Ísafold - 08.01.1890, Blaðsíða 2

10
upp, tekur ekki í mál að gjöra skáldlýsing af
öðru en sinni öld eða sínum samtíðarmöun-
um, þar sem lítt færir viðvaningar ráðast ef
til vill í hitt, sem er margfalt vandameira.
Höf. »EIdingar« kannast að vísu við þenn-
an vanda, —í eptirmálanum, sem er sköru-
lega og mælskulega saminn, ber sumstaðar
nærri því keim af mælsku meistara Jóns
Vídalíns. Hún huggar sig að nokkru leyti
sjálf, og segir : »Geri þeir betur, er þar til
eru færir«. En hún hefði varla iagt út í
þenna vanda, ef hún hefði haft glögga hug-
mynd um, hvert stórvirki það er, að leysa
hann vel af hendi.
Sagan gerist mestöll á ríkisárum Hákonar
Hlaðajarls og Olafs konungs Tryggvasonar.
Hún lýsir hinum merkilegu tímamótum, er
Asatrúin leið undir lok bæði á Islandi og í
Noregi, en kristin trú ruddi sjer þar til rúms.
»Eldingar«-nafnið lætur höf. helgast með fram
af því, að xgeisli hinnar fyrstu kristm, svo
sem hann ruddi sjer braut gegn um himin
heiðindómsins, megi með rjettu nefnast eld-
ing, einkum þar eð kristniboð Olafs konungs
Trýggvasonar reið sem elding yfir Noreg og
fleiri norðurlönd öldungis óvænt«.
Við söguna kemur flest stórmenni á Islandi
á þessu tímabili, og ýmsir meiri háttar menn
í Norvegi, auk Olafs konungs Tryggvasonar
og fleiri stórhöfðingja. En allmörgum þeirra
verður varla sagt að gjöri nema að bregða
fyrir allra snöggvast. Búmið leyfir ekki
meira, þótt bókin sje stór. Sama er og að
segja um marga merkisviðburði frá þessu
tímabili. þeii', sem við söguna koma, hinir
og þessir, eru látnir rifja þá upp í fám orð-
um eða minnast þeirra lauslega. f>að gjörir
ritiö nokkuð samtíningslegt. Einkennilegt er
það, að hvergi er lýst bardaga í allri bók-
inni, —á þeirri miklu bardagaöld. Höf. hefir
anuaðhvort sneitt hjá þeim af mannúðar-
hugarfari sínu, eða þá líklega öllu heldur af
því, að hún hefir matið mest að lýsa áhrif-
um hvorutveggja átrúnaðarins, hins heiðna
og híns kristna, á hugarfar manna og breytni.
þess vegna koma þeir rnest við söguna, sem
mest voru við riðnir kristniboðið á Islandi
og líka í Norvegi, og í annan stað þeir, er
mesta veittu því mótspyrnuna. Nema hvað
þessi saga á það sammerkt við aðrar skáld-
sögur, svo sem lög gjöra ráð fyrir, að einn
aðalmáttarviður í henni er samdráttur
karls og konu, þorleifs kristna og Helgu
ambáttar, er raunar var lends manns dóttir,
af ensku kyni, og lýkur með því, að þau
eigast—eins og í sögu—■, en þórdís todda
Brodd-Helgadóttir frá Hofi, er þorleifur hafði
áður lagt hug á, en sundur dró með þeitn
vegna gagnstæðs átrúnaðar, verður síðari kona
vinar þorleifs og fjelaga, Hösknldar þorgeirs-
sonar Ljósvetningagoða.
Vegagjörð á Laxárdalsheiði-
í Fj.kon. 17. og 18. tbl. þ. á. er grein um
vegagjörð á Laxárdalsheiði eptir Alex. Bjarna-
son. þar sem margir eða allir, sem til þekkja,
munu vera á annan skoðun, en hr. A.B., hvað
máleíni þetta snertir, þá hef jeg búizt við,
að einhver mundi mótmæla grein þessari opin-
berlega; en það hefir, mjer vitanlega, ekki ver-
ið gjört til þessa. Jeg ætla því með fám orð-
um að drepa á hið heízta, er mjer virðist at-
hugavert í greininni.
Eyrst byrjar hr. A. B. með almennum at-
hugasemdum um vegagjörðir, en því miður,
skil jeg ekki sumt, sem þar er sagt, svo sern:
að það nægi eigi — til að gera samgöngur og
ferðalög manna hægri og greiðari — að gera
vegi greiðfæra og fljótfarua, einnig, að gagns-
lítið sje að gera við vegarkafla, ef allur vegur-
inn sje ekki góður ! ! »f>ví stundum», segir
hr. A. B., »eru þeir fyrst gerðu orðnir ófærir,
þá hinir seinustu (kaflar) verða bættir».
