Ísafold - 09.04.1890, Síða 1

’ÍCemur út á miftvikudögum og
íaugardögum. Verð írgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skriöegj bundín vi?
iramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.okt, Af-
greiðslust. i AusturMrceti 6.

XVII 29. |
Reykjavik, miðvikudaginn 9. apríl
j 1890.
Austur-Skaptafellssýsla og
amtaskiptingin.
Eptir Jón prófast Bjarnason í Bjarnanesi.
„Verður það er varir, og svo hitt, er
ekki varir“. Svo máttu menn hjer í
Austur-Skaptafellssýslu segja í sumar er
leið, þegar alþingi samþykkti lög um
stofnun sjerstaks amtsráðs í Austfirðinga-
fjórðungi, en gaf oss Austur-Skaptfellingum
engan kost á að taka þátt í því, nje
-skiljast við Suðuramtið.
Hvað eptir annað hafði stofnun fjórð-
ungsráða komið til tals á alþingi, og
aldrei verið öðru hreift, en að sjálfsagt
væri, að Austur-Skaptafellssýsla fylgdist
með Múlasýslunum, svo framarlega sem
þær skildust frá Norðuramtinu og fengi
sjerstakt fjórðungsráð, enda getum vjer
ekki ætlað að nokkrum skynsömum
manni, sem er hjer kunnugur, geti bland-
azt hugur um, að slíkt sje í alla staði hent-
ugast og eðlilegast, eins og það líka er
óneitanlega samkværpt sögu landsins, af-
stöðu hjeraðanna og öðrum landsháttum.
Oss gat því síður til hugar komið, að
svona yrði með oss farið, sem vjer höfum
tekið eptir því, að þingið hefir einatt
tekið mikið tillit til óska landsmanna,
þar sem það hefir gjört einhverjar breyt-
ingar á fyrirkomulagi því, er áður hefir
verið á skipun sýslufjelaga, sveita og
sókna, og allt það, sem frá oss hefir
komið i ljós þessu fjórðungsmáli viðvikj-
andi, hefir hnigið að því, að vjer vildum
skilja við Suðuramtið og vera í fjelagi
með Austfirðingum.
En auðvitað hefðum vjer miklu greini-
legar látið vilja vorn í ljós, ef vjer hefðum
haft nokkurn minnsta grun um, að ein-
hver fyrirstaða mundi verða í þessu máli
frá yfirvaldanna eða alþingis hálfu.
Mjer er satt að segja svo óskiljanleg
meðferð þingsins á þessu máli, að jeg
tek til máls með hálfum huga, þar sem
J6!? þykist litla von geta gjört mjer um,
að þeir hinir sömu, er vildu ekki líta á
þær mörgu ástæður, sem mæla með því,
þetta sýslufjelag fylgi austuramtinu,
öllum mega liggja í augum uppi,
sannfærist af orðum mmum.
I>að ætti sjálfsagt að mega treysta
alþingismönnum til þess, að taka hæfilegt
tillit til sögulegra og eðlilegra rjettinda
hinna ýmsu hjeraða landsins, en framkoma
sumra þingmanna í þessu fjórðungsmáli
virðist bera svo mikinn keim af einveldis-
hugsunarhætti og skrifstofu-kreddum, að
jeg ber kvíðboga fyrir, að þeir gjöri ekki
mikið úr því, þótt saga landsins bendi
ótvíræðlega á það, að Austur-Skapta-
fellssýsla eigi að vera í Austfirðinga-
fjórðungi.
Að vísu skal jeg játa það, að væri
slikt fyrirkomulag i raun og veru óhent-
ugt, þá mætti það gjarnan breytast frá
því sem í fornöld var, en allt um það er
sagan ekki þýðingarlaus, hvernig sem á
er litið, heldur hefir hún margvísleg áhrif
á hugi manna, ræður og gjörðir, og það
svo, að þeim sem annars gefa lítinn gaum
að henni, verður það þó ósjálfrátt að
taka til þess, sem hún hefir helgað.
í>annig var t. d. í stjórnarskrárfrum-
varpi efri deildar á síðasta alþingi gjört
ráð fyrir, að 3 menn úr fjórðungi hverj-
um yrði valdir til efri deildar, og mun
fiestum skiljast það svo, að hjer sje átt
við hina fornu landsfjórðunga; því að
önnur fjórðungaskipti eru ekki til, og
hefir þó efri deild hjer talið Skaptafells-
sýslur með Austfirðingafjórðungi, þótt
hún vildi ekki lofa þeim að vera í Aust-
uramtinu. f>essu var samt breytt á þá
leið, að af 8 þjóðkjörnum efri deildar
mönnum áttu að vera 2 úr hverju amti,
og áttu Múlasýslurnar einar (ásamt Norður-
þnngeyjarsýslu, „ef sýslunefndin þar óskar
þess“), eptir þessu að hafa jafnmikinn
rjett og allt Suðuramtið (með Skapta-
fellssýslum). þetta sýnast nokkuð skrítin
skipti, og ekki laust við, að fjórðunga
hugmyndin hafi rekið hina háttvirtu efri
deild í ósamkvæmni og ógöngur.
