Ísafold - 12.03.1890, Side 1

K.emur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(I04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifieg bundt a við
áramót, ógild nema korain sje
til útgefanda ryrir i.okt, A.f-
greiðslust. í AuAturstrœti 8,
XVII 21.
Reykjavik, miðvikudaginn 12. marz.
1890.
Vísindin og bindindisóvinirnir.
ir.
(Síðari kafli).
Um önnur óáfengari ölföng en brenni-
vín og konjak og þess háttar segir í á-
•minnztum fyrirlestri, að sá sje helztur mun-
urinn, að nautn þeirra hafi í för með sjer
enn meiri fjársóun. þ>ar á meðal væri
bjórdrykkja í Danmörku orðin að eldi í
efnum verkafólks þar, svo ódýr sem hann
væri. Að vísu væri næring i öli milclu
fremur en í brennivíni, en það væri svo
dýr fæða, að engri átt næði. -— — Annar
merkur höfundur, E. Staal, segir svo um
það : „Hjegiljan um næringargildi bjórs-
ins hefir hjaðnað talsvert eptir það, er
læknar skýrðu frá, að það væri jafnmikil
næring í 20 aura virði af rúgbrauði og
í bjór, sem kostar 50 kr.; og það veit al-
menningur líka, að það eru fleiri ráð til
að slökkva þorsta en að drekka eitur-
kynjaðan vökva, eins ogbjórinn er, svosem
annað áfengi“. „Ollum skýrslum lækna
ber saman um það“, — segir dr. Ditlav-
sen—, „að misbrúkun bjórs veiki fljótt
meltinguna og þar með alla næringuna ;
bjórsvelgum er hætt við þrálátri lífsýki,
lifrarveiki og nýrnasjúkdómum, með ó-
hollri fitu í líffærunum og kringum þau ;
bjórdrykkjumaðurinn er þrútinn og belgd-
ur, og sýnir það, að næring hans er í ó-
reglu og veikluð orðin. |>etta stuðlar og
allt að því, að löngun mannsins í aðra
sterkari drykki fer vaxandi“.
f>etta segja nú þeir, sem vit hafa á, um
eðli og áhrif áfengra drykkja. þ>etta
segja ekki bara amerískir, enskir eða
norskir vísindamenn, heldur danskir, —
danskir, hálærðir vísindamenn, læknisfræð-
ingar og aðrir. Verður þá hærra vitnað
til að sannfæra íslenzkt fyrirfólk ? Nei-
nei, varla það.
Ereisting er það auðvitað fyrir bindind-
is-óvini, að fóðra sinar skoðanir með því,
að kveða blábert nei við dómi þeirra, er
vit hafa á, J>eir feta þar, þótt hámennt-
aðir sjeu margir, í fótspor ómenntaðs al-
múga, sem trúir á sínar kerlingabækur,
hvað sem „lærðu mennirnir11 segja. fað,
sem þeir gjöra: að virða að vettugi at-
kvæði lærðra lækna og annara vísinda-
manna um áfenga drykki, er alveg hið
sama sem alþýða gjörir, þegar hún heyrir
hálærða lækna kalla samveikislækningar
einberan hjegóma. Hún gjörir ýmist að
þræta beint fyrir það, eða láta það inn
um annað eyrað og út um hitt. Alveg
eins fara þeir að. J>ví andspænis efnafræð-
ingum eru hálærðir guðfræðingar og laga-
menn o. s. frv. sama sem ólærður almúgi.
J>ar er fyrirmyndin, sem þeir hafa.
En svo girnileg sem sú fyrirmynd er
til eptirbreytni, þá er hitt þó drengilegra
miklu og skaðminna, að kannast við sann-
leikann, og segja heldur eins og er opt-
ast nær : „Jeg veit, að áfengir drj>kkir
eru eiturkenndir að eðli; jeg veit, að það
er heimskuleg fjársóun, að neyta þeirra,
þó i hófi sje ; jeg veit, að þó mjer takist
að neyta þeirra í hófi, þá leiði jeg ef til
vill aðra með dæmi minu til þess að hafa
þá um hönd, þótt þeir hefðu annars aldrei
gjört það, og þeir tælast svo, þegar þeir
eru komnir upp á það, frá hófi til óhófs
og loks til glötunar; jeg veit, að of-
drykkja er voðalegt skaðræði fyrir hverja
þjóð, alda og^óborna, og að jafnvel það
sem kallað er hófleg drykkja, er átumein
í efnahag almennings, ekki sízt þeirrar
þjóðar, sem kaupir alla aðfenga drykki
að frá öðrum þjóðum dýrum dómum, þó
bláfátæk sje. |>etta veit jeg allt saman.
