Ísafold - 08.03.1890, Page 1

Kemur út á raiðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis S kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skriHeg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
tilútgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVII 20.
Reykjavík, laugardaginn 8. marz.
1890.
Vísindin og bindindisóvinirnir.
i.
f>að er ekki langt síðan að vikið var
á það hjer í blaðinu, að það væri þekk-
ingarskorturinn, fákunnáttu - hleypidóm-
arnir, sem óvinum bindindisins er mestur
styrkurinn að í andróðri sínum eða ýmu-
gust gegn bindindishreifingunni.
J»essari fávizku er því afar-nauðsynlegt
að útrýma. J>að þarf að ganga alveg
milli bols og höfuðs á þeim nauða-fáfræð-
ingslega hleypidóm, að áfengir drykkir
gjöri nokkurri skepnu, mönnum eða dýr-
um, nokkurn tíma nokkurt gagn, öðru-
vísi en sem læknisl}>f,—ákveðinn skammt-
ur við ákveðnumj sjúkdóm, eins og hvert
annað lyf, hvort heldur eru eiturkynjað
uða ekki.
þ>egar sá sannleikur er kominn inn í
meðvitund almennings, að allt hjal bindind-
isóvina um nytsemi áfengra drykkja, ef
þeirra sje neytt í hófi, er einber hjegómi,
'tómur heilaspuni, úrelt fávizku-kredda,
þá fer að kárna um varnarvirkin þeirra.
|>4 stendur hinn hámenntaðisti bindindis-
óvinur, sem prjedikar um nytsemi hóflegr-
ar vínnautnar, frammi fyrir hinum ó-
menntaðasta almúgamanni annaðhvort
-eins og steinblint nátttröll, eða eins og
auðvirðilegur hræsnari. er beitir ósann-
indum rnóti betri vitund til þess að verja
með eða fegra ósið, sem hann einu sinni
hefir tekið tryggð við og vill eigi segja
skilið við af hinum og þessum hjegóm-
legum hvötum, þar á meðal eigi sízt
hræðslu við ýmugust líkt sinnaðra lags-
manna sinna eða yfirmanna.
Ofdrykkjumennirnir, þ. e. þeir sem eru
þegar orðnir óhófsmenn úr hófsmönnum,
—þeirgeta ekki gjört hættulega mótspyrnu
gegn bindindishreifingunni. þeirn mælir
enginn bót nú orðið, hvorki hófsmenn
nje bindindismenn. þaðeru hófsmennirnir,
sem hættan stafar af. f*að er þeirra
dæmi, sem villir menn af götu bindindis-
ins út á hófsleiðina fyrst og þar með óð-
ara en varir yfir hið örmjóa þrep, sem
er á milli hófs og óhófs; og það
eru þeirra falskenningar, sem halda við
hjátrúnni um nytsemi áfengra drykkja i
sjálfu sjer, — i hófi, sem kallað er.
J>ess hefir verið áður getið í blaði þessu
optar en einu sinni, að hin öfluga bind-
indishreifing, sem nú á nýjan leik geng-
ur yfir hirn menntaða heim, er fyrir
nokkru komin svo langt, að hún er komin
til Danmerkur og búin að festa þar tals-
verðar rætur.
þ>ví var spáð, þegar hreifing þessi
kom hingað, fyrir 5—6 árum, frá Noregi
og Englandi, að ekki mundi hún hljóta
mikið gengi meðal hinna æðri stjetta í
landinu, fyr en ef hún kæmist til Dan-
merkur. þ>ær taka ekki upp nýbrigði í
háttum nema eitthvað sje „fínt“ við það,
og „fínt“ er ekki margt i þeirra augum
nema það komi þaðan, frá .þjóðinni við
Eyrarsund.
