Ísafold - 29.01.1890, Blaðsíða 2

34
ur gamlan sauð í fjelaginu, frá síra Arnóri á
Felli í Koliafirði, fjekkst 23 kr. 74 a.
I þetta sinn fjekk fjelagið meiri partinn af
hinni póntuðu vöru með seglskipi í júlímán-
uði. Kom skipið á Skarðstöð, á Stykkis-
hólm og í Ólafsvík. Flutningsgjald á vörun-
um varð nokkuð hærra með seglskipinu en
verið hefir með gufuskipum, einkum af því,
að skipið fjekk ekki nóg að flytja til baka.
Aptur sparaðist ýms kostnaður, svo sem upp-
skipun og pakkúsleiga, og þetta jafnaði nokk-
uð mismunin.
Yaran varð samt yfir höfuð nokkuð hærri
f verði en í fyrra.
Vöruverð hjá kaupmönnum var með lang-
bezta móti, og varð því rninni verðmunur hjá
þeim og fjelaginu en verið hafði áður.
Einstöku vara, svo sem rúgur, var með líku
verði, en á fiestum vörum var meiri og minni
munur; mest inunaði þó á tóbaki, steinolíu,
járni og alls konar vefnaðarvörum.
Á þessum vörum var munurinn frá 25 til
50/° og meira, einkum ef vörugæðin eru tek-
in til greina.
Eptir átætlun, sem fjelagstnenn hafa gjört
um hagnað þann, sem fjelagið hefir haft af
viðskiptunum í þetta sinn, í samanburði við
meðalverð hjá kaupmönnum á fjelagssvæðinu,
þá verður fyrir allt fjelagið yfir höfuð í
minnsta lagi talið:
Hagnaður á matvörukaupum í júlí kr. 2544
----- á kaffi sykri og tóbaki í júlí — 2266
----á járnvörum, leðri, færum,
steinolíu, salti, kolum o. fl.
í júlí ................... — 894
— á tvisti og vefnaðarvöru í júlí — 2245
----- á vörum sem komu í okt. — 1000
Samtals kr. 8949
Frá þessu má draga halla þann,
sem fjelagið varð fyrir, á ull og
saltfiski, sem nemurl291 krónum.
Um sölu á dún er ekki hægt að
segja enn þá; en gjörum ráð fyrir,
aðhallinn á honum verði 176 kr.;
verður þá hallinn allur ............ — 1467
þá er eptir kr. 7482
Hjer viðbætist hagurinnaf sauðasöl-
unni, sem er lágt metinn 3 kr. 30 a.
á kind til jafnaðar ............ — 4356
Er þá að öllu samanlögðu hagnað-
urinn af viðskiptunum þetta ár ... kr. 11838.
f>annig hafa fjelagsmenn allir til samaus
haft nálægt 12000 króna hag á viðskiptunum
til móts við jafnmikil viðskípti við kaupmenn
á þessu svæði; og þó grunar suma, að verð á
ýmsum vörum hjá kaupmönnum hefði orðið
bændum óhagfeldara, ef fjelagið hefði ekki
verið enda; er það auðvitað. Svo ættu menn
að gæta þess að hagurinn hefði orðið í
minnsta lagi 1467 krónum meiri, ef fjelagið
hefði sent eingöngu svo vandaða vöru, sem
best mátti verða.
Nú kann einhver að segja, sem ekki þekk-
ir fjelagið nema að np,fninu til, að þessi gróði
muni vera meiri í orði en á borði; það*muni
ekki vera reiknaður ýmislegur kostnaður, sem
fjelagsmenn hafi sjálfir fyrir þessari verzlun,
sem muni stórum draga úr ágóðanum og
jafnvel jeta hann alveg upp.
Jeg get þess til, að ókunnugir kunni að
hugsa þannig vegna þess, að jeg hef heyrt
stöku menn segja sem svo. »Já, það er nú
vist lítill munur á verzluninni í fjelaginu og
á verzlun við kaupmenn; en það er samt
mjóg gott og nauðsynlegt, að fjelagið haldi á-
fram, til þess að halda hita á kaupmönnum».
