Ísafold - 02.01.1890, Blaðsíða 3

3
ekki taldir með (nauðungar-)álögum, sem vel
má til sanns vegar færast af því, að flestir
geta, ef vilja, komizt hjá þeim gjöldum.
Munaðarvörutollarnir, tóbakstollur og aðflutn-
ingsgjald af áfengum drykkjum, samsvarar
öðrum þriðjungnum af tveimur, er útgjöld
landssjóðs hafa aukizt um á tuttugu árum, en í
hinn þriðjunginn höggur tillagið úr ríkissjóði
talsvert skarð,—þetta tillag, sem í raun rjettri
stafar frá íslenzkum tekjustofnum frá fyrri tím-
um. þar við bætist enn, að ýms útgjöld og þar
til svarandi tekjur, sem landssjóður hefir nú,
voru fyrir 20 árum talin honum eigi viðkom-
andi öðruvísi en óbeinlínis, og komu því eigi
fram í landsreikningunum, svo sem t. d. laun
sýslumanna og manntalsbókargjöldin, tekjur
læknasjóðsins og fleiri sjóða og gjöld þau, er
á þeim lágu. Enda veit þorri landsmanna
það og viðurkennir nú orðið, að landssjóðsgjöld
manna hjer á landi eru enn mjög svo lág í
samanburði við það, sem annarsstaðar gerist
að jöfnum efnahag, og að þau eru svo sem
ekki neitt í samanbnrði við sveitarútsvörin t.
a. m.
En það er um munaðarvörutolla að segja
__hreina og beina munaðarvörutolla, svo sem
tóbaks og brennivíns —, að þótt menn vilji
telja þá rneð reglulegum álögum, þá hafa
þeir þann rnikla kost, að vitni reynslunnar
hjer á landi og víðar, að fyrir þá minnka þó
munaðarkaup þau yfir höfuð að þeim mun,
að þeir skerða eigi efni gjaldþegna yfir höfuð
eða að öllu samaolögðu, auk annara hlunn-
inda, sem miunkun óhófs hefir í för með sjer.
Enginn mun treysta sjer til að fullyrða, að
efnahagur þjóðarinnar í heild mundi nú
standa með meiri blóma, ef áminnztir mun-
aðarvörutollar, sem verið hafa megintekjulind
landssjóðs í 16—17 ár, hefðu eigi verið á
lagðir. Fleiri rnundu treysta sjer til að leiða
rök að því, að hefði eigi munaðarvörunautn-
in verið hept eins og gjört hefir verið með
þessum tollum, þá mundi afleiðingin hafa orðið
meiri örbyrgð og óhagsæld meðal landsbúa.
En mjög mikið og merkilegt mundi ógjört af
því, er landssjóður hefir getað kostað fram-
kvæmd á á þessu tímabih einmitt fyrir það, að
tollar þessir voru í lög teknir. Hvað hefði
t. d. eigi mátt vinna að vegabótum og brúar-
gerð á stórár landsins, ef tollar þessir hefðu
verið á lagðir 20 árum fyr en gjört var, og
því fje varið til slíkra hluta ? f>eir, sem eru
nú búnir að mjólka landssjóði fram undir 2
milj. kr., á minna en 20 árum. Og mundi
þjóðin hafa verið fátækari en hún var 1870,
þótt hún hefði þá verið búin að safna í sjóð
1 milj. kr. í tollum af áfengum drykkjum og
tóbaki ? Varla.
Utgjöld landssjóðs hafa vaxið stórkostlega
á síðustu 20 árum, eins og sýnt hefir verið,
og tekjurnar sömuleiðis, en án þess að nokkr-
ar líkur verði að því leiddar, að það hafi rýrt
efnahag almennings. En hitt er hægt að
sýna og sanna, að stórmikið hefir þó verið
afrekað á því tímabili landinu til hagsbota,
og sem því mundi stórmikill bagi að, ef ó-
gjört væri. jpjóðin hefir rneð öðrum orðum,
þegar rjett er á litið, haft hag en eigi óhag af
hinum stórkostlega vaxandi útgjöldum. Og
það hafa allar þjóðir, ef útgjöldunum er
hyggilega varið. En það er á valdi þjóðar-
innar sjálfrar, ef hún hefir fjárforræði, enda
stafa flest framfarafyrirtæki vor á landssjóðs
kostnað frá því tímabili, er alþingi hefir haft
fjárforræði.
