Ísafold - 04.01.1890, Síða 1
KLemur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(I04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. í Áusturstrœti 8.
XVII 2
Reykjavik laugardaginn 4 janúar.
1890.
í S A F O L D
kemur út þetta ár, 1890, tvisvar í
viku, á miövikuclogum og laugardögum,
alls 104 blöö, heilar arkir, uin árið,
eins og áriö sem leiö, fyrir sama
verö, 4 kr. innanlands, en 5 kr. er-
lendis.
Einn árgangur af ísafold er miklu
meira en helmingi stserri en önnur hlöö
hjer á landi, og þó ekki dýrari. J>eir
sem kaupa Isafold fá því eins mik-
ið fyrir 4 kr- á einu ári eins og kaup-
endur annara innl. blaða fyrir 9—
10 kr-á 2—3 árum. En þar aö auki
fá nvir kaupendur aö þessum árgangi
ókeypis hiö ágæta
Sögusafn ísafoldar 1889,
368 hls. alls.
Audviröið greiöist, eins og áður lieíir
verið áskilið, fyrir miðjan júlímánuð
innanlancls, en erlendis fyrir fram. Pó
getur útgefandinn eigi undirgengizt að [
sencla blaoiö eoa Sögusafnið sjer i lagi
einstökum mönnum í fjarlægð öðru vísi
en að borgaö sje fyrir fram.
Sölulaun y.—J/g, eptir kaupendaíjölda.
lajf Nýir kaupendur geft sig fram
sem fyrst.
Um
samgöngur vorar og gufuskipsmálið.
Kptir Jens Pálsscn.
III.
Svo ljeieg eru samgöngumeðul þau, sem við
Jslendingav enn notumst við inuanlands, að
tæpast mun nokkurt annað atriði í þjóðlífi
voru sýna eins augljóslega, hve skammt vjer
ev jm á veg komnir í sannri þjóðmenningu. Að
Undanskildum strandferðaskipuin þeim, sem á
síðustu árum hafa gengið milli nokkurra hafna
á landinu, eru samgöngumeðul vor nálega öll
þau sömu, sem þau voru á landsins mestu
niðuiiægingarárum; og þar sem vjer í þessari
grein stöndum svo að segja kyrrir í sömu
sporum, oss til ómetanlegs tjóns, en nágranna-
þjóðir vorar hafa tekið og taka stöðugt stór-
miklum framförum, er óhugsandi að vjer til
langframa þolum tjón það og getum unað við
óhagræði það, sem oss stendur af hinum úr-
eltu vandræða-samgöngumeðulum, sem vjer
til þessa höfum mátt bjargast við. það er
þess vegna lífsnauðsyn fyrfr þjóð vora, að sam-
göngur vorar breytist gagngjört í betra horf
og samgöngumeðulin verði önnur og fullkomn-
ari, og fyrri en það er orðið, er ástæðulaust
að gera sjer miklar vonir um verulegar frarn-
farir og betri tíma.
Til þess að sannfærast um þetta, þarf ekki
annað en virða fyrir sjer með athygli sam-
göngumeðul (vegi og flutningatól) þau, sem
vjer notumst við.
það mun þykja heldur djúpt tekið í árinni
að segja, að land vort sje ein endilöng veg-
leysa, því tilraunir hafa verið gjörðar til að
leggja reiðvegarspotta hjer og hvar, þótt flest-
ar þeirra hafi misheppnast, svo að spottar
þessir hafa að vörrnu spori orðið ógreiðir og
jafnvel ófærir yfirferðar; en vagnveg á þetta
land ekki til, nema ef telja skal lítinn spöl
upp frá Reykjavík og ef til vill einhvern
spotta á Austurlandi eptir hinn norska veg-
fræðing Hovdenak; að öðru leyti verðum vjer
víðast að ferðast um sannnefndar vegleysur
eða um uiðurgrafna, grýtta troðninga, sem
fyllast vatni og forarleðju í rigningum um
sumar, vor og haust, en snjó og krapaávetr-
um, og verða varla farnir, þegar mest er
þörfin á vegum. það mun erfitt að áætla,
hve mikill hluti allra ferðalaganna lendir á
vegleysunum, og hve mikill á þessum fáu lje-
legu vegarspottum, sem gerðir hafa verið á
hinum síðustu árum, en óhætt ínun að full-
yrða, að yfirgnæfandi meiri hluti lendir á veg-
leysunum.
