Ísafold - 22.02.1890, Blaðsíða 2

einfaldri margföldun eða deiling. Af
iooo kr. láni verður t. d. i. ársborgun
(af 20) 93 kr. og nokkrir aurar, og hin
síðasta 52 kr. og nokkrir aurar.
þ>að er líka sanngjarnleg nærgætni af
bankastjórninni, að veita þessa linun i af-
borgunarkjörum eigi einungis þeim, er
þegar hafa staðið í skilum, heldur einnig
þeim, sem á 5 mánaða fresti rúmum bæta
upp vanskilin.
Frekari bragarbóta ætlast menn nú
sjálfsagt til enn af bankanum, og það
eigi ástæðulaust. par á meðal má sjer í
lagi nefna samband við erlenda banka,
svo að almenningur þurfi eigi að sæta
þeim afarkjörum, sem nú gjörist, þegar
greiða þarf peninga landa á milli.
Sá agnúi, að ábyrgðarmenn lánþiggj-
enda úr bankanum þurfa eptir reglugjörð
hans að eiga heima í Reykjavík eða þar
í grennd, mun vera að nokkru leyti burtu
sniðinn í framkvæmdinni, og er því eigi
þörf á að tala sjerstaklega um hann að
þessu sinni.
Bankastjórnin virðist yfir höfuð vera
komin á betri rekspöl en áður, og er
ástæða til að gjöra sjer von um, að þeim
rekspöl haldi áfram, þannig, að aðrir
verulegir annmarkar, sem unnt er við
að gjöra, fari smámsaman sömu leið og
þeir, sem þegar eru úr sögunni.
Enn um útgerðarkostnað og
útróðramenn.
Jeg er fyllilega samþykkur útvegsbónda
þeim, sem ritar í Isafold 18. jan. þ. á. um
«útgjörðarkostnað og útróðramenn», að því
leyti, sem hann ráðleggur útvegsbændum að
minnka útgerð, fækka skipum, en vanda hana
því betur að formönnum, skipum og veiðar-
færum; það er enginn efi á því, að þetta
mundi happasælla, ekki einungis fyrir útvegs-
bændur, heldur líka fyrir sveitabændur, þá
sem útróðra stunda; því eins og útvegsbóndi
þessi vil sýna fram á, að útgjörðamennirnir—
sjávarbændur — hafi helberan skaða af út-
gjörðinni og undirhaldi sjómanna, enda þótt
allgóður afli sje, eins mun allur fjöldi svoita-
manna, sem útróðra stunda, geta sýnt með
reikningi, að þeir hafi tap á útróðrunum í ó-
völdum skiprúmum, sem mörg vilja verða,
meðan sjávarmaðarinn hugsar mest um skipa-
fjöldann, og hver er tekinn fyrir formann,
sem kost gefur á sjer til þess, með mjög
litlu tilliti tii hæfilegleikanna.
Sömuleiðis er jeg sannfærður um, að bæði
útvegsbændum og útróðramönnum mundi
miklu happameira, að sem flestir eða helzt
allir útróðramenn væri útgjörðarmenn útvegs-
bóndans. Af því mundi margt gott leiða.
Fyrst og fremst hyrfi við það öll öfund og
tortryggni, sem af hinu laginu mun opt hafa
leitt; eins og sjest af áminnstri grein útvegs-
bóndans, er það ekki svo lítið, sem hann og
máske fleiri útvegsbændur telja að þeir gefi
útróðramanninum; útróðramanninum mun
aptur á móti opt þykja nóg um, þegar út-
gjörðarmaður hirðir frá helming til ý af afl-
anum þegar á land er komið, stundum fyrir
ljeleg veiðarfæri, lítt notandi skip, og for-
mann þann, sem ekki tekur hásetunum tram
að neinu, og svo taka fullkomlega borgun fyr-
ir allt, sem þeir láta af hendi rakna. Útróðra-
menn munu ekki vilja kannast við, að þeim
sjeu gefnar margar krónur; ogþótt jeg ekki vilji
við hafa eins hörð orð og útvegsbóndinn í
Isafold um skilsemi á eptirgjaldinu frá sveita-
mönnum, þá get jeg ekki látið vera að
benda á, að allopt mun útróðramaðurinn
ekki hafa fullvissu fyrir, að fá hlutinn með
skilum frá útgerðarmanninum, ekki sízt þar
sem sú regla er, að hann hefur allan aflahn
óskiptan undir höndum og lætur hásetana
hafa einhverja upphæð, með milliskript í
viðskiptareikningum hjá kaupmönnum.
