Ísafold - 11.01.1890, Blaðsíða 1
cCerau: út i miðvikudö^um og
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skriHeg) bundin vjð
áramót, ógild neraa komin
til útgefanda fyrir t.okt. Af-
greiðslust. í Austmstrœti 8.
XVII 4 I
Reykjavik, laugardaginn 11. janúar.
! 1890
Um
samgöngur vorar og gufuskipsmálið.
Eptir Jms Pálsson.
IV.
Hestarnir með reiðingunum eru, eins og
allir vita, aðal-flutningatól hér á landi. Hin-
íir alkunnu lestaferðir eru viðskipta-lífæðar
þjóðarinnar. En hvílíkar lífæðar! Hjer á
við hið fornkveðna : að »svo iná illu venjast
uð gott þyki», því svo virðist sem þjóðin sje
fyrir afl venjunnar búin að sætta sig heilum
sáttum við flutningaaðferð þessa, sem þó er
neyðarúrræði, þar eð hún leggur á landsmenn
afar-þungbæran skatt árlega, og veitir auk
þes3 alls ónóga úrbót flutningaþarfarinnar,
•og hefir því verið, er og mun jafnan reynast
hinn versti þrándur í götu allra verklegra fram-
fara vorra og megunarþrifa.
Að leysa úr þeirri spurningu, hvað lesta-
ferðirnar kosti á ári hverju hjer á landi, svo
nærri sönnu fari, er án efa vandasamt; um
þetta atriði munu skoðanir mjög skiptar, því
sínum augum lítur hver á silfrið.
Pjöldi manna hjer á landi hugsar lítt út
í, hvað þau verk eða þeir munir kosta, sem
■ekki eru jafnstunðis borgaðir með peningum
eða öðrum verðmætum munum, og ekki all-
fáir telja sjer allt kostnaðarlaust annað en
það, sem þannig er beinlínis borgað. Frá
þessu sjónarmiði líta eigi allfáir á ferðalög
sín, og hugga sig við það, að þau kosti ekki
•annað eu það, sem beint er borgað út t. d.
fyrir næturgreiða, í ferjutolla og þess konar
fl. Tíma, vinnukrapt og áhaldaslit álíta þeir
svo sem einskis virði. En hversu fráleitt
sem slíkt hugsunarleysi er, rná leggjaþvíþað
líknaryrði, að það er ekki óeðlilegt hjá þjóð,
sem búið hefir við slíka kosti sem vjer.
Fleiri eru án efa þó þeir, sem hugsa alvar-
lega um það og finna til þess, hve dýrir og
erfiðir lestaflutningarnir eru, og vita það, að
þeir eru í sínu verði eins fyrir því, þótt eigi
sjeu beitiir peningar greiddir af hendi fyrir þá,
og að þeir eru jafndýrkeyptir þeim, sem legg-
ur til þeirra menn, hesta og áhöld, eins og
hinurn , sem kaupir allt þetta sanngjörnu
verði fyrir borgun út í hönd. Eigi munu
menn þó almennt gjöra sjer sem ljósasta
grein fyrir lestaferðakostnaðinum, og er þó
hin brýnasta nauðsyn á þvi, að almenningur
komist að rjettri niðurstöðu um þennakostn-
að; því glögg hugmynd um hann mundi verða
hin mesta livöt til þess að kapp yrði lagt á,
að koma samgöngum vorum í annað ogbetra
liorf en þær eru í. Jeg ætla meira að segja,
aö ef mönnum væri ljóst, hversu óbærilega
dýr ferðalög vor og flutningar eru, þá mundi
hver sannur framfaramaður og ættjarðarvinur
vilja leggja jafnvel hart á sig til þess að styðja
að þvi, að bæta þetta þjóðarböl vort.
