Ísafold - 07.05.1890, Blaðsíða 2

146
og eru jafn-óháðir þingi og stjórn, og
hafa þar á ofan svo góða lögfræðislega
þekkingu, sem kostur er á.
Einmitt þetta mælir með því, að láta
landsyfirdóminn útkljá mál gegn ráðgjöf-
unum.
í>að mun undir eii s fundið það að lands-
yfirrjettinum, að hann sje nokkuð fáliðað-
ur í samanburði við landsdóma annars
staðar. J>að er sátt; hann er það eins
og stendur. En yrði hann t. d. 5 manna
dómur, sem stungið hefur verið upp á
fyrir löngu og líklegt er að stofnun laga-
skóla hefði i för með sjer, þá virðist mega
vel þar við una, enda minnstur munur á
því og 6 manna dóminum, er stungið var
upp á 1867 og 1885.
Slíkur dómur ætti þó ekki að vera lak-
ari landsdómur en útlendur lögfræðinga-
dómur (t. d. hæstirjettur í Khöfn), ekki
lakari en æðstu innlendir lögfræðingadóm-
stólar annarsstaðar, þar sem þeir eru
jafnframt landsdómar, og að minnsta kosti
ekki lakara en að láta fólksþingið danska
gjöra þær ráðstafanir er með þarf til að
fá ráðgjafa dæmda, eins og B. Sv. stakk
upp á 1869.
Að landsyfirrjetturinn yrði háður ráð-
gjöfunum, sem þeir ættu að dæma, er
nokkuð djarft tilbúið, þar sem ekki verð-
ur hreyft við yfirdómurunum öðru visi en
með dómi. Meiri hluti landsyfirrjettarins
endurnýjast eigi á skemmri tíma en hjer
um bil 20 árum að jafnaði, og ætti það
því nokkuð langt í land, ef eitthvert ráða-
neyti vildi hafa þá framsýni í frammi, að
veita þeim einum yfirdómurum embætti,
er það gerði sjer von um að geta haft í
vasa sínum á sinum tíma, ef til lögsóknar
kæmi af þingsins hálfu, en kjörgengi í
þau embætti mjög svo bundið fyrirfram,
þar sem til þess þarf fyrstu einkunn við
lögfræðispróf.
Én hvernig nú sem landsdómurinn verð-
ur hafður á endanum, þá er eitt, sem
mjög ríður á, og það er, að láta ekki
dragast að búa til ábyrgðarlög handa ráð-
gjöfunum. jþau ættu endilega að verða
beinlínis samferða stjórnarskránni. Danir
gjalda enn þeirrar yfirsjónar, að þeir gerðu
það t'kki undir eins og þeir fengu sína
stjórnarbót, fyrir meira en 40 árum.
Fazaflóaflskur á Spáni.
Útdráttur
úr ársshýrslu hins danska konsi'ds í Barce-
lona fyrir árið' 1889.
Saltfiskur:
Af honum kom á árinu:
frá Noregí 2,937,129 kílogrömm
— íslandi 1,324,000 —
— Frakklandi 1,011,424 —
5.272,55 3 —
Af islenzka fiskinum voru
frá ísafirði 280,000 —
— Faxaflóa 1.044,000 —
1.324,000 —
(— 8,275 skpd.)
Jeg leyfi mjer sjerstaklega að vekja at-
hygli á hlutfallinu milli innflutningsins
frá ísafirði og frá Faxaflóa.
f>að er eigi fyr en nú á hinum síðari
,árum, að fiskurinn frá Faxaflóa hefir kom-
itt í gengi hjer. Áður var ísfirzki fisk-
urinn hin eina vara þeirrar tegundar, sem
hjer var eiginlega hugsað nokkuð um.
Kom það af þeirri orsök, að fiskikaup-
mennirnir hjer vilja aðeins verzla með
beztu vöru ; en á hinum síðari árum hefir
fiskverkunin batnað svo við Faxaflóa, að
það hefir haft þær afleiðingar, að verðið
á fiski þaðan er nærri komið í jafntefl
við Isafjarðarfiskinn.
