Ísafold - 08.03.1890, Blaðsíða 2
78
fæðutegundum vorum, og það hefir verið,
sýnt með tilraunum, að megnið af þess-
um efnum sameinast líkamanum án þess
að hverfa þaðan þegar aptur. En þessar
tilraunir, þessi reynsla sýnir einmitt ekki,
að það sje gott. til næringar, heldur hitt,
hversu hættulegt það er. |>ví víkur þann-
ig við, að það er fvrst og fremst mjög
dýr fæða, og í annan stað þarf, til þess
að nokkra vitund muni um það til nær-
ingar, að neyta svo mikils af því, að þá
nýtur eitrið sín og gjörir sínar verkanir.
Að það hleypi hita í líkamann þýðir
ekkert annað en það, að manni finnst að
eins það hita sjer í svip, en í raun og
veru dregur það ár hita líkamans og
gjörir mann því einmitt {kulvísari en ella.
Með sparnafi, er brennivínið hafi í för
með sjer, er átt við það, að það haldi við
þrótt manns og hug við stritvinnu en lít-
ið viðurværi.
f>að er sagt um sumar Indíana-kyn-
kvíslir, að þær neyti í sama tilgangi og
með sömu verkunum á herferðum sínum
og dýraveiðum blaðanna af jurt þeirri
er coca nefnist; en hin einkennilega eit-
urtegund, er sú jurt hefir að geyma,
gagntekur líkamann, ef hennar er neytt
til langframa, alveg eins og alkohol gjör-
ir, þannig, að það eyðileggur manninn
bæði á sál og líkama; og það eru til
fleiri eiturtegundir með líkum verkunum.
f>að er einkennilegt við þær allar, að það
er hættulaust að þessu leyti að neyta
þeirra einusinni eða stöku sinnum;en sje það
ftrekað, deyfist næmleiki líkamans fyrir
þessum (örvandi) verkunum.og verður þá að
auka eiturinntökuna, til þess að koma fram
þessum áhrifum. f>ví er það, að undir
eins og maður, sem hefir að staðaldri
líkamlegt eða andlegt strit, kemst á slík-
an rekspöl. þá hefir hann stigið hið fyrsta
stig til að verða grómtekinn af eitursýk-
ing. Náttúran leyfir eigi slfk brot gegn
sínu einfaldasta lögmáli; ófullkomin
næring verður eigi til lengdar bætt upp
með því að æsa taugarnar. Oll þessi
kenning um að alkóhól hafi sparnað í
för með sjer, er því mjög svo hættuleg.
Að áfengið örvi meltinguna, eða það
sje nautn í því, það er ein af þeirn setn-
ingum, sem eru girnilegri áheyrnar en
hvað sannarþær eru, ef að er gáð. f>að er
margt af því, sem vjer leggjum oss dag-
lega til munns, sem nautn er að, vegna
þess, að það örvar kirtla þá. er að melt-
ingunni starfa. og greiðir þannig fyrir
henni. þ>að er sameiginlegt auðkenni á
þessum efnum, t. d. öllum kryddjurtum,
að það má ekki hafa nema lítið af þeim
með, og að allt af verður að breyta til
með þau; það er einmitt eitt höfuðatriði
í matreiðslulistinni, að hnitmiða það rjett
niður. Iín áfengi er alls annars eðlis og
hefir öðru vísi löguð áhrif; sá, sem þess
neytir, krefst eigi tilbreytingar, heldur
hins, að halda áfram með það, og hon-
um fellur eigi bezt, að hafa lítið af því
með, heldur þarfnast hann ávallt meira
og meira af því (vegna fyrgreindra á-
hrifa þess á líkamann); reynslan sýnir og,
að áhrif þess á meltinguna verða fljótt
skaðleg,
Öll hin margnefndu góðu og nytsömu
áhrif áfengisins eru þannig ýmist ímynd-
uð eða táldræg, og það á við um þau
öll, að það er ólíkt, hvað hægt er og vanda-
alaust að framleiða slík áhrif með ýmsu
öðru móti. Dagleg reynsla staðfestir og
þetta rækilega: sumar verksrniffjur taka
ekki aðra í vinnu en þá, sem eru algjörð-
ir bindindismenn, og reynslan kennir það,
jað þessar verksmiðjur hafa síður en eigi
óhag af því; sum skip hafa enga áfenga
drykki með sjer nema það sem þarf til
áhalda á skipinu, og reynslan kennir, að
það er eigendum enginn óhagur; kvenn-
ýólk vinnur margopt eins erfiða vinnu og
karlmenn, og kemst þó optast af án
brennivíns. Loks sýnir reynslan frá mörgu
um norðurheimsskautsferffum einmitt, hvað
hættulegt er að ætla sjer að brúka
áfengi gegn kulda og striti; það
var sagt núna síðast, eptir hina frægu
Grænlandsför dr. Nansens, að hefði þeir
fjelagar neytt áfengis á jökulgöngu sinni,
mundi sú för aldrei hafa heppnazt.
f>að er því ekki of mælt, sem alkunn-
ur mannvinur sagði eigi alls fyrir löngu.
Honum fórust orð á þessa leið:
Brennivínið lýgur! þ>að lofar að styrkja
mann, en það veikir hann; það lofar að
hita manni, en það gjörir hann kulvísan;
það lofar gleði, en flytur .með sjer sorg;
það lofar að vera vinur manns, en er
hinn versti óvinur hans“. (Niðurl. næst).