Bæjarfulltrúakosning.
Tvo nýja bæjarfullrúa eiga Eeykvíkingar að
kjósa á mánudaginn kemur, og mun eigi góð
vísa of opt kveðin : að minna menn á að sækja
kjörfund almennilega.
Baunar á eigi að kjósa nema til eins árs í
þetta sinn, í stað tveggja bæjarfulltrúa, er
annar hefir fengid lausn (Jón Olafsson), en
hinn er farinn af landi burt (Páll Jporkelsson).
En þaö er samt engin ástæða til að slá slöku
við kosningu þessa. Komist mi nýir menn,
áður óreyndir, í bæjarstjórnina, þá er þetta
eina ár góður reynslutími, og því leiðbeining
fyrir kjósendur að ári, er almennar kosningar
eiga að fara fram.
Samtaka er ómissandi að menn sjeu, ef
vel á að fara, eins við þessa aukakosningu
eins og við almennar kosningar ; annars eiga
bæjarmenn það á hættu, að inn skjótist ein-
hverjir fuglar, sem þangað fýsir sjálfa fremur
j heldur en að almennig langi til að fela þeim
stjórn sinna fjelagsmálefna.
þurrabúðarmenn, fjölmennasti flokkur kjós-
enda, ættu í þetta sinn endilega að koma að
manni úr sínum hóp. Ymsir kunnugir hafa
tilnefnt Gunnlcmg Pjetursson fátækrafulltrú i
sem mikið líklegt bæjarfulltrúaefni, og ættu
menn þá að sameina sig um hann, bæði þurra-
búðarmenn og aðrir bæjarmenn. Og sje svo.
sem óhætt mun að fullyrða, að prestaskóla-
kennari Eiríkur Briem skorist ekki undan
kosningu í þetta sinn, þótt skammt sje síðan
haun var í bæjarstjórn, þá er þar hitt bæjar-
fulltrúaefnið, — maður, sem fullreyndur er að
beztu fulltrúahæfilegleikum, hvort heldur er
á þingi eða í sveitarstjórn.
Hátíðaskemmtanir almennar hofir
verið lítið um í höfuðstaðnum að þessu sinni.
Kaupm. þorl. <). Johnson hafði samt mynda-
sýning með sögu-upplestri milli jóla og nýárs
ókeypis, fyrir fátækt fólk, um 300 manns,
er skemmtu sjer, hið bezta og hafa óskað
þess margir, að Isaf. flytti honum alúðar-
þakkir af þeirra hendi fyrir þá drengilegu
hugulsemi. Nýtt jólakvæði var sungið á
undan skemmtuninni.
Tíðarfar- Snjóasamt hefir'verið í meira
lagi og umhleypingar síðan nokkuð fyrir jól,
optast af útsuðri. En frost ekki mikil.
ý Hinn 15. júlí andaðist að heimili sínu, Graf-
ardal < Skorradalshreppi, Bóihildur Högnadóttir,
02 ára gömul. Halði hún Jiá lilað í hjónabandi
í full 25 ár með eptirlifandi manni sinura, sjálfs-
eignarbónda .lóhanni Helgasyni í Grafardal. þau
hjón eignuðust saman H börn..
Bóthildur sáluga var stillt kona og vönduð í
alla staði, laus við allan hjegómaskap, en heimil-
isrækin og samtaka manni sinum í því, að taka
með gestrisni og sóma á móti öllum þeim, er að
garði bar. Hún var guðhrædd kona, er iðulega
hafði guðs orð um hönd á heimili sínu. Hennar
er því sárt saknað, ekki einungis af manni sínum
og eptirlifandi þremur börnum, heldur og af öll-
um þeim, sem kynntust henni.
