Ísafold - 21.10.1885, Blaðsíða 3

183
sem allir geta snúið sjer að, til að fá gott j
og ósvikið sáðfræ. Allt til þessa tíma hafa
menn því miður verið mjög illa settir með
að fá fræ; opt og tíðum hefir það vantað
í mörgum sveitum að vorinu, þegar menn
hafa þurft þess með, og þó að það hafi
fengizt, hefir það reynzt mjög misjafnlega,
stundum verið of gamalt, stundum blandað
saman góðu og slæmu fræi, og stundum
verið annars konar fræ én menn hugðu,
þ. e. með fölsuðu nafni, eða þá svikið með
öðrum hætti. það er heldur engin furða,
þó að vjer einatt fáum slæmt fræ, þar sem
engin umsjón er höfð með þess konar.
Erlendis hafa menn víða öll brögð í frammi
til að falsa þessa vöru, sem hverja aðra,
er mikið selst af, því þar hafa menn ákaf-
lega mikla fræverzlun. Vjer fáum þá ein-
att vorn skerf af hinu gamla ellegar hálf-
ónýta fræi, sem enginn vill hafa. það eru
líka til verksmiðjur sumstaðar erlendis, er
hafa það fyrir atvinnu, að mala grjót og
lita það svo á eptir eins og hinar ýmsu
frætegundir, og blanda því svo saman við;
og þetta er svo vel gert, að mjög erfitt er
að geta án rannsóknar aðgreint hvort frá
öðru.
þessi og fleiri slík brögð hafa menn í
frammi, til þess að pretta náungann.
Til þess að koma í veg fyrir, að slík
stórnauðsynjavara sje fölsuð, hafa menn
nú á síðari tímum erlendis stofnað fjelög,
er hafa það fyrir mark og mið, að útvega
gott sáðfræ og bægja hinu lakara út af
markaðnum, og koma upp um svikarana.
Einnig hafa menn vísindalegar stofnanir,
sém hafa það sjerstaklega ætlunarverk, að
rannsaka frætegundir; þangað geta þeir,
er keypt hafa fræ, sent dálítið sýnishorn,
og fengið þannig vissu fyrir gæðum þess.
»Hið íslenzka garðyrkjufjelag« mún, fyrir
utan frætegundir, einnig útvega trjáplöntur
og skrúðjurtir frá öðrum löndum, þær er
líklegastar eru til að geta lifað hjer, og er
það nú hægra fyrir menn, að fá þetta með
strandferðaskipinu frá Reykjavík, heldur
en að panta það erlendis frá, því plönturn-
ar veikjast æfinlega á hinni löngu sjóleið,
svo að lífsmagn þeirra er einatt þrotið,
þegar mest á liggur og heim er komið.
Ilið annað aðalmark og mið fjelags
þessa er, að skera úr því með tilraunum,
hverjar jurtir geta þrifizt hjer á landi, af
þeim, er hugsandi væri að gætu orðið hjer
að einhverjum notum, og sýna fram á skil-
yrðin fyrir þrifnaði þeirra og tilveru hjer á
landi og hinni beztu aðferð við ræktun
þeirra. þetta kostnaðarsama og vanda-
mikla starf hefir formaður fjelagsins, herra
landlæknir Schierbeck, tekið sjer á hendur,
mestmegnis á sjálfs sín kostnað. Hann
hefir sjálfur lagt garðinn til, undir búið
hann í tvö ár undanfarin, og svo byrjað á
tilraunum sínum í sumar. þrátt fyrir ó-
hagstætt veðráttufar 1 sumar, hafa þessar
tilraunir heppnazt furðanlega og borið
meiri ávöxtu en við mátti búast í slíku ár-
ferði.
þegar jeg kom í garð þennan seint í á-
gúst í sumar, stóð þar flest í bezta blóma.
þar voru þá alls um 500 tegundir af jurt-
um og trjám, þar á meðal 50 frá Dr.
Schúbéler í Kristjaníu, sem hann útvegar
frá ýmsum stöðum í Norvegi. þar voru
alls konar matjurtir: kálrófur (kálrabí),
bortfelskar rófur, fóðurrófur (túrnips), gul-
rófur (hinar rjettnefndu), maí-rófur, pasti-
nak, salat, spínat, pjetursselja, fsópur, ýms-
ar káltegundir og lauktegundir, piparrót,
kervill, salvía, rauðbitur o. s. frv. Jeg
sá þar einnig rabarbara og voru blöð þeirra
hin stærstu 18—24 þumlungar á breidd.