þessi spá hefir rætzt.
f>að er fullkunnugt, að mótspyrna gegn
bindindishreifingunni hjer eða tregða við
að sinna henni kemur ianghelzt fram hjá
þessum heldri stjettum, og er hin fjöl-
menna prestastjett þar á meðal, þótt ekki
sje fagurt afspurnar. Að vísu hefir þessi
mótspyrna ekki hátt um sig, eins og
náttúrlegt er; því málstaðurinn er svo
vaxinn, að birta og hámæli eru honum
miður holl; en hún verkar í kyrþey fyrir
þvi, og verkar talsvert, bæði beinlínis og
óbeinlínis.j
En nú er málið sem sagt ofarlega á
dagskrá i Danmörku, og hver veit nema
þá nálgist sú stund, að bindindisfjelögin
verði almennt í augum íslenzks fyrirfólks
annað eða meira en kann ske, ef vel læt-
ur, að eins nógu góð til að gripa til og
láta þau bjarga náungum þess frá að
drukkna alveg í brennivíni, —hjálpa þeim
til að hanga í embætti eða því um
líkt? Hver veit nema þá nálgist sá
tími, að það viðurkenni almennt, eins og
sumt af því gjörir nú þegar — því optast
eru til heiðarlegar undantekningar •—, að
vel skipuð bindindisfjelög sjeu mjög góð-
ar og nytsamar framfarastofnanir, sem
hver nýtur borgari i þjóðfjelaginu, jafnt
æðri sem lægri stjettar, ætti að telja sjer
skylt að styðja af alúð í orði og verki ?
þ>að er því fróðlegt að veita eptirtekt
bindindishreifingunni í Danmörku, og
getur verið gagnlegt að hagnýta sjer um-
ræður þær, sem þar verða um málið, í
ræðum og ritum.
í hagfræðisfjelaginu danska (National-
ökonomisk Forening) var haldinn ágæt-
ur fyrirlestur í vetur (21. nóv.) um skað-
leg áhrif drykkjuskaparins á heilsu manna
og lífskjör, og síðan hafðar umræður um
málið á eptir, er ýmsir merkismenn tóku
þátt i, hálærðir læknar og aðrir.
P'yrirlesturinn flutti danskur hjeraðs-
læknir (í Eyngby), dr. med. J. G. Ditlev-
sen, maður, sem er í miklu áliti. þ>að er
ekki hætt við, að slíkur maður fari með
annað en það, sem er áreiðanlega sann-
að á vísindalegan hátt, allra sízt frammi
fyrir fjölmennum þingheimi visindamanna
og annara, sem mundu óðara mótmæla
því sem hann færi rangt með. Enda fór
fjarri því, að nokkur vísindamaður, nokkur
maður, sem skyn bar ás bæri á móti þeim vís-
indalegu skoðunum á eðli og verkunum á-
fengra drykkja, er hann hjelt fram og gjörði
grein fyrir, heldur staðfestu aðrir læknar
það á fundinum, allir merkir menn,
rithöfundar og doktórar í læknisíræði.
Alls einn maður á fundinum vildi rengja
það, —sósialistinn Mundberg, ómenntaður
maður, sem ekkert vissi hvað hann fór
með, heldur tönglaði upp hinn gamla fá-
fræðishleypidóm, að áfengir drykkir væru
gagnlegir í hófi o. s. frv.,—alveg eins og
heyra má enn af munni viðlíka fáfræðl-
inga hjer vor á meðal, opt fram sett með
ógurlegum sjálfbyrgingsskap og rembingi,
ekki sízt ef maðurinn er af menntaða
flokknum, sem kallað er.
Fyrirlesturinn og umræðurnar eru prent-
aðar meðal annars í hinu ágæta tímariti
hagfræðingafjelagsins, „Nationalökono-
misk Tidskrift“.
Hvað segir nú þessi dr. med. Ditlev-
sen og embættisbræður hans ?
Hann segir fyrst og fremst fortaks-
laust, og gjörir mjög skilmerkilega grein
fyrir því, að alls konar áfengi ýalkohol),
sje eitur, og hafi þær verkanir, sem aðr-
ar eiturtegundir hafa, meiri og minni
eptir því hvað mikið er af því. f>ar næst
talar hann fyrst sjerstaklega um brenni-
vin, og getur þess, sem kunnugt er, að
margir neyti þess daglega í hófi, án þess
að þeim virðist verða neitt meint við, og
því standi margur maóur fastara á því
en fótunum, að brennivín hafi ýmsa kosti,
er gjöri hóflega nautn þess æskilega.
þ>eir segi, að það sje næring í því, það
hleypi hita í líkamann, það sje sparnaður
að þvi, og það gjöri fæðuna auðmeltari.
En allt er þetta tóm ímyndun og hje-
gómi eða misskilningur, að hann segir.
Að ncenng sje i brennivíninu virðist
að vísu vafalaust að því leyti til— segir
hann—, að í því er kolefni, vatnsefni og
súrefni, eins og í ýmsum hinum helztu