Fyrsta skilyrði til þess, að vegir verði að
fullum notum, mun vera það, að þeir sjeu
gerðir greiðfærir og fljótfarnir ; en tími sá,
sem útheimtist til þess, að fullgera vegi, verð-
ur að vera eptir kringumstæðum lengri eða
skemmri, að jeg hygg. þegai' fje skortir allt
af til að bæta vegi, eins og of víða á sjer stað,
þar á meðal um Laxárdalsheiðarveginn, þá
verða menn að gera sjer gott af hverjum
vegarspottanum, sem gerður er af nýju eða
bættur.
Hr. A. B. hefir gleymzt að geta þess, sem
vegfræðingar leggja mikla áherzlu á : að vegir
sjeu sem ódýrastir og bratta- og mishœða-
minnstir sem unnt er. þetta er skýrt tekið
fram í skýrslu til landshöfðingjans 12. jan.
1885 frá Niels Hovdenak, sem prentuð er í
Andv. XI. bls. 155—183. þar er meðal ann-
ars komizt svo að orði :
»Aðalreglan við öll fyrirtæki, sem miða að
því að bæta samgöngur, er sú, að velja jafn-
an hinn ódýrasta veg» ... — »að kostnaður-
inn til vegagjörðarinnar, að viðbættum flutn-
ingskostnaði og kostnaðinum til viðhalds veg-
arins, skuli samanlagt vera sem minnst».
Enn fremur segir Hovdenak :
»Jeg hef opt tekið eptir því á Islandi, að
mjög þykir undir því komið, að vegirnir verði
sem stytztir, og menn ætla þess vegna, að
það hljóti að vera rjettast, að hafa veginn
sem allrabeina8tan. En hvað halla vegarins
eða bratta líður, það þykir miklu síður máli
skipta, sje á annað borð nokkuð um það hirt».
»í raun og veru» bætir Hovednak við , »er
þó þetta atriði það, sem langmest ei' undir
komið, og hafa verður í fyrirrúmi fyrir öllu
öðru».
þegar skoðað er vegarstæði það, sem hr.A.B.
ætlar að muni vera hentugast yfir Laxárdals-
heiði, þá getur engurn heilvita manni, nema
A. B., komið tií hugar að leggja þar þjóðveg,
þó ekkert tillit væri haft til þess fjár, sem
varið hefir verið til að bæta hinn gamla veg.
því hinn nýi vegur hlyti ætíð að verða ákaf-
lega dýr, erfiður og hættulegur, og með öll-
um krókum, upp og ofan, út og suður, yrði
hann að líkindum ekkert styttri en hinn, sem
nú er notaður, þó sá vegur beygist út á heið-
ina, þar sem hún er lægri, og þar sem víða
er sjálfgjörður vegur.
Hinn nýi vegur A. B. ætti að leggjast eptir
hinum mestu mishæðum, sem nú eru á þeirri
leið, víðast yfir urðir, mosaflár.fúafen og tjarnir.
Svæði það, sem vegur þessi ætti að liggja um,
er alþekkt illviðrabæli, sem er : Selborg,
Grímsás, Brekkurnar og hæðirnar suðvestur
frá Kvíslaseli. Mörgum hefir líka orðið að því,
og síðast þeim 2 mönnum úr Laxárdal, er hr.
A. B. minnist á í enda greinar sinnar. þeir
fóru ekki nálœgt gamla veginum, sem jeg veit
eigi til, að nokkur maður hafi haft tjón af að
fara eptir, enda gera það margir árlega vetur
og sumar. það er því ekki satt, sem hr. A.
B. vill telja mönnum trú um, að enginn fari,
þegar lagt sje að vetrinum, nálægt gamlaveg-
mum, nema maðurinn eigi erindi hjer út að
Kjörseyri eða lengra. Ekki þekki jeg heldur
hinar hörmulegu afleiðingar, sem hr. A. B.
ætlar, að hafi hlotizt af því, hvar hinn gamli
vegur liggur.
þeir menn, sem ferðast árlega yfir Laxár-
dalsheiði, geta borið um, hve lýsingin hjá hr.
