Ísafold - 11.11.1885, Blaðsíða 2

194
Um vermireiti.
Eptir
landlækni Schierbeck,
formann „hins íslenzka garðyrkjuíjelags11.
það hefir iverið mjer mikil ánægja, að
heyra í brjefum til mín víðsvegar að ó-
rækan vott um talsverðan áhuga á garð-
yrkju hjer á landi. |>að er engum efa
bundið, að garðyrkja getur eigi einungis
borið góðan og arðsaman ávöxt hjer á
landi, ef hún er stunduð af kunnáttu og með
alúð, heldur muni jafnvel viða eiga fyrir
sjer að verða mikilvægur þáttur í efna-
legri blómgun heilla hjeraða. _ f>ví garð-
yrkjunni fylgir sá kostur fyrir Island sjer-
staklega, að hún getur komið að góðu
haldi og beztu notum langt fyrir norðan
þau takmörk, er náttúran hefir sett reglu-
legri kornyrkju.
Til þess, að gera það öllum ljóst, hve
mikilsvert þetta er, vil jeg leyfa mjer að
herma hjer það, sem hinn ágæti franski
hagfræðingur Quesnay segir um afurðir nátt-
úrunnar í riti sínu »Tableau economique«:
»Jörðin er hin eina uppspretta allra auð-
æfa. Sú ein vinna er í raun og rjettri
veru framleiðandi eða framleiðin, er eykur
afurðir náttúrunnar. Iðnaðurinn gerir eigi
nema að breyta mynd þeirra, og verzlun-
in eigi annað en flytur vörurnar til og frá.
fæssar atvinnugreinir, sem og listir og vís-
indi, er allt getur orðið að miklum notum
óbeinlínis, eru þó raunar ófrjóvar, af því að
þær, þegar öllu er á botninn hvolft, geta eigi
staðizt öðru vísi en fyrir rammleki þeirrar
vinnu, sem framleiðir afurðir náttúrunnar«.
Framfarir Islands hvað efnahag snertir
eru mestmegnis komnar undir því, að af-
urðir náttúrunnar aukist sem mest. Með
því nú að garðyrkjan er ein af þeim upp-
sprettuhndum, þá ætti hver góður Islend-
ingur að gefa henni mjög mikinn gaum; og
það er örugg sannfæring mín, að þrátt
fyrir það, þótt landið liggi svona norðarlega
og sje svona hrjóstugt, þá veiti jörðin hjer á
landi ríkulega umbunfyrir vinnu þá, ervarið
er til að rækta hana. f>að er eigi komið und-
ir stærðinni einni, hvers virði hver jarðar-
blettur er. f>að er eigi siður og jafnvel
öllu fremur komið undir vinnunni, sem lögð
er í hann.
Jörðin hjer á landi hrópar og kallar
eptir vinnu. Yjer verðum að vinna, og
vinna með elju og þrautgæði; það kemur
margfalt aptur.
— Jeg sný nú máli mínu að því, að
svara hinum helztu spurningum viðvíkj-
andi tilhögun á vermireitum, er fyrir mig
hafa verið lagðar í áminnztum brjefum úr
ýmsum áttum. Jeg þarf ekki að rifja hjer
upp aptur þær ástæður, er jeg hefi áður
til nefnt fyrir þvl, að miklu betra sje, að
sá fyrstTí vermireit, og flytja síðan plönt-
una þaðan, þegar hún er komin vel upp,
heldur en hin aðferðin, sem nú tíðkast
hjer á landi; jeg vil að eins minna á það
einu sinni enn, að með þessu móti eigum
vjer kost á, að lengja sumarið hjer á landi
um hjer um bil 6 vikur.
f>að er vitaskuld, að vermireitir geta verið
með ýmsu móti, eptir því, hvaða sáðjurtum
er ætlað að vaxa í þeim; en hjer munum
vjer einungis lýsa vermireitum fyrir kál-
rófur og fóðurrófur (turnips).
Slíkur vermireitur er þannig tilbúinn, að
rekin er saman úr 8—10 þuml. breiðum
borðum nokkurskonar gluggakista, sett í
hana gler og síðan hvolft ofan yfir mold-
ina. Breidd og lengd fer eptir því, hvað
margar plöntur á að gróðursetja í reitnum.
f>ær verða að standa hjer um bil þumlung
hver frá annari, og komast því 3000 plönt-
ur fyrir í vermireit, sem er 60 þuml. á
lengd og 50 þuml. á breidd. Hjer mundi
vera hentugt að hafa hann svo sem 74
þuml. á lengd og 48 þuml. á breidd, og
væri þá bezt að hafa yfir 2 glugga, 36
þuml., á breidd, og 48 þuml. á lengd, og 2
þuml. breiðan lista á milli undir gluggana.
