Ísafold - 22.01.1890, Side 1

fcCemui út á iinðvik.udöí'um og
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ISAFOLD.
XVII 7
Reykjavík, miðvikudaginn 22. janúar
Uppsögn (sknfleg) bundtn viC
áramót, ógild nema koimn
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. f Austurstrœti 8.
1890
Manníjöldi á íslanöi
]*jptir nýprentuðum mannfjöldaskýrslum í
Stjórnartíðindunum, sem munu vera byggðar á
skýrslum presta og prófasta, hefir fólki fækk-
að hjer á lándi um hjer um 2400 á 4 árum
hinum siðustu, er skýrslurnar ná yfir, 1885,
1886, 1887 og 1888. Hefir mannfjöldinn verið
í lok hvers árs :
1885 71,613
1886 71,521
1887 .................. 69,641
1888 ..................... 69,224.
A einu ári, 1887, hefir fækkunin num-
ið 1880. f>á voru sem sje útflutningarnir
langmestir, til Vesturlieims, en það eru þeir
eingöngu, er fækkuninni valda; því það ár
fæddust hjer 300 fleiri en dóu. Hin árin
var enn meiri munur fæddra og dáinna á
landinu, sem sjá má á þessu yfirliti :
Fæddir Dánir Mismunur
1885 . . . 2333 1422 911
1886 . . . 2214 1479 735
1887 . . . 2080 1775 305
1888 . . . 1994 1384 610
AHs 8611 6060 2561
Meðaltal á ári 2153 1515 640
Hefðu engir útflutningar átt sjer stað á
þessu tímabili, eða ekki meir en til að
vega upp á móti innflutningum fólks frá öðr-
um löndum, muudi fólki hafa fjölgað á land-
inu á þessum 4 árum utn hjer um bil 2J þús.
Langmest kemur fækkunm fram í norður-
og austurumdæminu—þaðan hafa vesturflutn-
ingarnir verið mestir,—og þar næst í vestur-
umdæminu, en í suðurumdæminu hefir þar
á móti fjölgað, það lítið það er, eins og sjá
má á þessu yfirlit:
1885 1886 1887 1888
Norð.- og aust.&mt. 27661 27663 26328 25731
Vesturamtið...... 17101 17041 16646 16558
Suðuramtið....... 26851 26817 26667 26935
j Húnavatns- og Skagafjarðarsýsluin hefir
fækkunin verið langmest, nærri því voðaleg
í Húnavatnssýslu :
1885 1886 1887 1888
Skagafjarðarsýsla...... 4252 4344 3948 3833
Húnavatnssýsla ........ 4800 4542 4023 3785
Fólkstala hefir minnkað um meira eu þús-
und, um meira en jþ í Húnavatnssýslu á 4
árum.
í kaupstöðum og nokkrum verzlunarstöðum
lundsins hefir fólkstalan verið þetta í árslok:
1885 1886 1887 1888
fieykjavík............. 3460 3540 3519 3599
Isafjörður.............. 711 723 646 692
Skaginn (Akranes)...... 592 547 561 609
Akureyri, með 0ddeyri 550 597 583 560
Eyrarhakki.. ........... 483 483 484 534
Seyðisfjörður........... 43g 403 368 366
lyrii utan Reykjavíkur prestakall, með
4123 sálum, er Garða prestakall á Álptanesi
ið fjölmennasta prestakall á landinu: með
1552 sálum í árslok 1888; en Útskála presta-
all er rjett að segja eins fjölmennt : 1540.
Þá er Eyrar prestakall við Skutulsfjörð, með
■^32 ; þá Stokkseyrar prestakall: 1273; þá
Garða prestakall á Akranesi : 1030 ; þá Ak-
ureyrar prestakall : 951 ; þá Kálfatjarnar
prestakall : 938 ; þá Landeyjaþinga presta-
kall : 920 ; þá Hofs prestakall í Vopnafirði :
897.
Fámennasta prestakall á iandinu er Gríms-
ey, með 91 sál.
I utanþjóðkirkju8öfnuðinum í Keyðarfirði
voru í árslok 1888 316 manns.
„íslenzki Good-Templar“.
Blað þetta er miunst og ódýrast allra ís-
len/.kra blaða, 12 arkir á ári, er kosta 75
aura. En eitt hið nytsamasta tímarit er það,
sem til er á íslenzku. þar er eigi einungis
samandreginn margvíslegur fróðleikur og
frjettir um bindiudismál og hindindishreyfing-
ar, utan lands og innan, heldur er einnig í
hverju blaði ein eða fleiri hugleiðingar um
hindindismál, opt mikið vel samdar, stund-
um afbragðsvel. Almenningur þekkir það,
hve fjörugt og gaguort alþingismanni Jóni
Olafssjmi er lagið að rita um sín áhugamál,
en hann hafði ritstjórn blaðsins næst á undan
þeiin, sem nú stendur fyrir því, en það er
málfærslumaður Guðl. Guðmundsson, síðan í
haust, og eru hugvekjur lians í hlaðinu bæði
efnismiklar, skorinorðar og mælskulegar.
Blaðið er eigi einungis fjelagsrit Good-
Templar-reglunnar, heldur sambandsliður milli
hennar og annara bindindisvina á landinu.
það er alþýðlegt fræðslurit um bindindismál-
ið ; en hleypidómar manna gegn því eru
mjög sprottnir af fáfræði og fákunnáttu, hjá
æðri sem lægri, og því þarf fyrst og fremst
á góðri fræðslu að halda í þeirri grein.