þar var enn fremur hör og hampur (lín),
er spratt furðanlega, ýmsar smárategundir,
svigaplöntur, þyrnirósir og mikið af greni-
trjám, og svo ýmsar skrúðjurtir. þótt
þetta sumar hafi verið mjög kalt, var þó
margt af þessu svo vel sprottið, að það
hefði bæði verið mikið gagn og skemmtun
að því, ef það hefði verið ræktað upp til
sveita. Merkilegt var að sjá tilraun þá,
er gerð hafði verið með kálrófurnar. þar
var sem sje einu beðinu skipt með stryki
til helminga eptir endilöngu, og voru í öðr-
um helmingnum kálrófurnar eins litlar og
þær eru nú hjer til sveita, um 2—3 þuml.
í þvermál, en í hinum helmingnum voru
þær ákaflega stórar, um 8—10 þumlungar
að þvermáli, þessar rófur voru þó hvoru-
tveggju sprottnar af sama fræi, en það,
sem gerði hinn mikla mun áþeim, var það,
að fræinu til stóru rófnanna hafði verið
sáð í vermibeð undir eins í byrjun apríl-
mánaðar, en fræinu til hinna rófnanna var
sáð í garðinn á venjulegan hátt, þegar veð-
ur leyfði, nefnilega 22. maí í vor. Sama
daginn og þessu fræi var sáð í annan helm-
inginn af beðinu, voru plönturnar teknar úr
vermibeðinu og settar í hinn helminginn;
þær voru þá með 3 þumlunga löngum blöð-
um.
Hjer er áþreifanlegt dæmi þess, hvað
nauðsynleg er að hafa vermibeð fyrir margs
konar matjurtir, til þess að bæta upp hinn
3tutta og kalda sumartíma, sem hjer er
svo opt, og hefi jeg opt haldið því fram,
og er vonandi, að menn hjer eptir stundi
þetta meira.
Undirbúningur jarðarinnar fyrir allar
þessar jurtir, sem í garðinum eru, kostar
auðvitað mjög mikið, enda þarf herra
Schierbeck að halda mann, er hefir nóg
að starfa við þetta allt sumanð; sjálf-
ur er hann lærður garðyrkjumaður og
starfar mikið að verkinu sjálfur.
það verða allir að játa, að mark þessa
fjelags er bæði þarft og fagurt. það hefir
einnig þann kost, að það kostar ekki rnikil
fjárframlög af hendi fjelagsmanna, en að
arðurinn er viss í aðra hönd fyrir hvern
þann, er stundar jarðrækt hjer á landi, og
munu þeir víst flestir þekkja til þess, hvað
það hefir að þýða, að hafa slæmt maturta-
fræ.
Að ganga í fjelagið, kostar einungis eina
krónu á ári, og munu þeir hinir sömu njóta
ýmsra rjettinda og hlynninda fram yfir ut-
anfjelagsmenn, t. a. m. með gjafafræ, ef til
er, og sitja fyrir með kaup á góðu fræi
meðan endist o. s. frv. En menn verða
að taka sig til í tíma að panta hjeðan fræ
til þess að forseti fjelagsins geti fengið
nægilegt fræ erlendis frá og sent það með
fyrstu ferð strandferðaskipsins í vor. Bezt
að heilar sveitir slægju sjer saman um
þetta.
Sveinn búfrceðingur.
Ferðapistlar
eptir
oxoddscn.
XVII.
liómaborg 26. maí 1885.
Piazza del popolo er eitt af hinum feg-
urstu torgum í Róm ; þar stendur »obelisk«
frá Egyptalandi á torginu miðju; kringum
hann eru 4 ljón, sem spúa vatni; þenna
steinstöpul ljet Agústus keisari flytja til
Rómar 30 árum f. Kr., varðinn er höggvinn
úr einum steini 1200 árum f. Kr., hann stóð
áður við sólarmusterið f Heliopolis. þar
sem Corso liggur út frá torginu, eru tvær
fagrar kirkjur sín hvorum meginn. A
hægri hönd er brött hæð, Monte Pincio;
þar eru breið marmaraþrep upp að ganga
og myndastyttur á báða vegu ; uppi á hæð-
inni eru fagrir aldingarðar með gosbrunn-
um ; þar vaxa pálmar og pinjur, cypressar,
aloé og alls konar fögur blóm; fram með
blómreitunum og milli trjánna eru ótal
myndastyttur af merkismönnum ítölskum.
þaðan er dýrðleg útsjón yfir borgina, yíir
hús og götur, turna og hvelfingar, styttur
og steinstöpla; vestan ár mænir Pjeturs-
kirkja eius og fjall við himin, og svo taka
við skógivaxnar hæðir með einstökum
skrauthýsum milli trjánna og pinjum á brún-
unum. Tiber er lygn og mórauð og á
henni margir bátar; víða standa húsvegg-
imir beint upp frá ánni og er þar víða
fremur óþrifalegt; stög með þvotti hanga á