Ísafold - 28.10.1885, Blaðsíða 1
[eiur 51 á inBviWajsiorjna. Tert
árjanjsins (55-GO arkal 4kr.: erlendis
5 kr. Borjist fjrir miðjan jnlimánní.
ISAFOLD.
Uppsðgn (skrifL) bundin viB iramót, á-
jild nema temin sje lil 6!g. fjrir l a! t.
MjreiJslnslofa i Isafoldarcrenlsm. i. sal.
XII 47.
Reykjavík, miðvikudaginn 28. októbermán.
1885.
185. Fensmarksmálið.
186. Reykjanes-eyjan*
187. Um doða á kúm. Ferðapistlar eptir J>orv.
Thoroddsen.
188. Auglýsingar.
Forngripasafnið opið hvern mvd. og ld. kl. I—2
Landsbókasafnið opið hvern rúmhelgan dag kl. 12 — 2
útlán md., mvd. og ld. kl. 2—3
Sparisjóour Rvíkur opinn hvern mvd og ld. 4 — 5
Veðurathuganir í Reykjavík, eptir Dr. J. Jónassen
okt. | Hiti (Cels.) Lþmælir Veðurátt.
í nóttu|um hád. fm. | em. frr,. em.
M. 21. + 1 + 3 29,8 29,9 A h b N h b
F. 22. +- 3 0 29,9 30 N hv d N hv b
F. 23. +- 4 — 1 30 29,9 0 b 0 b
L. 24. +- 3 + 1 29,6 29,3 Na hv d A hv d
S. 25. 1 + 1 29 29 A h d N hv b
M. 26. -f- 1 + 2 28,9 29 Nv hv d N h d
Þ- 27. + 1 + 2 29,2 29,3 0 d A li d
J>essa vikuna hefir ókyrrð verið á veðriuu og
síðustu dagana verið við háátt; síðari hluta h. 24.
var hjer húðarigning af austri ; aðfaranótt sunnu-
dags (25.) frysti og gjörði alhvítt af snjó; gekk til
norðurs siðari part dags og gjörði kopar ynr alla
jörð. f>essa viku hetir snjóað mikið í öll fjöll og
er Esjan hjeðan að sjá, eins og væri um hávetur ;
h. 26. var vestanútnyrðingur, mjög hvass til djúp-
anna, en í dag 27. er hann genginn úr norðanátt
með þýðu og hægri rigningu, hægur austankaldi,
dimmur.
Fensmarks-málið.
f>ótt búið sje að dæma mál þetta bæði
í hjeraði og fyrir yfirrjetti, þá er það samt
ekki rannsakað enn nærri því til hlítar.
Onnur hlið þess, sú sem að yfirboðurum
hans veit , hefir verið látin liggja
milli hluta. Meira að segja: nánasti
yfirboðarinn, amtmaðurinn, hefir ekki hik-
að sjer við að sitja sjálfur að dómi yfir
Fensmark í yfirrjettinum, alveg eins og
málið væri sjer óskylt í alla staði, sem og
auðvitað var gott ráð til að styrkja al-
menning í þeirri skoðun, að svo sje. þar
með mun svo til ætlazt af valdstjórninni,
að málið sje útkljáð, að undanskildum
skaðabótum af Fensmarks hálfu, að svo
miklu leyti sem nokkuð er af honum að
hafa. Sjálfur kvað hann vilja una við
dóminn; og ér það mjög svo eðlilegt, þar
sem hegningin, 8 mánaða betrunarhús-
vinna, er nær hin lægsta, sem lög leyfa, þegar
miklar sakir eru, hin sama sem fyrir að
hnupla einu lambi;—nema hvað hann hefir
að sögn sótt til konungs um að verða »náð-
aður«, eflaust með góðum meðinælum »yfir-
boðaranna«.
Auðvitað leikur ekki hinn minnsti grun-
ur á um neina samsekt af yfirboðaranna
hálfu í ströngum skilningi. En það er hitt,
hvort eptirlit þeirra hefir verið svo rækilegt,
að þeim verði í engan máta um kennt þetta
stórtjón, um eða yfir 20,000 kr., sem ekki
er annað sýnilegt en að landssjóður muni
bíða af embættisrekstri Fensmarks. þetta
þarf að rannsaka svo vandlega, sem auðið
er; það er ógert enn. Bæði gæti það orð-
ið til nokkurrar skýringar um nauðsyn og
nytsemi amtmannaembættanna, ogí annan
stað ér þó hugsanlegt, að niðurstaðan gæti
haft einhver áhrif á upphæð tjónsins, sem
landssjóður bíður, þrátt fyrir ginnhelgi
hinna miklu hálauna-embætta.