En jeg finn enga lcnýjandi hvöt hjá mjer
til að láta það á móti mjer, að hætta
minni hóflegu nautn. Grjöri þeir þaðhin-
ir, föðurlandsvinirnir miklu, sem þykjast
vera. Jeg hef aldrei ætlað mjer að fá
hrós fyrir föðurlandsást. Jeg drekk fyrir
mína peninga ; aðra varðar ekki um það,
og mig ekki um hvað þeir gjöra. J>að
er bezt, að hver sjái um sig. Jeg hef
enga lyst á að taka mig út úr og geta
ekki „verið með mönnum“, láta kalla mig
„sjervitring“, og þar fram eptir götun-
um “.
f>etta er hreinskilnislega talað, — talað
frá hjartarótum heiðarlegra oddborgara,
eins og þeir gjörast flestir, bæði hjer og
annarstaðar. J>að er virðingarvert, að segja
eins og er. J>að er mesti munur á þvi
eða að vera að reyna að fóðra bresti sína
Jog ávirðingar, hvortheldur eru smáar eða
stórar, með vísvitandi ósannindum eða
falskenningum.
í>að er meira að segja, að þó að ein-
hver maður sje þannig gerður, að honum
þyki ekki og hafi aldrei þótt áfengir
drykkir góðir, h'onum verði jafnvel illt af
þeim, meira eða minna, hvenær sem hann
dreypir í þá vörunum, en vilji þó heldur
nærri því láta líf, æru, og góz, en að
hætta að hafa þá um hönd,—vegna tízk-
unnar, þessa alræmdu harðstjóra harð-
stjóranna, sem meðal annars pínir kín-
verska kvennfólkið til að kreista saman
á sjer fæturna um helming, og annara
þjóða kvennfólk til að afmynda líkama sinn
á ýmsan annan hátt, vegna búningsins,—
þá kippa þeir, sem heiminn þekkja, hvort
heldur eru bindindismenn eða aðrir, sjer
ekkert upp við það. Tízkan svínbeygir
margan. En fari þessi hinn sami tízk-
unnar ánauðugur þræll, sem kvelur ofan
í sig áfengum drykkjum að eins til að
hlýðnast henni, fari hann svo að halda
hrókaræður um það, hvað þessir dr^^kkir
sjeu hressandi og hollir og nytsamir, í
hófi brúkaðir náttúrlega—, þá er vorkunn,
þótt þeir, sein til heyra, geti eigi hlátri
bundizt. J>að er leit á hlægilegri vesaling
en slíkri skepnu.
Sumir bindindisóvitiir,—hófsemdarmenn
náttúriega—, hlakka mjög yfir því, þegar
skrykkjótt gengur fyrir mönnum að halda
sjer í bindindi eða þeir vilja verða stop-
ulir í bindindisfjelögum. |>eir fagna slík-
um frávilltum sauð betur en qq rjettiát-
um. J>eir snara þá opt út þeirri gáfu-
legu röksemd, að slíkt og þvíiíkt sýni
bezt, hvað vitlaust sje að vera að þessu
bindindisbraski. Einum slíkum gáfuvarg
var svarað einu sinni á þá leið, að eptir
sömu hugsunarreglu væri lítið vit í að vera
að burðast með hegningarlög og dómara til
að hegna þjófum, þar sem það er kunnugra
en frá þurfi að segja, að tugum og hundr-
uðum og þúsundum saman brjóta menn hið
lögskipaða bindindi fyrir ófrómleik. Eptir
sömu hugsunarreglum mætti og kaila það
tómt vitleysubrask, að vera að halda uppi
kristinni trú í heiminum ; því ekki eru
þeir færri að tiltölu, sem hennar bindind-
isheit rjúfa — bindindisheit fyrir ókristi-
legar syndir og lesti—.
Meinlausastir eru þeir bindindisóvinir
kallaðir, sem lofa bindindi i orði, í al-
mennum orðatiltækjum, ekki sízt guðræki-
legum, t. d. í stólsræðum, og hvetja menn
til að ganga í það, en eru jafnan ein-
hvern veginn forfallaðir, ef stungið er upp
á, að þeir gangi þá sjálfir á undan með
góðu eptirdæmi. J>eir hafa þá „konu
sjer festa“, „akur keyptan“, eða eitthvað
því um líkt, eins og þar stendur. f>að
er satt: peir flytja eigi þá falskenningu,