Ísafold - 23.04.1890, Blaðsíða 2

130
að sje ekki einungis raiklu aðgengilegri
{ síðasta frumvarpi — 4 stjórnkjörnir, og
8 þjóðkjörnir, ef amtsráðunum— heldur en
eins og nú er, heldur aðgengilegri en viða
annarstaðar í stjórnfrjálsura löndum, er
þykja hafa góð stjórnarlög.
Landsdómur (ráðgjafadótnurinn) á eptir
síðasta frumvarpi að vera landsyfirrjettur-
inn. í flestum eldri frumvörpum, fyr og
síðar, hefir að eins verið ákveðið, að
stjórnin skyldi hafa ábyrgð á stjórnar-
störfum sínum yfir höfuð eða þá að eins
á því, að stjórnarskránni sje fylgt, en lítið
eða ekkert minnzt á dómstól þann, er
dæma skyldi brot ráðgjafa eða stjórnar.
Á alþingi i86q vildi Ben. Sveinsson að
eins láta ráðgjafann (í Khöfn) bera ábyrgð
fyrir fólksþinginu danska ; sje það því
samþykkt, að komið sje fram ábyrgð á
hendur ráðgjafanum, „gjörir það ráðstaf-
anir þær, er með þarf“. Meira var ekki
um það sagt. í frumvarpinu 1885 var
fyrst farið að gjöra greiniiega ráð fyrir
landsdómi. f>á átti fyrst að hafa það 6
manna dóm : 3 þingmanna úr efri deild
og 3 dómenda úr æðsta dómstól landsins,
en síðan alla efri deild með yfirdóminum,
en sakborningur skyldi mega ryðja 5 úr
dómi. og var það saraþykkt þá á þingi
og því fyrirkomulagi haldið orðalaust
þangað til í sumar, er efri deild kom upp
með þetta, að landsyfirdómur einn dæmdi
í þeim málum, er jarlinn eða neðri deild
býr til á hendur ráðgjöfunum. Höf. sýnir
nú frain á, að sje efri deild ein eða að meiri
hluta látin skipa landsdóm, þá geti eng-
inn ráðgjafi haldið sæti sínu, nema efri
deild styðji hann, en þá verði líka landsdóm-
urínn með honum, hvort sem neðri deild
líkar betur eða ver; hún má því eiga það
víst, þegar misklíðir rísa upp milli henn-
ar og ráðaneytisins, að hafa þá eigi ein-
ungis efri deild á móti sjer, heldur einnig
landsdóminn. í Svíþjóð. Hollandi, Belgíu,
Prússlandi, Ítalíu, Englandi og Ungverja-
laridi er ekki nokkur þjóðkjörinn maður
í ráðgjafadómnum, helaur ýmist tómir em-
bættismenn eða stjórnkjörnir þingmenn o.
s. frv. „Dómstóllinn á að dæma eptir
lögunum, en hann á ekki að vera verk-
færi í höndum meiri hiutans í neðri deild
til þess, að hafa þá ráðgjafa úr völdum,
sem honum mislíkar við".
— petta er aðalefnið í ritgjörðinni. Hún
er mikið gott yfirlit yfir það, sem nauð-
synlegt er að vita til þess að geta um mál-
ið dæmt með rökum, bæði yfir það, sem
gerzt hefir áður í málinu að því er kem-
ur til ágreiningsatriðanna, og eins yfir
það, hvernig þeim atriðum er lcomið fyrir
í stjórnlögum annara landa.
Greiniiegri rök virðíst hefði mátt leiða
að því en höf. hefir gjört, að framkvæmd-
arstjórnin hljóti að verða alinnlend hjer
um bil, þrátt fyrir þetta getur í 6. gr.
frumvarpsins (Konungur getur látið jarl-
inn — — framkvæma hið æðsta vald o.
s. frv.).
