Ísafold - 23.01.1889, Blaðsíða 1

Kemur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(t04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVI 7.
Reykjavík, miðvikudaginn 23. jan.
1889.
Dómar; manna um alþýðuskóla vora.
Eptir JÓN jpÓHABINSSON.
J>á sjaldan minnzt er á alþýðuskólana í
ræðum eða ritum, er það venjulega til að
gera lítið úr gagni þeirra, og einkum til þess
að sýna, að þeir sjeu lítið notaðir; en það á
aptur að vera sönnun fyrir því, að þessar
stofnanir sjeu óþarfar, og að því fje sje
svo sem kastað í sjóinn, sem til þeirra er
goldið.
Sumir menn eru svo gerðir, að þeir verða
að hallmæla öllu nýju, sem þeir sjá, ef þeir
annars minnast á það, einkum ef það kost-
ar peninga, og árangurinn af þeim pening-
um er ekki þegar í stað sýnilegur og áþreif-
anlegur. jpað er þá ekki tiltökumál, þó að
þeir hnýti við alþýðuskólunum, meðan þeir
eru ungir, og árangurinn af þeim er ekki
eins bersýnilegur eins og hann verður með
tímanum.
Aðrir viðurkenna reyndar í orði kveðnu,
uð þessar stofnanir sjeu góðar og gagnlegar,
ef þær svari tilgangi sínum, það er að segja:
ef þær gætu uppfyllt þær kröfur, sem þeim
dettur sjálfum í hug að gera til þeirra, en
kasta þungum steini á vora alþýðuskóla, af
því að þeir gjöra þetta ekki.
En, sá sem vill dæma þessar stofnanir
rjett, verður að þekkja þær og hafa vit á,
hvað hann er að dæma um, alveg eins og
hver annar verður að bera skyn á það, sem
hann dæmir, ef dómurinn á ekki að verða
hreinn og beinn sleggjudómur.
Osanngjarnir og rangir dómar á skólum
eru opt byggðir á tvenns konar misskiln-
ingi.
, Sumir telja skólanámið eins konar for-
dildarprjál, sem hvergi komi heim við lífið,
eða þess þarfir, og telja skólana því óþarfan
hjegóma, sem ekki sje til annars en eyða
peningum, venja menn á iðjuleysi o. s. frv.
Aðrir heimta miklu meira af þeim, en
ftokkur skóli getur látið í tje. jpeir ímynda
sjer, að ékki þurfi annað en ganga nokkra
mánuði á einhvern skóla, svo sje allt fengið,
°g binir skólagengnu sjeu færir til alls og
hafi numið allan veraldarinnar vísdóm.
Hvortveggja þessi misskilningur hefir kom-
'ð hjer fram, og þar af leiðandi röng skoðun
á skólunum. Jafnvel á alþingi hefir su hjá-
átlega sJjoQtju verið látin í ljós, að það sje
nsegjandi sönnun fyrir því, að alþýðu-
°iar okkar sjeu ónýtir, ef þeir, sem frá
^eim homa, eru ekki góðir og gildir barna-
cnnarar (/). — það frjettist einhvern tíma, að
a ráðið væri að leggja málþráð (»telegraf«) til
,S an<^8- J>á varð manni einum að orði við
onuna sína: »J>á held jeg þú getir komið
jo unni suður, gæzkan mín!« Manngarm-
urmn lijelt, að málþráður væri notaður til
vöruflutninga !
Alþýðuskólarnir eru enn ungir hjer á
andi, og þurfa ekki síður en aðrir nýgræð-
in.oílr’ hlúð sje að þeim, meðan þeir eru
a þroskast. J>eir þurfa fyrst og fremst fje;
en þéir þurfa einnig að njóta góðs atlætis.
peim er nauðsynlegt, að álit þeirra verði
sem bezt, að þeir nái sem beztu trausti af-
menmngs.
Til þess að fá gott álit og öðlast hylli
almennings, þurfa skólarnir auðvitað að
vinna mest sjálfir. En aðrir út í frá geta
einnig gjört mikið til að styrkja eða veikja
álit og traust á þeim, einkum meðan þeir
eru ungir og lítt reyndir. Og það er skylda
hvers góðs Islendings, að reyna heldur að
styðja en fella þær menntunarstofnanir, sem
framtíð landsins er svo mjög undir komin.
En alþýðuskólar okkar hafa ekki átt þessu
láni að fagna. Jpeir hafa þvert á móti sætt
allþungum dómum, bæði í ræðum og ritum.
Og það er ekkert efamál, að þessir hlífðar-
lausu dómar, sem margir hafa verið rangir
og sprottnir af vanþekkingu, eða öðrum ekki
betri hvötum, hafa veikt álit þeirra fáu skóla,
sem hjer eru til.
það er enginn vandi, að telja vankunn-
andi mönnum trú um, að jafnvel hinar nyt-
sömustu og þörfustu stofnanir sjeu einber
hjegómi, jafnvel skaðlegar fyrir land og lýð,
ef þeir, sem fortölurnar heyra, vita ekkert
um stofnanirnar, eða nauðsyn þeirra, og
þekkja ekki annað til þeirra en það, að þær
kosta peninga, sem þeir þar að auki borga að
nokkru leyti sjálfir. Sleggjudómarnir ganga
svo mann frá manni, eins og þeir væru hei-
lagur sannleikur, og hver trúir öðrum. Al-
menningur fær óbeit á skólunum, sem ættu að
vera óskabörn þeirra, og forðast eins og heit-
an eld að koma nærri þeim. J>að er þá
heldur ekki undarlegt, að þeir verði þunn-
skipaðir. En skóli, sem stendur lijer um
bil tómur, getur lítið gagn unnið — hversu
fullkominn sem hann annars er — í saman-
burði við það gagn, áem hann gæti unnið, ef
hann væri hæfilega fjölskipaður nemendum.