I öðru lagi mundi af þessu leiða betri fisk-
verkun. þegar útgjörðarmaðurinn ætti allan
aflann, ættihann að hafanieiri hagsmunahvat-
ir til þess, að vanda sem bezt verkun hans,
enda ætti hann þá hægra með að hafa eptirlit
með því t. d. að fiskurinn væri vel undir-
búinn í saltið, sem er fyrsta og ekki minnsta,
skilyrði fyrir því, að hann verði góð vara.
I þriðja lagi leiddi af þessu það, sem æski-
legt væri: að allir bæru ekki jafnt frá borði;
það er hróplegt ranglæti, þegar ónytjungur,
latur og hirðulaus, tekur jafnan hlut við
bezta gagnsmann, sem máske tekur formann-
inum fram að mörgu; með útgjörðarlaginu
yrði mönnum miklu fremur borgað eptir hæfi-
legleikurn.
þetta fækkaði skipum og formönnum, en
ina, eptir mismunandi aflaupphæð; en væri
til föst venja, sem fylgt væri, mundi allt
jafnast með árafjöldanum; að minnsta kosti
mundi ekki meiri hætta við að ákveða þetta
fast, en bæði vinnuhjúa og kaupafólks verka-
laun.
Jeg kalla það gleðilegt »tákn tímans«, að
/þessi venja—að útróðrarmenn sjeu útgjörðar-
menn—er mjög á þessurn árum að fara í
vöxt, og að báðir hlutaðeigendur sýnast al-
mennt vel við una; auðvitað eru enn sein
komið er opt ýmsar misfellur á þessu, svo
sem að útvegsmenn lofa . allt of háu kaup-
gjaldi á stundum, sem þá vill verða í mol-
um með greiðslu á, þegar miður gengur, og
þótt jeg telji víst, að þessi venja viðhaldist
og aukist, tel jeg að ekki megi af útróðrar-
manna hálfu vera ósvarað ýmsum miður á-
reiðanlegum sögnum um xitgjörðarkostnað 0,
fl. í áminnztri grein útvegsbóndans.
það mun undantekning, ef það á sjer
nokkurs staðar stað, að sjómenn hafi kaffi
með öllu tilheyrandi og harðæti það sem þeir
brúka urn vetrarvertíðina, allt endurgjalds-
laust, nema þeir, sem formenn eru, en við
þá—sjeu þeir annars hæfir í þá stöðu—
mun mörgum útvegsbónda þykja seint of-
gjört; að vísu þekki jeg mörg heimíli i Njarð-
Loksins mundi það víst, að einmitt við fvíkum, á Strönd og Alptanesi, þar sem sjó-
mönnum er veitt allt þetta—þó óvíða fiskæti
hvorttveggja vrði þá ásamt veiðarfærum því j —án reiknings; en jeg veit ekki betur en að
betur vandað; er ekki hægt tölum að telja, 1 í þessum veiðistöðum hafi verið og sje enn
hversu mikil hagsmuna von að því væri
Útvegsbóndinn telur rjettast, að kaup út-
gjörðarmannanna sje miðað við afla-upphæð-
ina, enda sýnist það í fljótu áliti heppilegast.
En ekki er jeg samþykkur honum í því;
rjettara álít jeg að það sje fast ákveðið.