N.
Upp koma svik um síðir.
Ensk saga.
»Hamingjan hjálpi okkur, hiffiris, hvað
eruð þjer að segja?« mælti prestur; hann
hrökk svo við, að hann vai’ nærri búinn að
hella um koll tebollanum sínum. »Sjer er
hver bíraefnin« !
»Já, prestur minn góður«, sagði meðhjálp-
arinn; »jeg sá þá ekki sjálfur; en hann Jakob
minn sá þá, og Benjamín minn líka, segir
hann«.
"Og þjer segið mjer að það hafi verið brot-
izt inn í kirkjuna og stolið öllu silfrinu ur
altarinu?#
»það hefir verið brotizt inn; en hvort þeir
hafa tekið silfrið, það get jeg ekki sagt með
vissu enn. Komið þjer sjálfur og sjáið,
prestur minn góður«, mælti meðhjálparinn.
Presturinn stóð upp frá borðum og sonur
hans líka, seytján vetra piltur, og dóttir, tví-
tug að aldri, og kona hans, á fertugsaldri,
og gengu öll út að kirkju, og austur fyrir
hana. f>au námu staðar við kórgluggann einn.
jpar höfðu þjófarnir eða þjófurinn arðsjáan-
lega brotizt inn.
«það er talsvert áræði, að leika sjer að
öðru eins», segir prestur. «En nú skulum við
gá að, hvað mikið hefir horfið».
þau gengu síð öll inn í kirkjuna, og sáu
brátt, hvað miklu hafði verið stohð. þ>að
voru tveir ljósastjakar af silfri, tvær silfur-
skálar gamlar og fornlega gerðar, er höfðu
verið hafðar undir offur safnaðarins, og ein
patína. Prestskonan gat eigi orða bundizt.
Hún varð hámælt út af þessum osköpum.
Systkinin litu hvort framan í annað og
sfðan á foreldra sína. Prestur stóð hljóður
°g bugsi.
“Miklir græningjar hafa þetta verið», sagði
hann. «Hver sem hefði haft vit á, hvers
virði kaleikarnir þeir arna eru, mundi ekki
hafa farið að skilja þá eptir, og ekki heldur
þetta dót, sem jeg á hjerna».
Um leið og hann sagði þetta, dró hann út
litla skúffu úr skápnutn bak við altarið, og
lá þar dýrindis-vasaúr og nokkur signet, og
talsvert af gullpeningum og bankaseðlum, og
fáeinar silfurskeiðar gylltar. Meðhjálparinn
rak upp stór augu, og börnin prestsins voru
líka hálfhissa, að sjá slíkan fjársjóð þar.
«Jeg var svo hræddur um», mælti prestur
«að það kynni að verða brotizt inn í húsið
okkar —það er svo ofur-hægt—, að jeghafði
ekki önnur ráð, en að geyma nokkuð af kjör-
gripum mínum hjer; hugði jeg þeim alveg ó-
hætt á slíkum stað. En nú verð jegaðtaka.
þá hjeðan. þ>eir eru mjög mikils virði».
«|>að er ekki líklegt, að þjófarnir komi apt-
ur», segir meðhjálparinn. «þeir eru nú búnir
að koma sjer undan raeð ljósastjakana og
skálarnar, og fara ekki að hætta á, að hverfa
hingað aptur».
«Whiffins mun hafa rjett að mæla», segir
prestskonan. «Slíkt rán er ekki framið tví-
vegis á sama stað».
»Jæja, jeg ætla þ4 að láta það vera kyrrt
hjer í dag að minnsta kosti. Á morgun get-
um við afráðið, hvað gjöra skal. það sem
við verðum fyrst að gjöra, er að láta lög-