Ísafold - 02.12.1885, Blaðsíða 2

206
rofin og nýjar kosningar o. s. frv., úr því
að hinir sömu menn sátu enn í ráðaneytinu
sem áður, en við öðrum munu fæstir hafa
búizt á svo skömmum fresti.
það er með öðrum orðum, að þessi »kon-
unglega auglýsingn, undirskrifuð af Islands
ráðgjafanum með konungi, er að eins ein-
faldur atburður í stjórnarsögu Islands, eins
og hvað annað sem við ber öðru nýrra;
en tíðindi getur hann ekki heitið. Málið
stendur alveg í sömu sporum eptir sem áð-
ur, í sömu sporum og á þinginu í sumar.
f>að er meira í munni, þetta vltonungleg
auglýsing«, heldur en nskilaboð frá stjórn-
innú, og það getur vel verið, að stjórnin
hafi ímyndað sjer, að það mundi auka boð-
skapnum gildi í augum almennings, að
kenna hann við konungsnafnið, og hugsa
sjer aó reyna, hvort þetta hefðarnafn gæti
eigi unnið meiri bilbug á kjósendunumí vor
heldur en skilaboðin á þingmönnum í sum-
ar. En það er þá líka allur munurinn.
Hvorttveggja er stjórnarinnar orð og andi,
en eigi konungs út af fyrir sig. Allar hans
stjórnarathafnir, orð og gjörðir, eru bundn-
ar við vilja ráðgjafanna, eins eða fleiri,
meðan þeir halda völdum, og á þeirra á-
byrgð eingöngu, en ekki hans. Ber því að
vega »skilaboðin« og »auglýsinguna« á hina
sömu vog; það er hvorugt öðru fremra.
Með því nú að niðurstaðan er hin sama
í þessari konunglegu auglýsingu og í skila-
boðunum frá í sumar, þá er einsætt, að
málið stendur í sömu sporum og þá. Að
vísu er ekki sagt í auglýsingunni með ber-
um orðum meira en að konungur muni með
engu móti geta staðfest þetta stjórnarskrá-
arfrumvarp, er alþingi fjellst á í sumar; en
það leynir sjer ekki í niðurlagsgrein aug-
lýsingarinnar, þar sem talað er um þá ósk
og von konungs, að hið nýja þing »kjósi
heldur að halda áfram því verkinu, sem
farsællega hefir byrjað verið . . . unclir
þeirri stjórnarskipun sem nú er«, að stjórn-
inni býr sama í skapi og í sumar : að vilja
alls enga breytingu aðhyllast á stjórnar-
skránni.
|>að er því óvöndu úr að ráða um svör
af hálfu þings og þjóðar við þessari nýju
orðsendingu stjórnarinnar. Hafi hvort-
tveggja verið eindregið á því í sumar, að
halda stjórnarskrárendurskoðuninni áfrain
þrátt fyrir óndverðar undirtektir stjórnar-
innar, þá hlýtur allt að standa við sama
enn.
Slik svör mun þjiiðin veita í kosningunum
í vor, og á að veita, ef hún vill vera sjálfri
sjer samkvœm.
Og þingið þá slíkt hið sama.
f>að er ekkert launungarmál, að stjórn-
arskrárendurskoðunin er ekki byrjuð og
er ekki fram haldið í þeirri veru,að verða
nokkurn tíma, fyr nje síðar, aðnjótandi lið-
veizlu þessarar stjórnar, sem nú situr að
völdum, til slíkra hluta, heldur eingöngu í
þeirri vissu von, að óöld sú í Danmörku,
er af henni stendur í stjórnarefnum, muni
að lokum komin innan skamms, og þá sje
hver stundin dýrmæt, er vjer sitjum af oss
hagkvæmara stjórnarfyrirkomulag, en nú
höfum vjer, það stjórnarfyrirkomulag, sem
er sjálfsagt skilyrði fyrir verulegum fram-
förum landsins og þjóðþrifum.
Mótstöðumenn stjórnarskrárendurskoð-
unarinnar munu nú kalla þetta hina mestu
ráðleysu. Bæði ímynda þeir sjer ef til
vill, að þessi stjórn, sem nú er í Dan-
mörku, muni verða eilíf, og svo kunna þeir
að halda ástæður stjórnar þessarar fyrir
undirtektum hennar undir málið svo al-
gildar, að hver stjórn sem er hljóti þeim
að lúta.