Jeg veit, til að sumum af óskabörnum
kaupmanna farast þannig orð; en það eru
auðvitað ekki aðrir en þeir, sem jafnan koma
fram sem Björn að baki Kára, og vilja taka
hlut á þurru landi; og tjáir ekki að fást um
slíkt; þess konar menn slæðast ávallt með.
En til þess að sýna, hvað þessir menn
| hafa til síns máls, skal jeg geta þess, að öll
fyrirhöfn og allur kostnaður utanlands og
innan er borgaður og talinn með eða tekinn til
greina, þegar reiknað er verð innlendrar og
útlendrar vöru, nema þóknun sú, sem deildar-
stjórar fá fyrir reikningsfærslu í deildunum;
deildarmenn borga hana sjer á parti. þ>ókn-
un þessi nemur í ár hjer um bil 400 krónum
fyrir allt fjelagið. Fyrir að mæta á fundum
fjelagsins fá deildarstjórar þóknun af fjelags-
sjóði. |>es8ar 400 krónur mætti auðvitað
draga frá hagnaði þeim, sem áður var nefnd-
ur, þó að þær renni til fjelagsmanna sjálfra.
Aptur má gæta þess, að innlendur kostn-
aður, sem leggst á hina pöntuðu vöru,
og hækkar verðið á henni, og sem ails
nemur hjer um bil 2000 kr. í ár, rennur
mestallur inn til fjelagsmanna, og eru því
þeir peuingar einungis teknir úr öðrum vasan-
um til að láta þá í hinn.
Auðvitað er þessi vinna fyrir fjelagið engin
verulegur gróðavegur að öðru leyti en því, að
það er ávallt hagur, að fá tækifæri til að
vinna sjer inn peninga, en ekki kvarta merin
undan að menn hafi skaða af henni. Að
minnsta kosti er óvíst, að menn hefðu unnið
sjer inn hinar 2000 krónur á annan veg á
þeim tíma, sem þeír hafa varið í þarfir fje-
lagsins.
Um
samgöngur vorar og gufuskipsmálið
Eptir Jens Pálsson.
VIII.
Eptir 1875 veitti þingið á hverjum fjár-
iögum tölnvert fje tíl fjallveganna og voru
nú á hverju ári gjörðar talsverðar vegabætur
á fjölförnustu leiðunum, og ekki einungis
ruddir og lagfærðir hinir gömlu vegirnir,
heldur voru allmiklir vegakaflar gjörðir af
stofni. En vegstjórar þeir, sem landsstjórn-
in fjekk vegagjörðina í hendur, voru menn,
sem enga vitund kunnu til vegagjörðar, svo
kunnátta gæti heitið, og fór því framkvæmd-
in víðast í ólestri að meiru eða minna leyti;
vegir þessir, sem hróflað var upp kunnáttu-
laust, reyndust yfir höfuð etidingarlausir, og
surnir urðu jafnharðan ófærir, en sumstaðar
voru þeir svo brattir, að hvorki voru reiðir
nje hestfærir.
Hin íslenzka vegagjörð var þannig orðin
að greinilegu hneyksli í augum almennings.
fegar loks var farið að hugsa um að fá
hingað vegfróðan mann frá útlöndum. |>essi
útlendi vegfræðingur, N. Hovdenak, er kom
hingað 1884, lagði hjer fyrstur manna veg,
er veg mætti nefna, og ritaði í Andvara mjög
fróðlega ritgjörð um vegagjörð hjer á landi
og lamaði með henni þá hjátrú, að akvegir
megi hjer ekki að gagni koma. f>að er
naumast efamál, að hefði sá maður verið
kvaddur til ráðaneytis um ný vegalög fyrir
íslandi; þá hefðu þau orðið öðruvísi og betri
en þau hin nýju vegalög frá þinginu 1887.
Tvö er nýmæli helzt í lögum þessum.