En með því er alls ekki sagt, að nemenda-
fjöldinn sje hinn eini mælikvarði fyrir gagn-
semd skóla. þvert á móti. —
Möðruvallaskólinn er okkar dýrasti alþýðu-
skóli. Til hans er lagt nægilegt fje, svo að
fjárskortur hamlar honum ekki að vinna gagn.
Hann var líka framan af mjög fjölsóttur,
og fengu færri en vildu að komast á hann.
En svo komst hann í ónáð fyrir einhverra
hluta sakir, og seinni árin hefir hann sætt
allþungu álasi. I vetur eru í honum 9 nem-
endur.
Fyrstu árin var hann óskabarn Norð-
linga, eins og hann átti að vera, og ætti að
vera enn; en nú er hann olnbogabarn
þeirra.
I fyrra var Hljeskógaskólinn óskabarnið;
nú er hann sagður dauður.
J>að er ekki undarlegt, þó að menn brjóti
heilann um það, hver muni vera orsökin til
þess, að vegur Möðruvallaskólans varð svo
skammvinnur. En það er enginn hægðar-
leikur fyrir þá, sem ekki eru gagnkunnugir
skólanum, að ráða þá gátu; því að það hefir
ekki farið svo hátt, hvað það eiginlega er,
sem mönnum þykir mest að honum. Hitt
er víst, að þeir, sem hægast eiga með að
nota hann, sýnast hafa komið sjer saman
um, að gera það ekki mjög mikið.
Jpeir, sem einna harðast hafa dæmt hann,
svo jeg hafi heyrt, hafa ekkert sjerlegt fund-
ið að skólanum sjálfum, en viljað þó afmá
hann af jörðunni, »af þvi hann er svo illa
sóttur, að það borgar sig ekki fyrir landið að
ala hann«. En hví er hann þá ekki betur
sóttur ? — Svar: »J>að er eins og allir hafi
einhverja óbeit á honum«.
Samkvæmt því, sem hjer er sagt að
framan, er all-líklegt, að þessi obeit sje ein-
mitt sprottin af rangri skoðun á skólanum,
og þar af leiðandi ósanngjörnum dómum, sem
smátt og smátt hafa skapað illt orð skólan-
um til handa.
Skólinn þarf ekki að haf unnið mikið til
þess sjálfur, því að »margur fær af litlu lof
og last fyrir ekki parið«.
Sje nú sá gallinn mestur á skólanum, að
hann er illa sóttur, þá er það ekki skólans
sök, heldur þeirra, sem eiga að nota hann.
Jpann galla eiga Norðlingar einnig hægast
með að bæta, enda liggur það þeim næst,
að hrinda óorðinu af honum aptur, sem hafa
átt mestan þátt í að baka honum það.
Jpyki þeim, sem skólanum eru kunnugast-
ir, einhver annar sjerlegur galli á honum, þá
eiga þeir að koma fram með tillögur um
breytingar á honum, svo að sjá rnegi, hvað
þeim þykir varhugaverðast við hann. það
væri sæmra en að róa að því öllum árum,
að svipta landið, einkum norðurland, því
gagni, sem að skólanum mætti verða. Til-
laga meiri hluta jpingvallafundar í surnar
— 14 atkv. gegn 13 með nafnakallii! — um að
leggja skólann að velli, án þess að tilgreina,
fyrir hverjar sakir, er blettur á fundinum, enda
gengur það tilviljun næst, er ekki munaði
nema alls einu atkvæði. En Norðlingar geta
þvegið sínar hendur með því, að hefja skól-
ann til sama gengis og hann var áður í, með
því að taka nú þetta gamla óskabarn sjer f
faðm og láta eins vel að því og þeir gerðu
fyrst, meðan nýjabrumið var sem mest. J>á
mundi ekki iðra þess, þegar fram líða stund-
ir, og niðjar þeirra mundu kunna þeim þakk-
ir; því að skólinn mundi þá dafna vel og
vinna landinu margfalt gagn á við það, sem
nú gerir hann.
Alþýðuskólinn í Flensborg er annar dýrasti
alþýðuskóli á landinu. |>að er því eðlilegt,
að menn spyrji einnig um, hvað honum líð-
ur. Honum hefir lítið verið ámælt opinber-
berlega, — þangað til í sumar, að gefin var
út ritgjörð í Kaupmannahöfn «Um menning-
arskóla«, og er Bogi Th. Melsteð nefndur
höfundur hennar.
J>ar segir meðal annars, að veturinn 1887
—88 hafi að eins tveir unglingar verið í
skólanum; að í skólanum sje að eins »einn
bekkur handa unglingum, eða bekkur úr al-
þýðuskóla«; að skólaveran sje »óákveðin, og
ekkert ákveðið burtfararpróf«.
Af því að þessi lýsing á skólanum stend-
ur í riti, sem búast má við, að hinir og aðr-
ir hjer lesi, og af því að lýsingin er alveg ó-