Jeg vildi sjerstaklega vekja athygli á
þessu atriði; því ef fiskverkunin væri betri,
mundi það hafa mikinn árangur og ís-
lenzkur fiskur mundi þá ef til vill láta
skozkan fisk þoka fyrir sjer, en skozkur
fiskur er núímestu áliti hjer. Betri fisk-
verkun mundi líka gjöra mikið að verk-
um í samkeppninni við fiskinn frá Frakk-
landi, sem er hættulegasti keppinautur
islenzka fiskjarins. Eins og opt hefir ver-
ið bent á, er frakkneski fiskurinn verkað-
ur með svo fágætri vandvirkni, að hann
skarar langt fram úr fiskinum frá Isa-
firði, bæði að því, hvað hann er miklu
hreinni og hvítari, og, eins og auðvitað er,
komst Faxflóafiskurinn áður ekki í nokk-
urn samjöfnuð við hann ; en þess má þó
geta, þó það kunni ef til vill að vera
tóm tilviljun, að innflutningur af fiski frá
Frakklandi hefir minnkað að sama skapi,
sem hann hefir aukizt á fiskinum frá
Faxaflóa.
Verið getur að þetta sje að eins til-
viljun, en þó er enginn efi á því, að ef
fiskverkunin heldur áfram við Faxaflóa og
verzlunarsamningum verður sagt upp
milli Frakklands og Spánar, svo að Frakk-
neski fiskurinn missir rjettindi þau, sem hann
hefir haft fram yfir þann íslenzka, nefnil.
tollmismuninn, þá þokar frakkneski fisk-
urinn alveg af markaði vorum fyrir Faxa-
flóafiskinum, þar eð hann hefir útlitið ein-
tómt sjer til ágætis, en er langt um rýr-
ari í sjer og þyrkingslegri og þar að
auki auðvitað alveg óhæfur til geymslu.
Hvað þetta snertir, er nú var nefnt,
leyfi jeg mjer ennfremur að hreifa við
einu atriði, sem eflaust mundi auka að
miklum mun söluna á íslenzkum fiski hjer
og ljetta mjög undir í samkeppninni við
frakkneska fiskinn. Islenzki fiskurinn
hefir hingað til aðeins verið sendur hing-
aö i heiium förmum meö segiskipum.
Slíkur farmur hversu lítill sem hann er,
útheimtar talsvert fjármagn (hjá kaup-
anda); en um frakkneska fiskinn er eigi
því að skipta, því hann fæst hjer eins í
smákaupum og stórkaupum á öllum tím-
um árs. Meðan svo stendur, kemst íslenzki
fiskurinn að eins að í stórkaupum, en
nýtur ekki hins hærra verðs, sem fæst í
smákaupum. Jafnvel stórkaupin eru hjer
ætíð óhagkvæm fyrir íslenzka fiskinn, því
kaupmaðurinn verður að byrgja sig upp
með hann fyrri part vetrar. þegar segl-
skip n koma vanalega, þar sem ekki er
raunar farið að eyða honum fyr en á
vorin og sumrin. Af því leiðir, mikinn
vaxtamissir og mikla áhættu við geymslu
á svo miklum birgðum, einkum þar sein
hitinn er svo mikill, og lætur kaup-
andinn það auðvitað koma niður á inn-
kaupsverðinu, og þess vegna kemst frakk-
neski fiskurinn í hærra verð að tiltölu,
hvað sem vörugæðunum líður.
Af þessum rökum leyfi jeg mjer sjer-
staklega að benda á, hvílíkur hagur væri
að því að breyta flutningum frá Islandi
þannig, að kaupmenn vorir legðu fiskinn
upp í Kaupmannahöfn og skiptu honum
í smá sendingar, eins og Frakkar gjöra,
og gjörðu mönnum þar með hægra fyrir
að kaupa hann hjer, og hagnýttu sjer til
þess hinar stöðugu gufuskipaferðir, sem
hið ,.sameinaða gufuskipafjelag11 hefir nú
komið á hingað, svo að nærri því má
eiga vfst, að hingað komi tvö gufuskip
á mánuði. J>etta mundi hafa allmikinn
hagnað í för með sjer. Fyrst og fremst
mundu kaupmenn þar sjá, að áhættan
skiptist á meðal margra; þar næst mundi
mega koma á ráðdeildarlegri samkeppni
við frakkneska fiskinn, sem mundi þá
smámsaman missa allt tangarhald. og
mundi þá á endanum verzlun þessi að
líkindum geta orðið all arðsöm : því það
er alkunnugt, að því betur má græða á
hverri vöru sem er, því smærra sem hún
er seld.
