Ísafold - 28.05.1890, Blaðsíða 1

íCemur át á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
'(I04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlíraanuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
iramót, ógild nema komin sje
til útgefanda lyrir i.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
XVII 43.
Reykjavik, miðvikudaginn 28. mai
1890.
Unglingaskóli í Reykjavík.
Hvenær eigum vjer að fá unglingaskóla
Í Reykjavík ?
þessari spurningu mun verða svarað
með ýmsu móti.
Einn mun segja: Hjer er engin þörf
á honum, þvi þá menntun, sem ekki er
hægt að fá í barnaskólanum eða af sjáif-
um sjer, geta menn fengið í latínuskól-
anum. Annar segir : Vjer getum sent
'unglinga hjeðan í Flensborgar- eða Möðru-
vallaskólanum. þ>riðji segir: Slíkrar
stofnunar þarf ekki við, því hinn tilvon-
■andi „kvöldskóli verzlunarmanna" hjer í
bænum bætir úr þörf þeirri, sem er á
þvi fyrir ungum mönnum að afla sjer
meiri fræðslu. En hinn fjórði segir: Vissu-
lega er þörf á honum ; stofnun hans ligg-
ur i loptinu ; hið óljósa er að eins, hvenær
vjer getum komið honum á fót.
Jeg álít, að hinir síðustu hafi rjett að
mæla, og mjer getur ekki sýnzt annað, en
að bærinn sje kominn á það stig, hvað
mannfjölda snertir, að nauðsynlegt sje að
hreyfa þessu máli.
Stúlkur þarf ekki að nefna hjer, því
þær geta komizt á kvennaskólann; en
mikið af þeim drengjum, sem koma úr
barnaskólanum, og enn fleiri afþeim.sem
aldrei koma þangað, hætta öllu námi þeg-
ar með fermingunni. Og það er einmitt
-á þeim tima, þegar unglingarnir eru mót-
tækilegastir fyrir nám, þegar skilningur-
inn er nokkurn veginn vaknaður ogmeð-
vitund um ákvörðun lífsins fer að gera
vart við sig.
Flestir þessara unglinga hafa ekki tæki-
færi til að ganga á lærða skólann, enda
er námi í honum, sem vísindaskóla, eðli-
lega þannig háttað, eins í neðri sem efri
bekkjunum, að það getur ekki átt við þá,
sem ætla að stunda nám að eins i eða 2
vetur, heldur er auðvitað sniðið eptir því
framhaldi, sem á að vera á náminu gegn
um allan skólann, enda er líka vafasamt,
hvort það sje heppilegt fyrir staðfestu ung-
linganna, að láta þá í þann skóla, sem
aldrei sje tilætlunin að láta þá ljúka námi
sinu á; hvort slíkt sje ekki til að gefa
þeim hvöt til að byrja síðar á ýmsu, sem
þeir framkvæmi aldrei nema til hálfs, og
hvort ekki muni hyggilegra, að láta þá
laéra í minni skóla, sem væri sniðinn ept-
ir stöðu þeirra, og láta þá ljúka við það
nám, sem hægt væri að fá í honum.
Hvað gagnfræðaskóla vora snertir, þá
er það að vísu satt, að þeir veita undir-
búningsnám undir ýmsa stöðu i lífinu,
en auðvitað er, að margur unglingur fer
á mis við þá sekum fjárskorts, og til þeirra
sækja lítið aðrir en úr hjeruðum, sem eru
• næst þeim.
Hve margir mundu þeir ekki vera, sem
stunduðu nám í alþýðuskóla, sem væri
hjer í bænum, en annars færu alls náms
á mis, en sem þar á eptir gætu byrjað á
hverju lífsstarfi, sem ætti bezt við hæfi-
leika þeirra?
Reynslan yrði að sönnu bezt til að svara
því, en búast mætti við talsvert fleiri hjer
en á Flensborgarskölanum, af þeirri ein-
földu orsök, hvað Reykjavík er miklu
fjölmennari enn Hafnarfjörður. Og sje
mál þetta skoðað í sambandi við barna-
skólann hjer, þá er þegar augljóst, að
nauðsynlegt er, að koma sem fyrst upp
námsstofnun sem framhaldi af honum, ann-
aðhvort beinlínis eða óbeinlínis.
Hvort shkur alþýðuskóli ætti að hafa
nokkur áhrif á tilveru Möðruvallaskólans
eða Flensborgarskólans má, auðvitað rekja
sundur og saman, fram og aptur;en fyrst
held jeg Reykjavík ætti þó að neyta allr-
ar orku til þess að koma sjálf á fót hjá
sjer alþýðufræðslu áður en farið er að
leggja aðra skóla undir sig. Auðvitað er
að sönnu, að barnafræðsla er hjer yfir
höfuð að tala á betra stigi en viða ann-
arsstaðar; en það sannar einmitt, að því
hægra er, að alþýðukennsla geti orðið
hjer að meira liði en á oðrum stöðum.
