Ísafold - 05.03.1890, Blaðsíða 2

74
geti daið; því að jeg er sannfærður um, að
það hefir við /í/s-nauðsyn að styðjast; en með
dáðleysi og ómennsku má stinga því svefn-
þorn og kviksetja það um óákveðinn tíma; og
sárt er að hugsa til þess, ef þjóðin gjörir sjer
aðra eins vansæmd og tjón.
Verði fjáðir keppinautar vorir, t. d. kaup-
menn, fyrri til að koma hjer upp gufuskipa-
ferðum með skaplegu fyrirkomulagi, svo að
fyrirtæki vort verði óþarft, þá fær hver hluta-
maður fje sitt endurborgað með skilum.
Færi nri svo, þá væri ekki til einkis barizt.
Heimilis-iðnaður.
þeír Mattías Mattíasson og Joh. Jensen
eiga miklar þakkir skilið fyrir það, að þeir í
17. tbl. Tsafoldar þ. á. hafa boðizt til, að
veita unglingum ókeypis tilsögn í heimilis-
iðnaði, og fyrir það, að þeir fyrstir hafa
bent á, að slíkt getur hjer hjá oss sem ann-
arsstaðar orðið unglingum til gagns og gam-
ans og vanið þá á iðni og reglusemi.
þ>að er vonandi, að sem flestir unglingar
notí sjer þetta kostaboð, og að foreldrar og
vandamenn unglinga styðji sem bezt að því,
að þessu verði framgengt.
þegar jeg las greinina í ísafold, datt
mjer í hug, að enginvanþörf væri á,
að þetta málefni, sem getur orðið að svo
miklum notum, væri styrkt meðdálitlum
fjelagsskap, og vil jeg því skjóta því
til bæjarbúa, og sjerstaklega til hand-
iðnamanna, h\rort ekki væri gott, að stofnað
væri dálítið fjelag þessu til framkvæmdar.
þeir Mattías Mattíasson og Joh. Jensen bafa
drengilega riðið á vaðið með því að bjóða til-
sögn sína ókeypis; en fjelag gæti komið
málefninu enn betur áleiðis þannig, að
hjálpa fátækustu unglingum til námsins með
því, að kaupa þeim verkfæri, og svo rrrcð
því, að sjá fyrir sölu munanna, sem gjörðir
eru, ef þeir eru svo úr garði gjörðir að áliti
kennaranna, að þeir sjeu sæmilega frambæri-
legir. þetta mætti framkvæma á þann hátt,
að fjelagsmenn legðu árlega 50 aura til 1 kr.
til fjelagsins, og væri því varið til að styrkja
efnilegustu unglingana, og einnig til þess
seinna meir, ef þyrfti að kaupa kennslu.
Svo ætti fjelagið að safna saman smíðisgrip-
unum og halda »bazar« einu sinni á ári eða
optar ; þá mundu bæjarmenn eflaust styrkja
fyrirtækið með því, að kaupa munina, en
nemendurnir fengju þannig endurgjald fyrir
verk sitt, og mundi það hvetja þá til iðni
og kostgæfni.
Ef heimilisiðnaður seinna meir ykist til
muna, gæti hann eflaust orðið margri fátækri
fjölskyldu til styrks og hagnaðar.
|>etta málefni bið jeg menn alvarlega að
huga.
26 + 16.
VONIR. Soguþáttur frá Vesturlieimi, eptir
Einar Hjörleifsson. Rvík 1890. 72 bls.
í litlu 8 bl. broti. (Aðalútsala í bóka-
verzl. Sigf. Fymundssonar).
það er skáldsöguþáttur af tilhugalífi pilts
og stúlku. f>au eru vinnuhjú samtíða á
sveitabæ hjer, þegar saman dregur með þeim.