Astæður eru tvenns konar: sönn rök, og
— viðbárur.
f>að er auðkenni á sönnum röksemdum,
að þær eru stöðugar, óbifanlegar og óbreyt-
anlegar; því sannleikurinn er óbreytan-
legur.
Viðbárurnar þar á móti eru mjög reik-
ular og á sífeldu flökti, eins og mýraljós.
f>ær þjóta upp á víxl, sín í hvert sinn, þeg-
ar hin er kveðin niður. f>ær eru sjaldan
hinar sömu stundu lengur.
Nú er að vita, hvorum flokknum þær
heyra, ástæður stjórnarinnar fyrir stjórnar-
skrársynjuninni.
f>að er þá ekki góðs viti, að þær eru eng-
an veginn hinar sömu á þingi í sumar,
fyrir munn stjórnarfulltrúanna, þeirra fje-
laga frá Arnarhóli og Bægisá, og nú í aug-
lýsingunni frá Khafnarstjórninni. f>eir
tala mest urn, að landstjórinn skerði svo
vald og tign konungs, að ekki verði eptir
nema skarið, sem varla geti hjarað. Að
Bretadrotning miðlar allt eins miklu af sinni
tign og veldi, ekki við einn landstjóra á fá-
I tækri og fámennri ey á hala veraldar, heldur

við mesta fjölda af landstjórum í stórauðug-
um og voldugum löndum víðsvegar um'
heim,—og hjarir þó á konungsstóli,—það
er líklega af því, að þar er meiru af að
taka. En hvað sem því líður: þegar suð-
ur kemur fyrir pollinn, þá er þessi ástæða
hjöðnuð eins og mjöil, eða orðin að gjalli
fyrir aflinum í smiðju Hafnar-dverganna.
Gripurinn, sem þeirkomameð frá aflinum,
er alríkisfjöturinn mikli; án hans fellur rík-
ið í stafi, eins og gjarðalaust kerald!
I sumar var kostnaðurinn önnur aðalá-
stæðan gegn hinui nýju stjórnarskrá, kostn-
aðurinn af hinu fyrirhugaða stjórnarfyrir-
komulagi. Nú er hann ekki nefndur á
nafn. Hafnarstjórnin veit og skilur, að
vilji þjóðin vinna það til, að leggja þennan
kostnað á sig, og sje hann annars teljandi,
þá er það á hennar valdi.
Hjer er viðbáranna litur og einkenni, en
ekki hinna sönnu röksemda. »Kerlingareld«
kallaði Benidikt Sveinsson þær, í hinni
snildarlegu framsögu sinni í stjórnarskrár-
málinu í sumar.
Böksemdirnar eru ráðríkar; þær fara
8Ínna ferða, hvort sem maður vill eða
ekki.
Viðbárurnar þar á móti eru »þjónustusam-
ir andar#; þær eru eingöngu háðar vilja
manns. f>egar viljinn breytist, hverfa þær
eða breytast.
f>egar vjer fáum þá stjórn yfir oss, sem
hefir vilja á að veita oss hagkvæmt og eðli-
legt stjórnarfyrirkomulag, þá hjaðna við-
bárurnar gegn því og verða að engu, hvort
sem þær svo eru dragnar af konungdóms-
eðli eða af krónuskorti, af alríkistengslum
eða einkarjettindum.
f
Reynsla og vonir Islendinga.
Fáein orð um fjenaðarverzlun, ■
í tilefni af greininni í „Suðrau, 10. okt.: „Fullt
traust íslendinga“.
Eptir p.
f>að er ekki nema lofsvert af Suðra, að
hann minnir menn á, hversu hættúleg
lánsverzlun getur verið lánveitendum og að
gjaldþrot geta átt sjer stað. En dæmi hans
og röksemdir eru að mínu áliti eigi sem
heppilegastar.
Að meta Eggert Guunarsson hina þyngstu
og verstu landplágu, verri en almennnar
sóttir og manndauða, ætla jeg nokkuð
freklega til dómsvaldsins tekið. Einkan-