Ísafold - 15.02.1890, Blaðsíða 2

54
alþýðan sje vel menntuð, skuli þó ekki kunna
betur að gæta sóma síns en svo, að þrælka
kvennfólkið.
Annað getum vjer ekki nefnt vinnu þessa
en þrælkun, fyrir veika kvennmannskrapta,
eins og hver hugsandi maður, sem annars
hefur nokkra tilfinning, hlýtur að sjá.
þaö er íhugunarverð sjón, að sjá myndarleg-
ar unglingsstúlkur, máske nýfermdar, vera að
rogast með 200 pd. poka á börum í böndum
upp um axlir og herðar, eða skekktar undir
stórtrjám á öxlunum, eða tvo hrausta karl-
menn standa við að lypta á einn kvennmann
kola- eða salt-hálftunnu, er hún síðan skal
skjögrast með upp í geymsluhús kaupmanna,
hvíldarlaust allan liðlangan daginn, kiknuð í
herðum, með hjólbogna, bólgna og bláa fætur
af áreynslunni, sem þær verða iðulega að
væta í sjónum til þess að slökkva verkjar-
brunann í þeim. Allur líkaminn afmyndast
og verður óliðlegur, og um hádag æfinnar eða
jafnvel fyr, er heilsa og kraptar þrotið.
Og hvað tekur svo við? Með hverju vinna
þær sjer þá brauð?
I æskunni hafa þær ekkert numið, er þær
geti haft sjer til lífsframdráttar, engin nauð-
synleg heimilisstörf lært, ekki einu sinni að
hirða sig sjálfar, eins og allur útbúnaður
þeirra sýnir, sem er heimilum þeirra til ó-
sóma.
það er fátækrasjóðurinn, sem tekur við
þeim, og þá stundum ekki alveg einsömlum,
heldur, ef til vill, með einu eða fleiri börn-
um, eptir því sem kaupin hafa gerzt á eyr-
inni.
Eða hvernig fer, þegar þessar stúlkur, sem
þó opt bei' við, komast í hjónaband, auðvit-
að með einhverjum ónytjungs-ráðleysingja ?
Og hvernig ætli verði hirðing og uppfræðing
barna hjá þeim, sem aldrei hafa kunnað að
þjóna sjálfum sjer? Og hvernig ætli heimilis-
stjórnin yfir höfuð fari þeim úr hendi, sem
engin nauðsynleg kvennmannsstörf hafa lært?
það hlýtur hver heilvita maður að sjá, hlýt-
ur að sjá, hvert tjón fyrir þjóðfjelagið getur
leitt af eyrarvinnu kvennfólksins, auk ósóm-
ans, sem þjóðin í heild sinni hefir af slíku.
J>að er einnig önnur ástæða, sem hverjum
foreldrum og húsbændum ætti að vera næg
hvöt til þess að halda dætrum sínum og
vinnukonum frá þessari »eyrarvinnu», — og
ætti þó kvennfólkið sjálft ekki sízt að hugsa
um að gæta hjer sóma síns.
það er óorð það, sem þetta kvennfólk fær
á sig, og það maklega, sumar hverjar.
Eins og gefur að skilja, þar sem jafnmikill
fjöldi er saman kominn, eins og opt á sjer
stað við þessa vinnu, af misjafnlega siðlegum
ungmennum, og jafnvel þó fullorðnir sje, þá
er gott siðferði ekki haft í miklum metum,
hvorki til orðs nje æðis. |>að er ekki sið-
ferðislega hollt fyrir ungar og óráðnar stúlkur,
að vera iðulega í slíkum fjelagsskap, enda
hefir reynslan sýnt, að svo er ekki; því auk
þess að þær læra engin nauðsynleg kvenn-
fólksverk, eins og áður er sagt, verða þær
gjálífar og eirðarlausar við heimilisstörf, og
eyða helzt tíðinni á götum bæjarins, í ósið-
legu framferði, sumar þeirra.
Af því sem nú er sagt, vonum vjer að
menn sjái, að það sje oss hvorki til sóma
nje ábata, að láta kvennfólk vort ganga að
þessari vinnu, sem auðsjáanlega spillir at-
vinnu karlmanna, og það svo, að hneyksli
er að.