Ohlutdrægir lesendur hljóta að sjá og
kannast við, að miðiunarmenn hafi miklu
fremur bætt málið en skemmt það á síð-
asta þingi. pað sannast. að stjórnarbótin
rerður því sem næst, er þeir halda fram, I
þegar hún fæst, hvort sem það verður
fyr eða síðar, og að það mun þjóðin vel
við una. En fyrir því er engan veginn
sagt, að ekki sje ástæða til að reyna að
fá breytt til í stöku atriðum, miður veru-
legum, þegar málið verður tekið til með-
ferðar næst á þingi(i8gi), og er ólag, ef
um þau þarf að verða mikið stríð eða á-
greiningur.
Skiptapinn á Eyrarhakka. Laugar-
daginn 12. þ. m. reru 7 skip á Eyrar-
bakka; brim var mikið. Af þessum 7
skipum lentu hjer tvö með heilu og höldnu.
Formenn á þeim voru Sigurður Gíslason
og Magnús Magnússon. Formaðurinn á
þriðja skipinu, er lagði á brimsundið, var
Jón Jónsson frá Fit (Eyrarbakka). Áð-
ur en hann var kominn inn á brimsundið,
tók sig upp sjór, fast aptan við skipið,
og fjell mjög inn f það, svo hjer um bil
fyllti. og rjett í sama vetfangi sló öðrum
sjó yfir skipið, svo sjór rann út og inn.
Formaður sat undir stýri, og gat haldið
skipinu í „rjettri rás“. Varð það til
hjálpar, að svo kölluð hjálparól var spent
í stýrið og hamlaði hún því að hrökkva
upp af. — Nokkrir af skipverjum munu
hafa losnað við skipið, en þó á einhvern
hátt komizt að þvf aptur. Skipið fór
aldrei af kjöl, og hjelt formaður því í
rjettri stefnu allt þangað til hjálp kom.
Ur landi sást að eins á stafna skipsins á
milli stórsjóanna.
Magnús formaður, sem fyr er getið, var
kominn inn úr sundinu fyrir stundar korni,
þegar slysið varð, og þegar hann sá, hva?
um var að vera, reri hann þegar út til
þeirra, sem f háskanum voru staddir, og
tókst honum með dæmafáu snarræði og
dirfsku að ná 8 mönnum. Annað skip
setti þegar fram úr- landi, en fjekk ekki
náð þeim tveimur sem vöntuðu, enda munu
þeir hafa verið drukknaðir áður en Magn-
ús reri frá skipinu. prátt fyrlr það, þó
Magnús reri allt hvað af tók að landi
með hina björguðu menn, reyndist þó
einn þeirra andaður. — prátt fyrir allar
lífgunartilraunir, sem gjörðar voru eptir
ráðum faktórs P. Nielsen og kaupm.
Guðm. ísleifssonar, sáust engin merki til
Hfs, enda var það álit læknis, sem kom
hingað 5 ’/* kl. stund eptir að slysið varð,
að maðurinn hefði verið dáinn fyrir þann
tíma, að hann hefði komið á land. Mað-
ur þessi var gullsmiður Eiríkur Arnbjarn-
arson, ungur og efnilegur, lætur eptir sig
konu og 1 barn. Hann hafði tryggt líf
sitt fyrir ári síðan með 500 kr. Hinir,
sem drukknuðu, hjetu Guðmundur Árna-
son bóndi á Rauðnefsstöðum í Rangár
vallasýslu, og Jónas lausamaður Einarsson,
bróður síra Jónasar Guðmundsonar á Stað-
arhrauni.
Lýsi eða olíu hafði Jón með sjer þegar
slysið varð, en af einhverjum orsökum,
mun það ekki hafa verið notað, enda þótt
formaður hefði afhent olíukútinn einum
háseta sinna áður en hann lagði á sundið
(tók brimróðurinn).