Og sje litið með ró og athygli á kröfur
hins yfirstandandi tíma, eins og hann kem-
ur fram fyrir hverjum hugsandi manni, þá
munu það engar öfgar, að lífsskilyrðin
hafi breytzt svo hraðfara á síðasta manns-
aldri, ef ekki á síðasta áratug, í heimin-
um hvervetna í siðuðum löndum í kring
um okkur, og baráttan fyrir tilverunni
hafi svo harðnað, og hljóti að harðna svo
ótt, að ekki sje að eins skemmtilegt og
fróðlegt að afla sjer sem mestrar fræðslu,
heldur sje það beinl nis algjörlega nauð-
synlegt fyrir hvern þann einstakling og
hverja þá þjóð, sem ekki vill verða al-
gjörlega undir; að siðferðisleg menntun
sje á hinn bóginn nauðsynleg til þess að
kenna mönnum, að halda sjer í baráttunni
innan vjebanda borgaralegra og siðferðis-
legra laga, og að eptir því sem hvert
hjerað fær meira að ráða i sínum eigin
málum, eptir þvi þurfi fleiri einstakiingar
að vera færir um, ekki að eins að stjórna
sjer sjálfir, heldur einnig að stjórna öðr-
um; að þar sem baráttan fyrir lífinu var
áður miklu meira fólgin í því, að neyta
sinna Hkamlegu krapta, þá sje nú ekki
hvað sfzt orðið varið í, að láta reynslu
annara kenna oss að beita líkamlegu kröpt-
unum í rjetta stefnu og að þekkja náttúr-
una í kringum sig til þess, að geta laðað
líf sitt eptir hennar kröfum og jafnframt
beint kröftum hennar sjálfum sjer til
gagns; og að, til þess að þessu sje kippt
í betra horf, útheimtist almennari ogyfir-
gripsmeiri fræðsla þjóðarinnar yfir höfuð
og hvers einstaklings sjer i lagi, án tillits
til þess, hvort hann stundar þetta eða
hitt starf til þess að afla sjer viðurværis.
Reyndar er augljóst, að ekki verður
mikið lært á einum eða tveimur vetrum
af því, sem fyrir kemur í lífinu ; slikt verð-
ur að eins lært í skóla reynslunnar smátt
og smátt; en alþýðufræðslan getur þó beint
anda unglingsins í rjetta stefnu og vakið
hann til meðvitundar um, að hverjum ein-
stakling beri að taka sjer fram eptir
fremsta megni, og það því fremur, sem
unglingar um fermingaraldur eru sjálfir
farnir að hugsa um, hvað þeir „eigi að
vera“ í lifinu.
En er þá nokkur trygging fyrir því,
þó alþýðufræðsla væri stofnuð hjer, að
hún yrði að fullum notum eða væri i því
sniði, sem vera bæri?
Nei, engin trygging að visu. en reynsla
annara og ástandið hjer ætti að kenna
oss, að hafa hana með sem fæstum göll-
um, að auðið væri, og hefði aldrei verið
byrjað á neinu og aldrei kostað til neins
nema að sjá af því fullan árangur fyrir
fram, þá værum vjer Hklega villimenn enn
i dag.
En oss vantar fje, vantar peninga. Satt
að vísu; en hjer er heldur ekki að ræða
um neitt stórvirki, heldur að eins tilraun
til að fá alþýðufræðsiu lagaða eptir efn-
um vorum og ásigkomulagi, vilja og á-
huga.
Og takist fáum verzlunarmönnum hjer
í bænum að koma sjer upp kvöldskóla
til að nema í þau sjerstöku fræði, sem til-
heyrir starfi þeirra, eins og miklar líkur
eru til, þá ætti að vera mögulegt fyrir
allan bæinn að koma sjer upp unglinga-
skóla, þó ekki væri nema kvöldskóla til
almennrar fræðslu. S.
Dýralæknaleysið.
Til ritstjóra ísafoldar! Jeg sje á svari
yðar í næstsíðasta blaði viðvíkjandi dýra-
læknum á íslandi, að þjer munuð vera
mjer samdóma um nauðsyn dýralækna
hjer á landi. Jeg er yður og alveg sam-
dóma um það, að þeir myndu ekki geta
lifað nema með styrk af almannafje. En
ef jeg ætti að segja einhverjum erlendis,
að ekki einn einasti dýralæknir væri á
íslandi, myndi sá hinn sami segja, að jeg
lygi, eða að minnsta kosti að jeg segði
ekki satt, því engin stjórn í menntuðu
landi, hvar sem væri í heiminum mundi
neita að launa slíkum embættismanni, þó
ekki væri nema af þeirri ástæðu að
hjálpa og lina þjáningar hinna skynlausu
skepna, sem i sjálfu sjer er eins kristi-
leg athöfn eins og að hjálpa veikum
mönnum.
Ef alþingi íslendinga og íslenzkir bænd-
ur standa á svo lágu stigi, að þeir alls