Til dæmís á það sjer opt stað, að konan
eða vinnukonan eru vinnu í þessari, en hús-
bóndinn eða vinnumaðurinn sitja aðgjörða-
lausir heima á milli þess að þeir eru að færa
kvennfólkinu matinn, og húsbóndinn þá kann
ske rjett um leið bregði sjer inn í búðina og
fái sjer á eina flösku ixt á vinnulaun kon-
unnar. Og ef einhver afgangur verður, fær
konan sjer ljereptsalin eða annað ónýtt
kram til þess að hylja börnin með, sem veltast
heima rifin og nakin, í hirðuleysi og óþrifn-
aði,—- í stað þess að vinna sjálf fatnaðinn og
hirða heimili og börn.
þetta er það, sem vjer köllum að beita
vinnukröptum vorum öfugt og óreglulega, oss
til skaða og ósóma, ef vjer viljum nokkra
framtíð eiga.
Vjer skorum því á alla góða menn, að
taka þetta mál til alvarlegrar íhugunar. Vjer
viljum sjerstaklega skora á alla kaupmenn og
aðra, er þetta mál snertir, foreldra, hxxsbændnr,
sveitarstjórnir o. s. frv., að hætta algjörlega
þessum ósið, að nota kvennfólk til þessarar
vinnu, en taka heldur upp þægilega vagna
til vöruflutninga, í geymsluhús sín og xxr.
Enn fremur að láta það ekki viðgangast
lengur, að verkafólk hafi ekki ákveðinn mat-
málstíma, sem sýnist vera hæfilega langur 2
stundir dag hvern, en láta svo engum líðast
sá ósiður, að neyta matar síns hvar 3em
stendur, eða hvenær sem er dagsins, eins og
áður er á vikið. En þar eð ekki er hægt við
vinnu þessa, að hafa fastákveðinn vinnutíma
dag hvern, ætti ætíð að við hafa stundatal
en ekki daga, eins og stöku kaupmenn eru
þegar byrjaðir á, og má einkum til þess nefna
kaupm. Geir Zoéga í Reykjavík.
Vjer fjölyrðum svo ekki meir um þetta mál
að sinni, en vonum, að það verði tekið til
rækilegrai' íhugunar og umbóta.
Ritaða í febr. 1890. S + g.
Um
samgöngur vorar og gufuskipsmálið
Bptir Jens Pálsson.
X.
„Gufuskipsfjelag Faxaflóa og Vestjjarða“.
Dansk-íslenzkir kaupmenn og íslenzk fram-
farafyririceki.
L. Zöllner og guftiskipsfjelagiff.
Vjer höfum nóg efni til aff koma fyrir-
tœki pes.m d legg, ef ckki vantar viljann.
Bresti oss hvorki vilja, samtök nje fylgi,
þá getum vjer á örstuttum tíma stórbætt
samgöngur vorar, með því að setja oss upp
gufuskip og nota sjóleiðina, og meira að segja
vjer gætum þetta án þess að leggja neitt sjer-
lega hart á oss, þrátt fyrir fátækt þá og
mannfæð, sem oss Jslendingum er orðið svo
tamt að afsaka með aðgjörðaleysi vort. Hitt
mun tíminn leiða í ljós, hvort vjer berum
gæfu og manndóm til, að verða samhuga og
samtaka að því nauðsynjaverki, að hrinda
samgöngum vorum í heillavænlegt horf.
Fjelag það, sem myndaðist í Reykjavík 6.
maí f. á., en setti sjer lög 5. júlí s. á., og
nefndist »gufuskipsfjelag Faxaflóa og Vest-
fjarða«, hefir, eins og kunnugt er, það mark
og mið, að bæta samgöngur með gufuskips-
ferðum, einkum á Faxaflóa og Vestfjörðum.
Stofnsjóður fjelagsins skal fólginn í hluta-
brjefum. Vegurinn til að etyrkja það og til-
gang þess er því beinn og greiður; hann ér
sá að gjörast hlutabrjefseigandi; er hvert
hlutabrjef að upphæð 100 kr., en á að borg-
ast með 25 kr. í 4 skipti og líða 3 mánuðir
milli innborgana. þótt vjer sjeum fátæk þjóð,
þá eru þeir margir, sem bera af einu hluta-
brjefi með þessum borgunarkostum. En þeim,
sem er ofvaxið að eignast heilt hlutabrjef,
þeim er mögulegt að fá fleiri með sjer um
eitt hlutabrjef, sem einn sje talinn fyrir.
