bankagæzlustjóra með 500 króna launum,
sem þegar er á vikið, og eins með því
að gera honurn fje úr Sýslumannaæfum
hans. Og hvað hinn yfirdóinarann
snertir, sem ekki átti að verða banka-
stjóri, þá var því svo annt um launahag
hans, að þó það samþykkti hátíðlega í
stjórnarskránni, að umboðsvaldið skyldi
aðgreina gjörsamlega frá dómsvaldinu, þá
felldi neðri deild með atkvæðafjölda þings-
ályktunartillögu í sömu átt, af því hún ótt-
aðist, að hún kynni að draga einhvern
launarýrnunardilk eptir sig fyrir hlut-
aðeigandi yfirdómara, en efri deild end-
urkaus hann jafnframt til endurskoðunar-
manns landsreikninganna, til þess að hann
hjeldi þessari 400 kr. aukagetu, er því starfi
fylgir, í viðbót við sjö þúsundin. Efri deild
gat ekki annað gengið til þeirrar atkvæða-
greiðslu. það gat ekki verið það, að hún
áliti hann allra manna bezt kjörinn til að
rannsaka ofan í kjölinn hin alræmdu reikn-
ingsskil Fensmarks sýslumanns og eptir-
litið með honum af hendi einmitt yfir-
skoðunarmannsins sjálfs sem amtmanns.
Hitt væri það heldur, að það hefði ver-
ið gjört í viðurkenuingarskyni fyrir, að
Fensmark neyddist til að hætta að moða
í sig úr landssjóði hjer um bil hálfu öðru
ári eptir að hann var kominn undir um-
sjón þessa manns, reyndar af því að hann
(Fensmark) var það flón, að segja sjálfur
' frá þvf, en ekki af því að hinn hefði upp-
götvað það; hann var saklaus af því, þrátt
fyrir hin megnustu reikningsvanskil af
Fensmarks hendi ár eptir ár; en hann gat
hafa uppgötvað það með tímanum, og við-
urkenningin getur hugsazt hafa átt að
vera fyrir það hugsanlega afreksverk. En
hitt er þó sennilegra, sem fyr var til
getið.
Hið íslenzka garðyrkjufjelag.
það er mörgum kunnugt, að þetta fje-
lag var stofnað í Reykjavík síðastliðið vor;
en því miður munu of fáir enn þá hafa
gefið því verulegan gaum, eða kynnt sjer
stefnu þess til hlítar. það mun þess vegna
ekki um skör fram, þó að maður enn á ný
leiði athygli almennings að stofnun þess
og takmarki. Vjer getum það því fremur,
sem árangurinn af hinni fyrstu verklegu til-
raun nú er sýnilegur, sem sjá má af ritgerð
frá formanni fjelagsins nú nýlega í ísafold.
Mark og mið fjelagsins er, eins og í
boðsbrjefinu stendur :
1., að sjá um, að sem auðveldast verði
fyrir landsbúa, að fá gott og nægilegt sáð-
fræ til maturtagarða og fóðurjurta, einnig
trjáplöntur.
2., að gera tilraunir við ræktun á þeim
jurtum, er vissa er fyrir og hugsandi væri,
að gætu komið hjer á landi að notum, og
finna hina beztu aðferð við ræktun á þeim.
3., að glæða áhuga landsbúa á garðyrkju
og veita verðlaun þeim, er sýna dugnað og
framkvæmd í þessum efnum.
Hið fyrsta atriði af þessum þrémur þyk-
ir mjer mestu varða, það, að fjelagið tekst
á hendur að útvega gott sáðfræ erlendis
og innanlands, svo að landsmenn hafa nú
þanuig fengið einn vissan stað á landinu,