Hún vill að þau fari til Ameríku, til þess að
þau geti tekið saman sem fljótast og farið að
búa þar, á betri jörð en til væri á Islandi
og fengist til eignar fyrir ekki neitt, en
bústofnBgróðinn fljóttekinn vestra, með 8—10
kr. kaupi á dag fyrir hann, og 80 kr. kaupi
á mánuði fyrir hana,—viti menn ! En hann
átti ekki meira en fyrir farinu liennar vestur,
og hún ekkert nema fötin utan á sig. |>að
verður úr á endanum, að hann lánar henni
aleigu sína til að komast vestur, fer síðan
að draga saman fyrir fargjaldi handa sjálfum
sjer, tekst það á 2 árum, og heldur þá sem
hraðast vestur, — vestur til Winnipég, að
hitta unnustu sína; því skilmálarnir voru
þeir, þegar hún fór á undan með aleigu hans,
að hún »átti að elska hann á meðan, hugsa
um hann vakandi og sofandi, og giptast hon-
um þegar hann kæmi vestur.«
I mannþvögunni í innflytjendahúsinu í
Winnipeg kemur hann auga á kvennmann,
sem honum sýnist furðulík Helgu sinni, en
fannst þó ómögulegt að gæti verið hún. »Lag-
leg hafði Helga verið, en eins lagleg og þessi
stúlka hafði hún þó sannast að segja naum-
ast verið«—, »þessi undurfallega stúlka í hvíta
kjólnum með rauðu borðalykkjunum og með
hvíta hattinn með rauðu fjöðrinni«. Hún
talaði allt af ensku, þessi stúlka— ekkert
annað en ensku. Hann heyrir og, að hún
er nefnd ensku nafni (Nellie). Loks gengur
hann þó úr skugga um, að þetta sje Helga
og engin önnur, —á hnykk, sem hún gerir
með höfðinu. »Helga, kondu sæl!« kallar
hann ósjálfrátt upp, hátt og hvellt. Hún
hrökkur við, lítur framan í hann, roðnar og
—rýkur út ! Hann á eptir, nær henni loks
og tekur hana tali. Ekki þótti honum hún
taka sjer eins alúðlega og hann hafði gjört
sjer »vonir« um. f>au gengu saman eptir
stjettinni dálitla stund, og var lítill hjóna-
svipur með þeim: »hann langur, herðalotinn,
allur kræklóttur, og bar sig hörmulega; ís-
lenzkt vaðmálskaskeiti á höfðinu, trefill um
hálsinn í kappmellu, vaðmálstreyjan og vað-
málsbuxurnar sniðlausar, og íslenzkir leður-
urskór á fótunum. Hún lágvaxin, þjettvaxin,
snoturleg, klædd hvítum sumarfötum eptir
síðustu tízkublöðum, með snjóhvíta, langkögr-
aða sólhlíf yfir höfðinu«.
»f>ú ætlar þó ekki að —að— að svíkja
mig, Helga?« sagði Ólafur loksins. »Jeg sleppi
þjer ekki«. Og svo staðnæmist hann frammi
fyrir henni og tekur í handlegginn á henni.
f>á vildi svo slysalega til, að enskur maður, sem
hún þekkti, stóð á gangstjettinni hinumegin á
strætinu og horfði á þau glottandi! f>á var það
einmitt fram komið, sem hún óttaðist mest.
»Jeg hef andstyggð á þjer, durgurinn þinn«,
segir hún við Olaf, úrvinda af hryggð og reiði;
»og ef þú ekki sleppir á auga-lifandi-bili, þá
kalla jeg á pólitíið og læt setja þig inn«.
Svo sleit hún sig af honum og hljóp á burt.
Hann stendur eptir agndofa, ráfar síðan í
leiðslu vestur fyrir borgina og út á græna
velli, fleygði sjer niður þar og grjet, grjet eins
og barn.—Svo lýkur sögunni.
Ekki mun gamla fólkinu þykja sagan fara
vel, — því unga kann ske ekki heldur—, og
ekki erhún sjerlega efnismikil. En góður skáld-
skapur er minnst undir því komiun. f>essi litli
þáttur er samt með því laglegra, sem vjer
eigum til af skáldskaparritum ; þann dóm á
hann, og vel það. Hann hefir tekizt mæta-
vel sumstaðar, og hvergi raunar öðruvísi en
fremur vel.