A. B. er rjett, eða hitt þó heldur, þar sem
hann minnist á gamla veginn og lýsir hon-
um þannig, að ókunnugir geta haldið, að hvergi
sje fær spotti f-rá Borðeyrarbæ vestur að
Krókalækjarholti, sem hægt er að sanna að
er sæmilegur vagnvegur, ef Eeiðgötuásinn væri
ruddur vel. Jeg kannast við það, að mikið
þarf að gera við veginn yfir Steinsvatnahæð-
irnar, og ef stefnu vegarins væri nokkuó breytt
til muua, þá vildi jeg helzt, að hún væri tek-
in upp við Víðirlæki og vestur hjá Sólheima-
öxl; en það er auðsætt, að kostnaðurinn yrði
þá mikið meiri, og þess vegna þorðum við—
sem áttum að yfirlíta vegarstæði yfir Laxár-
dalsheiði (Jón alþingism. Bjarnason, jeg, og
Sigtryggur Finnsson, óðalsbóndi á Sólheimum,
allra manna kunnugastur, og mjög vel greind-
ur og gætinn maður), ekki í fyrstunni að
ráða til þes3 að leggja veginn þar, eða byrja
þar á vegagjörð með því fje, sem þá var til
umráða, sem var ekki mikið (300 kr., að mig
minnir). Með því að leggja veginn, sem áður
er sagt, vestur hjá Sólheimaöxl, verður veg-
urinn svo stuttur og hægur, sem auðið er að
hugsa sjer yfir heiðina.
Að með jafnmiklu fje sem því, er varið
hefir venð til að bæta hinn gamla veg, muudi
hafa mátt gera færan veg austur hjá Kvísla-
seli, það hygg jeg engum komi til hugar,
nema frjettaritara »Fj.kon.» og Alex. Bjarna-
syni, sem að líkindum er einn og hinn sami
maður.
Jeg er eigi fær um að skipa nákvæmlega
fyrir, eða gefa reglur um vegabótastörf, og
eptir ávöxtum að dæma, mun hr. A. B. ann-
að hentara. það er því bezt fyrir okkur að.
fara ekki langt út í þá sálma.
það er annars undarlegt, að hr. A.B. hreifði
aldrei þessu máli, svo að jeg viti, í öll þau
ár, sem hann dvaldi hjer í Hrútafirði, í
seinni tíð, einmitt þau árin, sem mest var
gert við Laxárdalsheiðarveginn ; en nú fer hr.
A. B. í ótíma að reyna til að ónýta nanð-
synlegt fyrirtæki með ósönnum og villandi
orðum.
Kjörseyri í nóv. 1889.
Fmnur Jónsson,
Vorubirgðir í Reykjarfjarðarkaup
stað.
Ut af því sem stóð í frjettabrjefi í Isa-
fold 6. nóv. f. á. úr Strandasýslu um salt-
leysi i kaupstaðnum á Reykjarftrði o. fl., vill
kaupmaðurinn þar, hr. J. J. Thorarensen,
endilega fá prentaða í blaðinu svolátandi
klausu:
Það halda flestir, a5 allt sem jirent-
aö er i blööum, muni vera eintóm
sannindi, en því miður misskrifast lijá
sumum, t. d. í grein i ísafold Nr. 89
bl. 355 úr Strandasýslu (noroanv.) 10.
okt. Nefnd grein verö jeg hjer meö
aö lýsa yíir, að sje samsetningur af ó-
sannindum, og hver sá, sem skrifaö hefir
frjettapistil þennan, er mjög ómerkur, og
hlýtur aö vera beinhnis óforskammaður
og skeyta hvorki um skömm nje heiöur.
Eeykjarfirði 24. nóv. 1889.
i J. Thorarensen.
En ekki virðist eiga iila við, að hnýta
aptan við klausu þessa svolátandi nýjum
frjettakafla þar úr sömu sveitinni frá sama
tíma og hún er dagsett:
„Tíðin hefir verið hin bezta í haust, þó
heldur veðrasamt, og síðastliðna viku var
ekki róið á Gjögri sökum storma. t haust
hefir þar aflazt vel; en flest vill verða til
baga- og mi í haust hafa menn beðið mikið
fjártjón af því, að ekki fjekkst salt í Kúvík-
um (Beykjarfiði); því vegna óþurka og upp-
festuleysis hefir fiskurinn inikið skemmzt.
Hefðu menn getað saltað fisk sinn til verzl-
unar, þá hefði hagur almennings stórum
batnað.“
Björnstjerne Björnson á búgarði
SÍnum. I Gautsdal (Gausdal) í Guðbrands-
dölum í Noregi er stórbýli eitt, er heitir aö
Aulestad. þá jörð keypti skáldið Björnstjerne
Björnson 1874 og reisti þar bú. Hefir hann
setið þar lengstum, er hann hefir verið heima.