Eptir því sem málið horfir nú við al-
menningi, samkvæmt því sem fram hefir
komið í sakamálinu gegn Fennsmark og
öðru, sem menn hafa orðið áskynja um,
virðist svo sem landssjóður mundi eigi hafa
beðið eins eyris tjón af embættisrekstri
hans, ef yfirboðararnir hefðu gert
skyldu sína. Ef landstjórnin hlýðir sjálf
nokkurn veginn reglugjörð sinni frá 13.
febr. 1873 um reikningsskil gjaldheimtu-
manna, þá á sjóðþurður hjá þeim með engu
móti að geta leynzt svo árum skipti. þar
er gjaldheimtumönnum boðið, að greiða
landssjóðstekjur í jarðabókarsjóð íslandseða
aðalfjehirzluna njafnúðum og þau verða
heimt saman«, með tilheyrandi skýrslu.
Síðan eiga þeir að gera ársreikning innan
loka febrúarmánaðar þess árs, sem í hönd
fer, og sje reikningshaldarinn eigi þá þegar
búinn að borga allar þær tekjur, sem tald-
ar eru í reikningnum, skal »fortaks!aust
standa skil á því, sem þannig stendur ept-
ir, um leið og reikningurinn er sendur«. Sje
nú þetta vanrækt að einhverju leyti, má
»reikning8haldarinn ekki halda áfram að
heimta saman opinber gjöld, fyr en hann
hefir gert tilhlýðilegan reikning eða borgað
skuld sína«. Og »þegar þannig er ástatt,
skal landshöfðingi annaðhvort víkja hlutað-
eigandi frá embætti hans eða sýslu um
stundarsakir, eða, ef það kann að þykja
hagfelldara í einstöku tilfelli, setja annan
mann til þess fyrst um sinn á kostnað
reikningshaldara að heimta saman gjöld
þau, sem greiða ber á næsta eindaga, t. a.
m. skatta og gjöld á næsta manntalsþingi,
landskuld í næstu fardögum o. fi.«
það liggur nú í augum uppi, að hefði
þessmn reglum verið fylgt nokkurn veginn,
þá hefði sjóðþurðurinn hjá Fensinark al-
drei numið meiru en fáeinum þúsundum;
ekki numið meiru en svo, að landssjóði var
fyllilega borgið með sýsluveðinu, um 6000
kr. þó honum hefði aldrei nema verið
vægt fyrsta árið, auðvitað um lög fram,
þá hefði veðið samt hrokkið, með því, sem
hann átti til; því sjóðþurðurinn nam, eptir
því sem í landsyfirrjettardómnum segir, frá
2000 til 6000 kr. á ári. Hefði áminnztri
reglugerð verið fylgt, þá hefði sjóðþurð-
urinn, sem var orðinn 5000 kr. í árslok
1879, rúmu misseri eptir að maðurinn hafði
tekið við embættinu, komizt upp þegar
vorið 1880, og embættisrekstur hans þar
með verið á enda; því þessi undantekning,
sem heimilar landshöfðingja í »einstöku til-
felli« að fara vægilegar að og setja að eins
annan mann til þess fyrst uin sinn á
kostnað reikningshaldarans að heimta sam-
an gjöld á næsta gjalddaga o. s. frv., gat
með engu móti átt þar við, þar sem svo
mikla upphæð var um að tefla, 5000 kr. á
rúmu missiri.
En þetta er ekki tekið f mál, heldur er
beðið þangað til líður svo langt fram á
árið, að hinn seki gjaldheimtumaður á kost
á að taka frá annari kirkjunni og gefa hinni,
þ. e. með því bragði, að greiða fyrra árs
tekjurnar með því, sem innheimtist síðara
árið, en sem reglugerðin átti auðsjáanlega
einmitt að fyrirgirða.
Svo kemur árið 1881, og þá fer allt á
sömu leið. Allt í sömu súpunni og sama
bragðið haft til að láta ekki neitt á neinu
bera. Nema hvað Fensmark kann ef til
vill að hafa verið úrskurðaðar einhverjar
sektir, sem hann hefir annaðhvort ekki
borgað eða þá tekið af því sem hann lagði
undir sig af landssjóði.
Loks á 4. embættisárinu, 1882, mun hafa
verið farið að taka i mál að víkja Fens-
mark frá embætti. f>á hefir hann verið
búinn að rýja landssjóð um á að gizka
14—16000 kr., þ. e. helmingi meira en veð-
inu nam, og hefir þá líklega verið farinn
að eiga örðugt með að láta síðari árstekj-
urnar hrökkva til að greiða eptirstöðvarnar
frá fyrra ári. þá var gerð ein tilraun til
að fá mann í embættið í hans stað; eu þeg-