|>egar áætla skal, hvað lestaferðirnar á ls-
Iandi kosti, þá er næsta erfitt að finna hinn
rjetta mælikvarða, með því að bæði menn og
hestar eru svo misdýrir og vegalengdirnar til
aðdráttanna svo mjög misjafnar í ýmsum
hjeruðum. Jeg ætla samt að gjöra tilraun
til að áætla hinn árlega lestaferðakostnað
hjer á landi, í þeirri von, að áætlun mín fari
eigi mjög fjarri vegi, og kunni að verða mönn-
um hvöt til að hugsa rækilega um þetta
mikilsverða mál ; en skyldi mjer skjátlast að
mun í áætlun þessari, og yrði mjer með rök-
um sýnt fram á það, rnundi jeg verða mjög
þakklátur fyrir slíka leiðrjetting.
Jeg gjöri, að allt að ðO þúsundir manna
hjer á landi að mestu leyti flytji að sjer og
frá á hestum, en að fullar 20 þúsundir manna
(y: kaupstaðafólk, sjávarsveitamenn og eyja-
skeggjar) ýmist þurfi litlar sem engar vörur
að flytja að sjer og frá, eða flytji að sjer á
opnum bátum.
Aðflutning þessara nær 50 þúsunda sveita-
búa áætla jeg 150,000 hestklyfjar, og mun
það ekki of í langt, að gjöra allan aðdrátt
(trjávið, fiskæti og alla kaupstaðarvöru, auk
annars sem flutt er) hjer um bil þrennar
klyfjar á mann. Meðaltal vegalengdar þeirr-
ar, sem flytja skal varninginn yfir, áætla jeg
þingmannaleið og gjöri, að til hverrar lestaferð-
ar, sem farin er, þingmannaleið vegar fram og
aptur gaugi, gangi að minnsta kosti 3 dagar,
að þeim tíma meðtöldum, sem þarf til heiman-
búnaðar og uppbúnaðar á lestina á síðan.
Sje nú gjört að hver áburðarhestur með öll-
um áhöldum kosti 1 kr. um dag hvern, þá
verða það árlega 450,000 kr. þegar ætlaður
er fullgildur lestamaður með hverjum 5 á-
burðarhestum, og honum ætlaðar með fæði
og fatasliti 3 kr. um dag hvern, þá verður
kaup lestamanna samtals um árið 270,000
kr. og sjeu reiðhestar þeirra látnir ltosta 1
kr., hver um daginn, þá kosta þeir árlega
90,000 kr. |>etta verða samtals 810,000 kr.
í ferjutolla, næturgreiða, borgun fyrir hesta-
beit og hestapössun, og í hestamissi fyrir
slys legg jeg samtals 40,000 kr. f>ann-
ig reiknast mjer að allur lestaferðakostnaður
hjer á landi nemi að minnsta kosti 850,000
kr. á ávi hverju.
þetta mun mörgum þykja býsna- mikil upp-
hæð; en þó er jeg þeirrar skoðunar, að áætl-
un þessi sýni ekki ofháar tölur aó óliu sam-
töldu, enda hef jeg sleppt mörgu, sem sjálf-
sagt er að telja til lestaflutningakostnaðar-
ins, t. d. tafir þær, sem lestir verða að sæta,
og skemmdir þær, sem flutningurinn opt og
tíðum verður fyrir eimnitt fyrir þá sök, að
hann er fluttur á þennan hátt. jpennan
kostnað legg jeg ofan á áætlun rnína, og er
þó augljóst, að hann getur ekki verið neitt
smáræði, því að það er kunnugra en fráþurfi
að segja, að lestamanna varningur vöknar
opt til stórskemmda í rigningum og atast út
í for, ryki og sandi, bæði meðan verið er á
ferðinni og þó einkum þegar tekið er ofan af
hestunum við ferjuvötn og í áfangastöðum, og
eins þegar «gjöra verður að» á hestum á
ferðinni, sem komið getur fyrir hvar sem vera
skal, ekki síður iiti í mýrum en á þurri jörð.