|>að kann nú vel að vera, að mót-
stöðumenn vorir beri líka fyrir sig söguna
og þykist einmitt taka hið rjetta tillit til
hennar, þegar þeir vilja halda því fyrir-
komulagi, sem hefir að undanförnu snið-
ist og skapazt „fyrir rás viðburðanna“
eins og danska stjórnin koinst að orði
hjerna um árið, þegar hún reyndi að
gjöra sem minnst úr hinum fornu lands-
rjettindum íslands. En eins og forvígis-
menn stjórnarbaráttu vorrar hafa jafnan
tekið því fjærri, að beygja sig undir
þessa rás viðburðanna, eins þykir oss
íbúum Austur-Skaptafellssýslu full ástæða
tíl að færast undan því óeðlilega skipu-
lagi, sem komizt hefir hjer á fyrir rúmum
100 árum fyrir ráðstöfun ófrjálslegrar
einvaldsstjórnar og erlends skrifstofuvalds,
er lagði báðar Skaptafellssýslur undir
Suðuramtið árið 1783, og voru þær þá
búnar að vera í Austfirðinga-fjórðungi
ásamt Múlasýslunum í rúmar átta aldir,
enda hefir endurminningin um það ávallt
haldizt við í meðvitund landsbúa, sem sjá
má af hinni miklu landaskipunarfræði, er
Bókmenntafjelagið gaf út á árunum 1821
—27, þar sem landinu er skipt í 4 fjórð-
unga og Múlasýslur og Skaptafellssýslur
taldar í Austfirðingafjórðungi.
Eptir að farið var að hreyfa breyting-
um á hinni núverandi amtaskipun i
blöðunum (af Einari Ásmundssyni, Jóni
Olafssyni og Páli Vigfússyni), varð hug-
myndin um hin fornu fjórðungaskipti
almenningi enn ljósari, og aðhylltust hana
allir þeir, er um það mál rituðu, að þvl
er kom til Austur-Skaptafellssýslu, en um
Vestur-Skaptafellssýslu var meiri vafi,
hvort hún ætti heldur að fylgja Aust-
firðingum eða Sunnlendingum, en þó
veit jeg ekki til, að þaðan hafi komið
nein greinileg mótmæli gegn þeirri tillögu
Páls Vigfússonar, að allur hinn forni
Austfirðingafjórðungur sameinaðist í eitt
fjelag með sjerstöku fjórðungsráði.
Á alþingi 1883 var samþykkt laga-
frumvarp um stofnun fjórðungsráða, og
var þar svo ráð fyrir giört. að í Aust-
firðinga-fjórðungi væri þessi sýslufjelög .•
Norður-Múlasýsla, Suður-Múlasýsla og
Austur-Sknptafellssýsla. 1 neðri deild var
Norður-pingeyjarsýsla tekin með, en efri
deild aðhylltist það ekki, og liggur næst
að halda, að þingmaður Norður-pingey-
inga, er þá sat í efri deild, hafi ekki
viljað láta skilja kjördæmi sitt frá Norð-
uramtinu. pingmaður Austur-Skaptfell-
inga átti þá líka sæti í efri deild, og
hefir víst samþykkt það með öðrum, að
sitt kjördæmi væri látið fylgja Austfirð-
ingafjórðungi, enda var það líka gjört í
báðum þeim frumvörpum, er að þessu
lutu, og lögð voru íyrir þingið í sumar
er var.
Svona er nú í stuttu máli saga þessa
máls, og sjest á henni, að kunnugir menn
hafa jafnan verið á því, að Austur-
Skaptafellssýsla ætti að fylgja Múlasýsl-
unum, ef þar væri sett sjerstök fjórð-
ungsstjórn, og það þótt þeir hafi verið í
vafa um önnur sýslufjelög, svo sem Vest-
ur-Skaptafellssýslu og Norður-pingeyjar-
sýslu. Og að svo miklu leyti sem nokk-
uð tillit er tekið til sögunnar. þá get jeg
ekki skilið, hvernig nokkrum sönnum
íslendingi getur blandazt hugur um, að
meira beri að meta þær menjar, sem
eptir eru frá gullöld vorri, þegar allri
hjeraðsstjórn var sem bezt fyrir komið,
heldur en það skipulag, sem orðið er til
á niðurlægingar- og undirokunartíma
þjóðar vorrar. (Niðurl.)
Ólafsdalsskólinn.
Samkvæmt nýprentaðri skýrslu um bún-
aðarskóla Vesturamtsins í Ólafsdal hafa
útskrifazt frá honum, frá því hann var
stofnaður fyrir 10 árum tæpum, 40 bú-
fræðingar alls, fæst 3 á ári — nema 1883
enginn, vegna veikinda —, og flest 8.
Fróðlegt hefði verið að sjá þess getiði
athugasemdum við skýrsluna, hvað orðið
hefir af öllum þessum 40 búfræðingum, —
hver not landið hefir haft af þeim o. s.
frv.
Ekki af því, að efast þurfi ura, að þeir
hefði getað orðið að gagni flestatlir. pað