Utlendír menn, sem komu á þingvöll með-
an eg var þar, voru á einu rnáli um það, að
vegir væru hjer svo illir, að furðu gegndi, að
menn gætu við slíkt lifað, og töldu hið mesta
þrekvirki, að menn skyldu um slíkar vegleys-
ur geta náð að sjer nauðsynjum sínum, eink-
um timbri í hús þau, er landsmenn byggju í,
hversu smá og ljeleg sem þau væru. f>eir
litu flestir svo á, að þing vort og stjórn væru
samtaka í ófyrirgefaniegu tómlæti um sam-
göngur hjer á landi, og kváðu mikla bernsku
að ætlast til, að þjóðin tæki nokkrum veru-
legum framförum án þess að samgöngurnar
kæmust 1 aunað og betra horf. Mjer þótti
vænt um að geta afsakað þingið og stjórnina
með því að skýra frá, að lög hefðu hvað
eptir annað verið sett um vegagjörð lijer á
landi á síðustu árum, og að varið hefði verið
töluverðu af almannafje til umbóta samgöng-
unum. Hinu átti jeg aptur á móti erfiðara
með að hrinda, að lög þessi hlytu að ganga
í skakka stefnu og fjenu hlyti að vera miður
hyggilega varið, því litla sem enga sæi stað-
ina; enda var • jeg að þessu leyti á sömu
skoðun.
Flutningatól vor á landi fara eðlilega eptir
ástandi veganna; og með því að landið er ak-
vegalaust, erum vjer ekki komnir á það stig,
að nota vagna til flutninga. Hvílík ómynd
sem það oneitanlega er, að vjer ekki enn
þann dag í dag erum farnir að taka vagn-
hjólið í vora flutningaþjónustu, þá verður að
segja eins og er, að svo miklir menn erum
vjer ekki orðnir ; en í stöku hjeruðum eru
sleðar notaðir að vetrarlagi og hestum beitt
fyrir; á þessari flutninga-aðferð er menning-
arbragur, og ættu menn að taka hana upp
hvervetna þar, sem henni verður við komið,
og jafnframt vanda sem bezt sleðana og ak-
tygin, og leggja niður þann heimskulega og
harðneskjulega ósið að ríða hestinum, sem
sleðann dregur, sem sagt er að sumstaðar
tíðkist.
Að öðru leyti eru flutningstól vor á landi
ekki annað en hesturinn með reiðingnum eða
söðlinum; og þar sem skortur er á þessum
áburðardýrum, gjörast menn og konur áburð-
ardýr í þeirra stað. Hafa kaupstaðir vorir
gengið í broddi fylkingar í því að nota karla
og konur til vöruflutninga í vagna og hesta
stað, og hefur hneykslið náð svo að útbreiðast
frá þeim, að það er tízka í byggðunum um-
hverfis ýms kauptún hjer ú landi, að menn
bera á bakinu um langar leiðir allan eða
mestan aðdrátt að heimilunum. jpannig eru
á öllum árstímum heilir hópar slíkra áburð-
armanna á ferðinni í byggðunum við sunnan-
verðan Faxaflóa, einkum þó að vetrinum og
haustinu, þegar illviðrasamt er og færðin verst.
Aburðarmannahópur þessi er sorgleg sjón og
það því fremur, sem land er hjer víða mjög
vel fallið til akbrautagerðar, en hin bezta ak-
braut, sjórinn, liggur nálega heiin að hverjum
bæ. En þótt mest kveði að þessari áburðar-
mennsku í kanptúnum og sjóþorpum, þá er
heldur eigi örgrannt um að henni sje brugðið
fyrir sig til sveita. þannig bera flestir xit-
róðrarmenn stórar byrðar á herðum sjer
landsfjórðunganna á milli, í ver og frá því,
og auk þess er mönnum opt og einatt ætlað
að bera dagleiðum saman byrðar, er nema
40—80 punda þunga, og það einkum um
hávetur, þegar ófærða og illviðra er von.
þessi skrælingjabragur, að skipa mönnum
í rúm hesta, sleða og vagna, hefur kostað
land þetta margra manna líf. En svo sorg-
legt sem er að hugsa til þess, að menn þess-
ir hafa einatt hnigið örmagna undir byrðum
sínum og orðið úti, þá er ekki síður hörmu-
legt að hugsa út í það, að þessi óhæfa lamar
andlega atgjörvi fjölda fólks og veiklar fjör og
þrótt manna til framtakssemi og framfara;
því eins og það er hefjandi og lífgandi fyrir
manninn, að hafa meðvitund um, að hann
hafi önnur dýr og krapta náttúrunnar í sinni
þjónustu, eins er það niðurlægjandi og'and-
lega drepandi fyrir hann, að finna sig settan
á bekk með skynlausum skepnum, og dæmd-
an til að vinna verk þau, er vinnudýrin og
dauðir nátturukraptar eiga að vinna, og slíta
þannig kröptum sínum gagnstætt ákvörðuu
sinni. 1'jQ þótt sú óhæfa, að nota rnenn bein-
línis til áburðar, tíðkist enn svo mjög hjer á
landi, að eigi verði þegjandi gengið framhjá
henni, úr því verið er að rita um flutninga-
meðul vor, er það þó aðeins örlítill hluti
flutninganna, sem lendir beinlínis á manna
herðum, móts við hitt, sem á hestum er
flutt.