þetta er rit, sem óhætt er að segja að
ekki sáir nema góðu fræi í siðferðislegan ak-
ur þjóðarinnar. Good-Templar-fjelagið og rit
þess hafa stórmiklu góðu áorkað hjerálandi,
þar sem hin nýja bindindisstefna hefir náð
að festa rætur, á þeim fáu árum, sem liðin
eru síðan hún kom fyrst hingað til lands.—
það er fjórði árgangur blaðsins, sem byrjaði
í haust,—En þó mun það vera enn harla fá-
liðað af kaupendum. Enda er það ekki í fyrsta
sinn, sem alþýðuhyllin villist á bug við það,
sem hvað helzt á hana skilið.
í síðasta blaðinu af «ísl. Good-Templar«,
janúar 1890, er haft eptir einum miklum og
frægum mannvin og bindindismanni í Vestur-
heimi, Dr. Lee, að það liti svo út um prest-
ana, sem margir þeirra kynnu eigi »Faðir vor«,
eða læsi að minnsta kosti drottinlega bæn
aldrei til enda ; þeir slepptu aptan af orðun-
um : »Leið oss eigi í freistni. Frelsa oss frá
illu«. Ef þeir læsu og kynnu og skildu þessi
orð, þá hlytu þeir að berjast með bindindis-
vinunum móti áfengum drykkjum ; því ekki
er hægt að neita því, að áfengir drykkir
»leiði í freistui«, o. s. frv.
Mundi það nú ósamkvæmt stöðu og skyld-
um íslenzkra presta í þjónustu guðsríkis, að
þeir hlynntu af alúð að gróðursetning jafn-
góðs sæðis, og bindindiskenningar eru, meðal
hinnar uppvaxandi kynslóðar í sóknum sín-
um?
Hjer er talað til íslenzkra reglupresta; til
hinna nær þetta ekki; það er að fara í geit-
arhús ullar að leita, að búast við góðu sæði
frá »hneykslisprestum«; þeirra dæmi er öllum
kenningum öflugra. Góðir presta, reglu-prestar,
munu, ef þá brestur eigi þekkingu á þessu máli,
óska þess, að annað eins rit og »Isl. Good-
Templar« væri lesið á hverju heimili í sókn-
um sínum ; því þótt ekki þurfi ef til vill að
xitrýma drykkjuskap nema á fám þeirra, þá
þarf að afstýra honum alstaðar,—afstyra því, að
menn leiðist i'it í drykkjuskaparfreistiuguna
fyr eða síðar, af þekkingarleysi, kæruleysi eða
illu eptirdæmi. En skorti prestana sjálfa
þekkingu á rjetcu eðli drykkju-ósiðarins,
þekkingu á þvi, að hann er, þegar hezt læt-
ur, einber heimska, sem alþýða apar eptir for-
dildartízku heldn manna, sem kallaðir eru, þá
eiga þeir að byrja á því að afia sjer sjálfir
nauðsynlegrar fræðslu í því efni, og hana
fá þeir af þessu tímariti.
Eða sveitarstjórnirnar hjer á landi, sem
mæðast og kveina ár út og ár inn út af hin-
um óbærilegu sveitarþyngslum. Mættu þær
eigi óska, að glögg og áreiðanleg þekking á
áhrifum áfengra dryklrja á eðli og heilbrigði
mannlegs líkama, þótt í hóíi sje neytt, sem
kallað er, hvað þá heldur í óhófi, væri svo
almenn sem mest má verða, að ógleymdum
öllum öðrum illum áhrifum víndrykkjunnar,
heinlínis og óbeinlínis ? Mundi eigi sparast
mörg ómagafúlgan með tímanum, ef slík þekk-
ing yrði nógu almenn ? þvi ekki er það að
efa, að þott það sje sitt hvað, að skilja og
að vilja, sitt hvað, að vita hvað rjett er og að
gjiira það sem rjett er, þá ber þekkingin
jafnan einhvern ávöxt, meiri eða minni, hjá
mörgum eða fáum. »Orð liggja til alls fyrst«.
þrír fjórðu hlutar sveitarlima á Englandi
eiga ogæfa sína að rekja til vínnautnarinnar,
fjórir fimmtu Genf og París, níu tíundu —
9 af hverjum 10 sveitarlimum—á þýzkalandi!
þetta mátti lesa nýlega í »Isl. Good-Templ-
ar«, eptir áreiðanlegu hagfræðisriti útlendu.
Látum vera, að ísland sje það fremra, sje
það óspilltara í þessari grein, að þar eigi t. d.
að eins einn fjórði hluti sveitarlima og þurfa-
manna eymd sína að rekja til nautnar áfengra
drykkja, beinlínis, eða óbeinlínis, erþáekkiær-
ið að vinna samt, að gjöra þennan £ fyrst að
8V0 að s, þá að i, i, Tu, eða livað
sem frekast mætti takast að minnka þetta
brot ?
það verður seint nógsamlega itrekað, að
það er tómur þekkingarskortur, eintómur fá-
kunnáttu-hleypidómur, marghrakinu af beztu
og sannorðustu vísindamönuum, að áfengir
drykkir gjöri nokkurri skepnu, mönnum eða
dýrum, nokkurn tíma nokkurt gagn, öðru vísi
en sem læknislyf; og skilyrðið fyrir því, að
þeir gjöri þá gagn, er það, að þeiv sjeu þá
eingöngu notaðir eins og læknislyf, ákveðinn
skammtur við ákveðnumsjúkdóm,en slíkri notk-
un þeirra andæfa ekki einu sinni hinir ströng-
ustu bindindismenn. — Fyrsta skilyrðið fyrir
því, að brennivínshjátrúin útrýmist, er, að þcssi