þá eru og tafirnar eigi síður tilfinnanlegar;
verða lestamenn, hjer á Suðurlandi að
minnsta kosti, eigi allsjaldan að «leggjast»
með lestir sínar vegna illviðra, bunka saman
farangurinn, ef þeir hafa tjald yfir sjálfa sig,
en annars jafnframt hlaða úr honum skýli
sjer til afdreps; og síðan er ekki annars
kostur en hýrast þar sem menn á þenna
hátt eru seztir að, unz veður batnar. |>ann-
ig verða lestamenn stundum að liggja úti
votir, kaldir og einatt í fleiru tilliti illa haldn-
ir dægrum saman yfir farangrhium, sem
vöknar og skemmist æ meir og meir.
Ofan á hinn gegndarlausa kostnað, sem
verður að áætlun minni 17 kr. á uef hvert og
mundi þykja tilfinnanlegur skattur til lands-
þarfa, og erfiðleikana, sem lest&fiutningarnir
hafa í för með sjer, bætist nú sá annmarki, að
með þeim er eigi unnt að fullnægja vaxandi
flutningaþörf landsmanna. Fyrst og fremst
verða yfir höfuð eigi fluttir þvngri hlutir en
svo, að klyftækir sjeu, og auk þess er frá-
gangssök að flytja að sjer ýmsar nauðsynja-
vörur, t. d. óleskjað kalk, sement og íi. J>ann-
ig er loku fyrir það skotið, að torfbæirnir
geti horfið fyrir steinhúsum og timburhúsum,
en hitt víst, að meiri hluti þjóðarinnar verð-
ur að hýrast í sínum torfkofum, meðan lesta-
ferðaokið liggur á henni með sínum heljar-
þunga, og sætta sig við rakann, kuldann, fú-
ann, óþrifnaðinn og öll óþægindin, sem jat'n-
an verða torfbæjanna fylgifiskar, auk sífeildra
jarðarskemmda, erfiðis og tilkostnaðar.
Auðvitað hlytu flutningar þessir að kosta
töluvert fje, þótt hjer væru komnir akvegir
um lancl allt; en svo telst mjer til, að gætu
menn dregið að sjer á vögnum hinn saina
aðdrátt, sem nú er á liestum fluttur, þá
mundu við það sparast að minnsta kosti
300,000 kr. á ári hverju, og er það dálagleg
upphæð; það væru 3 miljónir króna á 10
árum, auk hins ómetanlega óbeina hagnaðar,
sem af því stæði, að nota vagna til fluíninga
í stað ábui'ðarhesta.
V.
jpeir flutniugai', sem hvorki leuda á mönn-
um nje hestum, ien-cla á opnu bátunum, og
hef jeg áætlað, að fullar 20 þúsundir manna
—að frádregnum kauptúnabúum, sem enga
flutninga þurfa að annast—, ferðist og flytji
flutninga sína á opnum bátum. En auk þessa
kemur og á opnu bátana nokkur hluti sveita-
mannatíutninganna, t. d. skreið, sem opt er
liutt nokkurn hlut vegar á bátum, til að
stytta leiðina.
Ef miðað er við hinar áætluðu tölur, ættu
þannig að einfe f hlutar allra flutninga á
landinu að lenda á opaum bátum, en -f á
hestunum. En af því að sjávarsveitafólk
sækir margfalt meira í kaupstaði en sveita-
bændur og framleiðir einungis þunga og fyrir-
ferðarmikla vöru, sem mestöll er flutt burtu
til kauptúna, þá verða flutningai' sjávarbyggð-
armanna, að tiltölu við fjölda þeirra, marg-
falt meiri eu flutningur sveitamanna, og
lendir því vafalaust miklu meira en f allra
flutninga hjer á landi á opnu bátuuum.
Aðalkostur bátaflutningamia um fram lesta-
flutninga er sá, að á bátum má flytja þyngri
og stæiri hluti en á hestum, og er eigi lít-
ils vert um þann kost. jþað er honum án
efa að þakka, að húsakynni megandi sjávar-
bænda taka langt fram húsakynnum jafnvel
miklu efnaðri sveitabúa.