Annað það, að vegfróður maður á að hafa
atkvæði um þá vegagjörð (á fjallvegum og
aðalpóstvegum), sem lögin skylda landssjóð
til að kosta. Segir svo í 3. gr.: «Vegabót
og vegagjörð á fjailvegum skal landshöfðingi
ráðstafa eptir tillögu vegfróðs manns og amts-
ráða»; og 6. gr. segir: «Landshöfðingi ákveð-
ur eptir tillögum sýslunefnda., amtsráða og
vegfróðra manna, hvar aðalpóstleið skuli
leggja um hjerað hvert»; og enn segir í 26.
gr.: »eptir tillögum verkfróðra manna semur
landshöfðinginn reglugjörð, er hefur inni að
halda nánari ákvæði um vegagjörðir». Með
þessum ákvæðum viðurkentiir vegalöggjöf vor
loksins, að sjerstaka kunnáttu þurfi til að
leggja vegi, svo vel megi vera; og er þetta
aðalkostur laga þessara og mikill yfirburður
þeirra yfir hin eldri lög, sem viðurkenndu
þetta ekki. En hjer er sýnd veiði en ekki
gefin, því með hinum gegndarlausa póstleiða-
forgöngurjecti og sjerstaklega með fyrirmæl-
um 7. greinar draga lögin vegagjörðina aptur
undan þeim rjettu meginreglum, sem lögin
víðast viðurkenna í öðru veifinu.
I lög þessi er tekinn nýr stór flokkur vega,
er hefnast aðalpóstvegir. jpeir eru: 1., frá
Reykjavík til ísafjaróar; 2., frá Reykjavík
til Akureyrar; 3., frá Akureyri til Seyðisfjarð-
ar; 4., frá Rvík til Prestsbakka; 5., frá Prests-
bakka til Eskifjarðar ; og eiga allir þessir
vegir að gjörast að mestöllu leyti á lands-
sjóðs kostnað. Samkvæmt 7. gr. «skulu vegir
þessir á aðalpóstleiðum, þar sem því verður
við komið, vera að minnsta kosti 6 álna
breiðir. Eigi skulu þeir að jafnaði hafa meiri
halla en sem svarar 3—4 þumlungum á hverri
alin».
Sú ákvörðun, að láta póstvegi sitja í fyrir-
rúmi fyrir öðrum vegum, komst inn í fjárlög
þingsins 1881; síðan hafa póstvegir verið
látnir hafa forgöngurjett til vegafjár, og nú
hefur ákvörðun þessi fengið staðfast laga-
gildi með vegalögunutn 1887, því þar er öll
áherzla lögð á aðalpóstvegi.
jp$,ð er viðurkennd rjett meginregla í sam-
göngumálum, að þar skuli fyrst veg gjöra,
sem mest er umferð og fiutningar, að til
hinna fjölförnustu vega skuli mestu kosta, og
að flutningamagnið eigi að vera mælikvarði
tilkostnaðarins. Nú vita allir, að töluverður
hluti aðalpóstleiða vorra eru ekki sjerlega
fjölfarnir vegir og að aðrir vegir eru miklu
fjölfaruari og miklu meira um þá flutt; samt
eiga nú póstvegirnir að vera í fyrirními fyrir
þeim, alveg gagnstætt hinni viðurkenndu
meginreglu. I stað þess, að spyrja um, um
hverja vegi sjeu mestar ferðir og mestir
flutningar og láta gjöra þar vegi, þá er hjer
spurt um: hvar fer póstur nokkrum sinnum
á ári með fáeina koffortahesta? —■ |>ar skal
fyrst og fremst gjöra dýra, 6 álna breiða
vegi fyrir fje landssjóðs.
f>ingmannsefni Eyfirðinga- Eyfirð-
ingar eiga að kjósa í sumar 1 mann á þing,
í sæti Jóns sál. Sigurðssonar. jþar eru marg-
ir um brauðið: Frb. Stemsson bóksali, Páll
Jónsson ristj. »Norðurljóssins«, ef til vill
Pjetur Jónsson á Gautlöndum, sonur Jóns
heit. Sigurðssonar, Halldór Briem kennari á
Möðruvöllum og Skúli sýslum. Thoroddsen á
ísafirði. Halldór hefir boðið sig fram sem
miðlunarmann í stjórnarskrár-málinu; en
Skúli sem eldrauðan andstæðing allrar miðl-
unar, eins og nærri má geta, og með »Jpjóð-
viljann« sinn í barminum. Mikið gaman hefir
verið hent að því, að hann hefir ritað fram-
boðs- eða liðsbónarbrjef ýmsum helztu mönn-
um í kjördæminu með — rauðu bleki (kálfs-