Aðdragandinn að tilhugalífi þeirra Ólafs og
Helgu er fundvíslega athugaður,— er eins og
opt gerist í lífinu, en sjaldnar miklu í tilbúnum
sögum ; er það því mikið hrós einmitt um —
»tilbúna sögu», Enginn klaufi fer heldur jafnvel
og þar er gert með höfuð-atriðið í sögunni : er-
þau hjónaefnin hittasc í innflytjendahúsinu t
Winnipeg, einkanlega það, er Olafur er að
velta því fyrir sjer á allar lundir og brjóta
um það heilann, hvort þetta, þessi glæsilega-
stúlka sje nú Helga eða ekki. Og svo við-
ureign þeirra á eptir, sem er að eins sögð-
lauslega hjer að framan ; henni er lýst miklu
ýtarlegar í kverinu , og þó engu ofaukið.
f>að er yfir höfuð engin orðamælgi í bæklingn-
um : sagt það sem þarf að segja til þess að
persónurnar báðar verði lesandanum full-
komlega skiljanlega og auðkennilegar, og
meira ekki. Ekkert atriði í fari þeirra
verður ólíkindalegt; meðalgreindur lesandi
eða hugsunarsamur kannast við hvað eina,
enda er eigi margbrotnu til að dreifa.
Hneyksla kann það suma lesendur hjer,
sem höf. segir um íslenzka kvennbúninginn,
um »þessi svörtu, voðfelldu, víðu og þungu
pils —-------sem öld fram af öld hafa verið-
að streitast við að toga mjaðmirnar á íslenzka
kvennfólkinuniðurávið». En það erekkitiltöku-
mál, þótt hann komi þannig fyrir sjónir innan
um næfurþunna, vel sniðna og laufljetta ljer-
eptsbúninga í brennandi sumarhita. Sömuleiðis
væri rangt að brigzla höf. um Vesturheims-
gyllingar, þótt hann komist þannig að orði :
»Afram, áfram til undralandsins, fyrirheitna
landsins,-----landsins þar sem auðurinn og
ánægjan og gæfan og frelsið og virðingin bíða
manns, og hlaupa svo upp í fangið á manni
óðara en mann ber að garði»; niðurlag þess-
ar setningar ber það greinilega með sjer, að
höf. er að gera heilluðum innflytjenda-
heimskingjum upp hugsanir og orð. f>að sem
hann bætir þar við: að embættismennirnir
heima hafi sagt, að þettaland væri helvíti, er
kannske fremur »vesturfarapjesa»-gallbeiskju-
dreggjar í sjálfs hans brjósti; en hann flýtir
sjer að sykra þær með þeirri viðbót, aðvest-
urflutninga-agentarnir hafi aptur sagt, að
Vesturheimur væri paradís.
þetta rit höf. er óneitanlega gleðilegur
framfaravottur. Hafi hann sæll sent það
vestan um haf, og láti fleira á eptir fara ekki
lakari. það væri rangt, að láta slíkar- send-
ingar gjalda annara, af hinu taginu — því
tagi, sem hvorki er þjóð vorri nje bókmennt-
um til sjerlegs gagns eða sóma.
BARNASÖGUR. Höfundur: Torfhildur por-
steinsdóttir Holm. Reykjavík 1890. 48
bls. í smáu 8 bl. broti.
f>að eru 11 frumsamdar smásögur handa.
börnum, siðferðislegar dæmisögur, sumar furðu-
áhrifamiklar, ofur-einfaldar samt, eins og þarf
að vera, en þó með siðalærdómsklausum inn-
an um, sem eru heldur þungar og alvarlegar
fyrir börn. »Eg set það ekki fyrir mig», segir
höf. í eptirmála sínum, »þótt sumt í kveri
þessu verði börnunum eins og hulinn fjár-
sjóður, hann mun opnast á sínum tíma»; má
vera, að hún hafi þar rjett fyrir sjer. Henni
gengur hið sama til með bækling þenna og
önnur rit sín: »að glæða hugmyndina um
nauðsyn siðferðislegs lífernis, og um ábyi'gð
þá, sem hvílir á herðum hvers einstaklings
gagnvart guði og mannfjelaginu». Samt eru.
sögurnar að miklu leyti þannig lagaðar, að
börn hafa ánægju af að lesa þær; sjerstak-
lega má nefna sögurnar: »Farðu vel með skepn-
urnar», »Tóma hreiðrið» o. fl. Málið er dável
vandað og tilgerðarlaust.