Nokkru seinna um daginn náðist skipið
lítið laskað, fyrir ötulleik Magnúsar, þess
er bjargaði. Farviður mest allur fanst
lítt skemmdur. Hin 4 skipin sem reru
þennan dag leituðu lands í þorláks-
höfn, og lentu þar öll kl. 7 um kvöldið
með heilu og höldnu.
Við björgun þessa sýndi optnefndur
Magnús staka dirfsku og snarræði; því
bæði var það, að sjór var mjög slæmur,
og staður sá, sem slysið varð á, mjög
hættulegur, svo nefndur „J>yrill“ á Rifsós-
J>að virðist vera þarft að launa á ein.
hvern hátt björgun eins og þessa, þar
sem svo má að orði kveða, að líf 20
manna sje komið undir snarræði og fyrir-
hy?gju formannsins.
Eyrbekkingur.
Aflabrögð eru rýr hjer við flóann þessa
vetrarvertíð: 2—300 til hlutar í syðri veiði-
stöðunum upp og niður, fjöldinn undir 200;.
en fiskurinn vænn, mest allt netafiskur, nema
í Garði, þar sem net verða eigi höfð, er
varla nema þriðjungur aflans þorskur. A
Innesjum lítill afli til þessa.
Hákarlaskútur G. Zoéga & Co. komu fyrir
skemmstu inn með þennan afla: Gylfi 120'
tunnur lifrar, Geir 100 tnr, Mattliildur 70'
tnr.
Landsbankinn. Eptir tillögum banka-
stjórnarinnar hefir landshöfðingi 1. þ. m.
fallizt á tvær af tillögum neðri deildar al-
þingis í sumar viðvíkjandi breyting á reglu-
gjörð bankans 5. júní 1886: að sjálfsskuldar-
ábyrgðarmenn skuli eigi þurfa að vera búsettir
í Beykjavík eða þar í grennd, og að fyrir
varasjóð bankans megi kaupa eigi einungis
konungleg skuldabrjef, heldur einnig önnur
áreiðanleg verðbrjef, er á skömmum tíma má
koma í peninga.
Hin atriðin í tillögum alþingis vill bankinn
ekki taka til greina, frekara en þegar er
gjört.
Eptir reikningi bankans um tímabilið L
jan.—31. marz þ. á. hefir fyrirliggjandi sjóðs-
forði hans minnkað á þeim 3 mánuðum úr
219 þús. kr. niður í 178 þús. Mun það stafa
mest af því, að hann hefir keypt handa
varasjóði konungl. ríkisskuldabrjef fyrir 35>
þús. kr. Hann hefir lánað nokkuð minna út
en inn hefir borgazt af eldri lánum, nema
keypt víxla fyrir 12 þús, kr. Yarasjóður-
bankans sjálfs var í f. árs lok 62 þús. kr.,
auk 18£ þús. kr., sem voru að eins ókomnar
inn í hann, en sparisjóðs-varasjóðurinn 23
þús. það verða samtals rúmar 100 þús. kr.
Manntalsþinghá fyrir sig á Bessa-
staðahreppur að vera upp frá þessu, með.
þingstað að Bjarnastöðum, eptir úrskurði
landshöfðingja 31. f. m.
Brauðauppbót- Bráðabirgða-uppbótinni
handa fátækum prestaköllum þ. á., 2500 kr.,
hefir landshöfðingi skipt þannig : Staður í
Grindavík fær 300 kr., Staður í Aðalvík
600, Tjörn á Vatnsnesi 300, Miðgarður í
Grímsey 400, Höfði 100, Lundarbrekka 300,
Sauðlauksdalur 250, Skarðsþing 250.
Til þess að reisa við 5 fallin kúgildi stað-
arins og til óumflýjanlegra húsabóta á Hvammi
í Slcagafjarðarprófastsdœmi, vegna hinnar miklu ,
niðurníðslu síðan síra Magnús Jósefsson
strauk þaðan, hefir landshöfðingi eptir ein-
dregnum tillögum stipts-yfirvaldanna veitt