það vita allir, að sannur arður aflans er
minnst komið undir hlutarhæðinni — fiski-
tölunni —, en meir undir ýmsu öðru: væn-
leika fiskjarins, — af netafiski þarf ekki
nema 96—100 í skpd., af rýrum fiski 150
og á innnesjum opt um 200; eptir því eru
almenn venja, að útgerðarmaðurinn taki sem
endurgjald fyrir þetta öll hrogn úr hlutunj
sjómanna. Get jeg af eigin reynslu um 20
—30 ár borið um, að þetta er góð borgun;
það er ekki dæmalaust, að úr einum hlut
fæst tunna-a£ söltuðum hrognum, opt J tunna,
auðvitað stundum minna; gjöri jeg meðal-
afla Jr tunnu, verð á tunnu er venjulegast
frá 12—20 kr., meðaltal 16 kr., þótt dregið
sje frá þeirri upphæð fyrir salt hjer um bil
4 tunna á kr. 2,40 og ílátið kr. 2,00 = 4,50,
þá verða eptir kr. 11,50 í hreinar tekjur,
aðrar afurðir af lionum, höfuð, hrogn, lifur! af J tunnu kr. 5,75. þetta fær útgerðar-
og sundmagi — mismunandi tilkostnaði að
afla hans, og þó allra mest undir verði hans,
sein stundum munar allt að helming. Um
maðurinn fyrir kaffi með öllu tilheyrandi.
Er það frá 6 sjómönnum 4 kr. 50 aurar, meira
en útvegsbóndinn telur að kaffið með öllu
ekkert af þessu er hægt að vita fyrir fram, j tillieyrandi kosti handa jafnmörgum mönnum,
heldur en um aflaupphæðina. Við ber það líka, j og reiknar haun þó að minnsta kosti export-
að formenn og háseta greinir á um töluua í kaffið nógu mikið; verð jeg því að álíta, að
lokin, þó ótrúlegt megi þykja.
Auðvitað væri allra rjettást, að útgerðar-
maðurinn hefði í laun einhverja ákveðna
tölu af hundraði hverju af hreinum ágóða
útgerðarinnar, en á móti því mælir því miður
hin alþekkta tortryggni vor Islendinga. Jeg
get ekki betur sjeð en að fastákveðið kaup-
gjald geti verið sanngja’rnt, og rjettast, vilji
hlutaðeigendur nokkuð fyrir hafa.
Tilkostnaður og afrakstur gengur að miklu
leyti í krónutali gegnum verzlunarbækur
kaupmanna hjá allflestum bændum. Annar
tilkostnaður, svo sem vinna o. fl., sem heim-
ilin leggja til, er optast hinn sami, sömu-
leiðis það sem beinlínis er brúkað til þeirra
af honutn. Bændur ættu því að geta sjeð,
hvaða ágóða þeir hefðu haft af hverjum hlut
að meðaltali um 5—10 ár, og eptir því á-
kveða kaupgjald útgerðarmanna. Að minnsta
kosti er þetta mjög hægt fyrir sveitabónd-
ann, setn venjulegast hefir ekki nema 1—2
menn við sjó, og hlýtur að vita nákvæmlega,
hverju hann kostar til, og hvaða afla hann
fær. Víst er um það, að í mörgum árum
yrði ýmist ágóði eða tap á aðra hvora hlið-
þessir 6 útróðrarmenn gefi útgjörðarrnannin-
um þessar 4 kr. 50 a., enda heyrðist það
eitt með öðru sem á ástæða á móti 5. gr. í
í fiskiveiðasamþykktinni frá 9. júní 1885,
sem skipaði að bera öll þorsk-hrogn niður á
grunnmiðum, að hún bakaði útgerðarmönn-
unum óbærilegt eignartjón, einmitt af þess-
um ástæðum ; en nú er það tjón bætt með
samþykktinni frá 11. janúar 1888.
Hvað vökvun sú, sem sjómönnum er veitt
af útgjörðarmönnunum á sumum heimilum,
getur að rjettu lagi kostað, get jeg ekki borið
um; jeg hef hana aldrei sjálfur veitt nje þáð;
en ekki hef jeg orðið þess var, að þeir sjó-
menn, sem hana hafa fengið, hafi þurft eða
haft minni útgerð en þeir, sem án hennar
hafa verið; held jeg hún hafi lítið næringar-
gildi fyrir þiggjandann, en má ske nokkur
kostnaður fyrir veitandann; mundi því rjett-
ast að sleppa henni; sjómenn geta lifað góðu
lífi fyrir því.
Aptur á móti get jeg vel borið um, hvað
kaffiliitun, soðning og þjónusta kostar um
vetrarvertíðina, hjá þeim mönnum, sem róa
á hinutn svo nefndu »anleggjum«. þar leggja