Sjeu t. d. 4 menn í fjelagi um hlutabrjef,
þarf hver að borga 6 kr. 25 a. í senn, fjór-
um sinnum, með 3 mánaða millibili, til þess.
að_ þeir fjórir fjelagar eignist 1 hlutabrjef.
Af þessu er auðsætt, að hjer býðst mönn-
urn liið bezta tækifæri til að sýna í verkinu,
að þeir vilji gjöra eitthvað fyrir eitt hið mikil-
vægasta nauðsynjamál þjóðar sinnar, og efla
þar með viðreisn og velfarnan lýðs og lands.
Að vísu tekur þetta mál einkutn og beinast
til þeirra, er búa á vesturströnd landsins, því
hún er einkum kjörin til að verða ferðasvæði
hins fyrirhugaða skips; en þó tekur það til
allra landsmanna, ekki einungis vegna þess,
að svo er til ætlazt, að skipið ekki bindi
ferðir sínar skilyrðislaust við vesturströndina
eina, heldur miklu fremur vegna þess að,
verði fyrirtæki þessu framgengt, þá er
þarmeð stigið það spor í framfaraáttina,
sem hafa mundi mikilvæg áhrif á at-
vinnuvegi landsins og knýja fram ýms nyt-
semdarfyrirtæki, sem nxx liggja fjötruð í sam-
göngulevsisviðjunum. Fyrir þessa sök treyst-
ir fjelagið hverjum þeim Islendingi, sem annt
er um þjóð sína og land, að styðja fyrirtæki
þetta eptir mætti, svo fremi sem eigi verður
með sennilegum rökum sýnt fram á, að það
sje óskynsamlega stofnað, og að hið beina
og óbeina gagn, sem af því muni standa,
muni ekki svara kostnaði þeim, sem það hefir
í för með sjer.
Avæning um að fyrirtæki þetta sje óskyn-
samlegt og geti ekki borið sig, hef jeg ekld
heyrt úr neinni átt, nerna frá dönskum sel-
stöðukaupinönnum og nokkrum þeirra fylgi-
fiskum. I því sauðahxxsi hefi brytt á jarmi
um, að þetta fyrirtæki væri oss of vaxið, og
að það bæri sig ekki o. sv. frv.; en þegar
athugað er, hvernig þessir menn hafa komið
fram gagnvart fyrirtæki þessu, þá ekki að eins
missir kurr þessi allt það skelfandi afl, sem
honum er ætlað að hafa, heldur verðxxr hann
til þess að styrkja menn í þeirri trú, að fyrir-
tækið muni geta borið sig vel, og haft sín
mikilvægu áhrif á selstöðuverzlunina, lands-
mönnunum í hag, og fyrir því líti hinir er-
lendu stórkaupmenn og þeirra fylgifiskar horn-
auga til þessarar hreyfingar.
Jeg get þess hjer til þess, að það geymist
svart á hvítu og gleymist'ekki, að gufuskips-
fjelagið sneri sjer þegar í upphafi fyrst og
fremst til allra hinna dönsku stórkaupmanna,
sem verzlun reka á vesturströnd landsins, og
sem rnargir hverjir eru forríkir menn, og
hafa dregið mestan auð sinn saman utan af
þessu fátæka landi, og leitaði liðs þeirra; þá
var í ráði að koma upp svo sem 100 smá-
lesta skipi til strandferða fyrst og fremst til
á Faxaflóa og svo jafnframt við Vesturland,
og var ætlazt til, að stofnsjóður fjelagsins yrði
80,000 kr. eða 800 hlutabrjef. En sxx varð
raunin á um liðsbón þessa, að hjer var
farið í geitarhús að leita sjer ullar. Hinir
dönsku eða dansk-íslenzku stórkaupmenn
virtu ekki stofnendur fjelagsins, —bráðabirgð-
arstjórnina— er sendi þeim áskorun sína,
einu sinni nokkurs svars, og voru þó