Verðið á árinu hefir verið þannig upp
og ofan :
Faxflóafiskur 33 til 35 pesetas
Isafjarðarfiskur 35— 37
fyrir hver 40 kílogr. (sama sem 95—ioi
kr. og 101 — io6 72 kr. skippundíð. Peseta,
=franki, reiknaður 72 a.).
ITT AF HVERJU.
„Og felmtri sló yfir alla Levíta í landinu og
þeir gengu inn í sín hús og jusu ösku yfir höfuð
sjer“. Mjer datt þessi stutta setning úr gamla
testamentinu í hug út af presta-afsetningunum
hjer á landi. Eins og kunnugt er, er nú búið að
víkja tveim prestum frá embætti, og manna á
meðal ganga miklar dylgjur um, að ekki eigi að'
láta sitja við svo búið; það sje von á fleiri afsetn-
ingum. Vitaskuld hafa menn ekkert áreiöanlegfr
fyrir sjer í þeim efnum, en munnmælin og sög-
urnar nægja : þær ganga sveit úr sveit, eins og
geigvænlega þokan, þegar svarti dauði var á ferð-
inni forðum, og slá skelfingu yfir margan *Tuðs-.
mann í landinu, því „víða er pottur brotinn1*.,
Jeg er annars viss um, að það er margur x>restur
bænheitur á þessum dögum ; hvort eins margir
eru andríkir — ja — um það er allt erfiðara að
segja, því það er kannske nokkuð djúpt á and-
ríkinu hjá sumum. Og nær er mjer að halda, að'
á þessum tímum ríði einhver prestur bónarför um
sveitina; því nú riður á, að menn sjeu þagmælskir
og flíki þvi ekki í allar áttir, sem engum kemur
við nema heimamönnum í prestakallinu, sem eiga
aliir að vera „eitt kristiiegt heimiii", J.o»'
friður og kærleiki drottnar — og um fram allt
kristilegt umburðarlyndi. — Er það annars ekki
nokkuð skrítið, að menn skuli vera að tala um
„frelsistíma11 nú, og svo mega menn ekki einu
sinni hressa sig i friði ? Til hvers er frelsið, ef
það eykur ekki mannrjettindi einstaklingsins. Og
má það ekki teljast með heilögum mannrjettindum
einstaklingsins, að ákveða, hvað mörg staup eða
glös hann tekur sjer, og hvenær hann sýpur þau í
Ef hann sjera N. N. hefði lifað á „þessum slðustu
og verstu tímum“, sá hefði sagt eitthvað. Hann
hafði lengi verið prestur fyrir norðan, svo varð
hann jirestur á Vestfjörðum og þegar hann var
settur þar inn í embættið, þá var hann svolítið
hýr, karltetrið ; hempau var honum of sið, svo
hann flæktist i henni, þegar haun var að túna
guðspjallið, og datt fram úr grátunum. þá varð
hann reiður, sem von var til, og þegar búið var
að hjálpa honum á fæt.ur, leit hann ofan á hemp-
una og sagöi reiðulega svo hátt, að heyrðist um
allan kórinn : „Hún skal ekki gera mjer þetta
næsta sunnudag, h..........iö að tarna“. Eptir
messu kom svo bóndi til hans og bað hann að
þjónusta kerlingu. Prestur brást reiður við og
spurði: „Hvað er þetta, eruð þið þá sömu bján-
arnir hjerna og fyrir norðan ?“ Og þegar bóndi
hjelt áfram að biðja prest að koma, stökk prestur
upp, vatt sjer snúðugt undan og sagði: rT>a^ er
ekki til neius að tala um það, jeg er hættur öllu,