I slíkum reit komast þá fyrir hjer um bil
3500 plöntur. Auðvitað er tilvalið, að hafa
stuðla í hornunum til styrkingar. Gluggana
er líka betra að hafa grópaða, til þess að
vindurinn komist ekki undir og feyki þeim
af. Eins er líka gott að tjarga kisturnar.
Búðurnar í gluggunum mega ekki vera of
stórar, svo sem 6 þuml. á breidd og 10 á
lengd, og skaraðar eins og súð um \ til 1
þuml., til þess að vatn renni niður eptir,
er kistan er látin sanda nokkuð höll, sem
er nauðsynlegt þess vegna. Til þess að
vatnið renni ekki niður í moldina í reitnum
við neðri brúnina, er bezt að hafa ekki
gluggann grópaðan þeim megin, heldur láta
hann liggja ofan á borðröndinni, og hafa
þar tvo tappa fyrir, til þess að hann renni
ekki niður af. Gott er að hafa handarhald
eða krók skrúfaðan í gluggagrindina ofan
og neðan, til þess að hægra sje að fara
með hann.
I sjálfan vermireitinn er haft ýmislegt
það efni, er hefir þann eiginlegleika, að
það hitnar í því, ef það liggur deigt í
lausri hrúgu. Hrossatað og sauða hefir
þann eiginlegleika, en kúamykja ekki. I
öðrum löndum er haft mikið af hálmi sam-
an við hrossataðið, og gerir það góðan og
jafnan hita. Hjer má hafa í þess stað
gamlan rudda eða þang.
Yermireiturinn er þannig til búinn, að
grafin er álnardjúp gryfja, samsvarandi
gluggakistunni á breidd og lengd, með flá-
um börmum, þannig, að sje gryfjan 2 álna
breið ofan, þá á hún að vera 1\ al. í botn-
inn. þessi gryfja heldur í hitann. En sje
mikið vatn í jörðu, þar sem vermireiturinn
er hafður, má sleppa gryfjunni. Bezt er
að búa til gryfjuna á haustin, áður en frost
byrja; en nota má sömu gryfjuna ár eptir
ár, og er þá hinn gamli áburður tekinn burtu
í hvert sinn. Hrossatað er betra en sauða-
tað, af því að sauðataðinu er hættara við
að renna saman í stórar flögur, sem er taf-
samt að vera að mylja sundur.
þegar búið er að hræra saman áburðinn
og heyið eða þangið, er þessu mokað
í gryfjuna sem jafnast, þangað til komið
er 1 alin upp úr jörðu, svo að haugurinn
verður 2 álnir á þykkt eða 1\ alin að
minnstá kosti. þjappa má lirúgunni nokk-
uð saman með rekunni, en ekki troða.
Haugurinn verður að ná um \ alin út fyr-
ir gluggakistuna á alla vegu. Síðan skal
leggja hana undir eins ofan yfir; og glugg-
ana líka, ef vill; eptir því, sem haugurinn
sígur, sígur gluggakistan og gluggarnir með;
þetta er áríðandi, og því á maður ætíð að
hafa lausa kistu á þess konar vermireiti;
sje það haft hins vegar og kistan látin liggja á
berri jörð, sígur taðið innan í og verður
loks of langt bil frá rúðunum ofan að
taðinu og plöntunum á síðan, svo að þær
þjóta upp í móti ljósinu og verða að því
skapi grannar, og því óhafandi.
Maður mun nú fljótt verða var við, að
hiti er kominn í taðið, og er þá tími til
kominn, að láta moldina í reitinn. Sje
moldin nokkuð freðin, er gott, að láta
hana snemma inn, til þess að nota fyrsta
hitann til þess að þíða hana, því annars
fer hann til ónýtis.
Góða mold í vermireiti er ekki gott að
fá öðru vísi en úr sáðgarði, sem hefir ver-
ið notaður árum saman. Annars verður
maður að bjargast við vel hreinsaða mold,
svo að ekki sje grjót í henni, og blanda
þar saman [við J af sandi, vel afvötnuðum,
sje moldin eigi sendin undir. þótt bæði
kálrófur og fóðurrófur þoli raunar vel ó-
viðraða mold, vil jeg samt ráða mönn-
um frá, að taka hana úr flagi, sem ný-rist
er ofan af; betra er að taka hana úr
gömlu flagi.
Vegna vetrarfrostanna hjer á lslandi er
örðugt er að fá moldina svo snemma, sem á
parf að halda; er þvf bezt að geyma hana
inni yfir veturinn ; annars verður að hafa
mikið fyrir að höggva hana upp og pæla,
jegar hún er freðin, og svo verður hún
líka æði-deig, þegar hún þiðnar í vermi-
reitnum, og eyðir þar á ofan miklum
hita til að þiðna. Jeg hefi haft mold-