Fágæt sjóðstofnun. Á síðasta bæjar-
stjórnarfundi hjer í Reykjavík, 6. þ. m., las
formaður upp brjef, dags. ö. d., frá einurn
borgara bæjarins, Sighvati Bjarnasyni banka-
bókara, þar sem hann sendir bæjarstjórninni
100 kr. gjöf handa kaupstaðnum, með þess-
skilyrðum:
»í’jeð skal setja á vöxtu og mynda með
því sjerstakan sjóð, er bæjarstjórnin, ef hún
vill, getur gefið eitthvert nafn. Yexti skal
árlega leggja við höfuðstól, þangað til sjóður-
inn er orðinn 200,000 kr.; en þegar sjóðurinn
hefir náð þeirri upphæð, skal það á valdi
þáverandi bæjarstjórnar að ákveða, með sam-
þykki æðsta valdsmanns landsins — hafi hann
þá nokkar afskipti af bæjarmálefnuui,—hvort
fjenu skuli öllu verja til einhvers stórkost-
legs fyrirtækis í þarfir Reykjavíkurkaupstað-
ar, eða hvort að eins skuli verja vöxtunum af
tjeðum 200,0(X) ?:kr. til j að styrkja eitthvert
það framfarafyrirtæki, er bænum eða bæjar-
búum mætti að gagni koma. Hinni núver-
andi bæjarstjórn er þó frjálst, ef hún skyldi
álíta það betur fallið, að ákveða, að eigi
skuli hreifa við sjóðnum eða vöxtum hans
fyr en hann er orðinn t. d. 500,000 kr.
l’jeð skal setja í Söfnunarsjóð landsins, og
má eigi taka það þaðan nema því að eins,
að annar jafntryggur og áreiðanlegur sjóður
eða banki gefi að minnsta kosti lítið eitt.
hærri vöxtu af fjenu en Söfnunarsjóðurinn,
og að vissa sje hins vegar fyrir því, að engu
verði eytt af fjenu, meðan það eigi hefir náð
200,000 kr. upphæð. Að öðru leyti setur
bæjarstjórnin, sem nú er, þær tryggingar-
reglur, er hún álítur við eiga, til verndar og
eflingar sjóð þessum.«
I niðurlagi brjefsins segir gefandinn, að>
það sem meðal annars hafi hvatt sig til
þannig lagaðs gjafar-fyritækis, sje sú
skoðun sín, að það sem einna mest sje
um vert til að efla verulegar framfarir
hvort heldur er alls landsins eða ein-
stakra hjeraða sje að reyna að »steypa pen-
inga« fyrir landið með líku móti og hjer er
gjört; »en það er von mín,« segir hann, »að
einhverjir fleiri, annaðhvort hjer í bæ eða í
öðrum hjeruðum landsins, kunni ef til vill —
þegar einhver er riðinn á vaðið — að vekj-
ast upp til að leggja eitthvað ofurlítið af
mörkum við sig, til hagræðis fyrir eptirkom-
andi kynslóðir, þó að hvorki þeir sjálfir eða
næstu niðjar þeirra sjái nokkurn ávöxt af
því, og þó mörgum kunni að virðast slíkt ó-
þarfi og jafnvel sjervizkulegt.«
Bæjarstjórnin var einhuga á því, að álíta
gjafasjóðsstofnun þessa hvorki óþarfa nje
sjervizkulega. Hún þáði gjöfina fyrir bæjar-
ins hönd með »beztu þökkum.«
|i Hefði emhver verið svo hugulsamur fyrir
ekki lengri tíma en á t. d. dögum Jons
biskups Yídalíns, —kringum 1700,—að ánafna
væntanlegum höfuðstað landsins jafnstóra
gjöf með sams konar skilyrðum, þá ætti nú
Revkjavíkur bær annan eins sjóð og hjer er
efnt til, 200,000, ef skaplega hefði um gjöfina
fanð frá upphafi; því ekki þarf nema 193 ár
til þess, að 100 kr. verði með rentum og
renturentum, 4 af hundraði, að 200,000 kr.
l’jeð tvöfaldast á 17-J ari hjer um bil; þyrfti
því ekki nema 210 ár rúm til þess að gjöf
þessi yrði 400,000 kr., og 228 ár til þess að
hún yrði 800,000, o. s. frv.
Oveitt brauð. Meðallandsþing met. 791
kr. 19 a. Auglýst 28. f. m.
Aflabrögð- í Höfnum aflaði einn maður,
Olafur Ketilsson frá Kotvogi, 37 í hlut 1. þ.
m., af tómum þorski. Aðrir minna. Lítið
reynt fyr.
I Grindavík aflaðist almennt 1. viku góu,
sem endaði 1. þ. m., í 4 róðrum, 70 í hlut
hæst í öllum róðrum, 30 mest á dag (1. marz),
helmingur af hvoru, þorski og ýsu.
Selvogsmenn öfluðu 20—30 í hlut á dag mn
sama leyti, af þorski. I þorlákshöfn ekki vart
heima fyrir, en fiskað þaðan nokkuð þá dag-
ana (föstudag og laugardag) líti í Selvogssjó.
Mýrasýslu, 2. niarz 1890: „þaö er alkumnigt,
að nú fyrir nokkrum árum tók laktor llior Jensen
við verzlun Johans Lange í B’orgarnesi. Síðan
hefir vcrzlun |iessi allt af farið batnaudi; nú und-
anfarin ár heíir verð á vörum við liana opt, verið
betra en það hefir verið bezt i Reykjavík. Til
dæmis má nefna, að á siðastliðinni sumarkauptíð
var I kr. ódýruri hver tunna, af llestum matvöru--