Ísafold - 21.06.1890, Síða 1

K.emui tlt & miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(I04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v.ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. i Austuratrœfi 8.
XVII 50
Reykjavik, laugardaginn 21. júni
1890.
Meira um saltíisksverkun.
Verzlunarstjóri Jón Gunnarsson hefir
skrifað grein í ísafold um saltfisksverkun,
■og er hún vel samin, sannleikurinn
sagður og sýndar góðar leiðbeiningar; og
er það eðlilegt, að hann, sem mikið mun
fást við saltfisksverkun og saltfisks-verzl-
un, geti dæmtum hið rjetta og sanna
og lagt ráð til þess, sem betur má fara
í þessu efni; því eigin reynsla og góður
jafnan vilji eru beztu kennarar.
En það er líka ekki óeðlilegt, að hann,
sem er verzlunarmaður, minnist minna á
annað aðalatriði, sem liggur til grund-
vallar fyrir betri saltfisksverkun og er á
valdi kaupmannanna sjálfra, eða þeirra,
sem taka við fiskinum, þ. e. kaupa hann
af bændum eða af þeim, sem leggja hann
inn ; því greinarhöfundurinn hefir liklega
einhvern tíma komizt í þær kringum-
stæður, að verða að taka misjafnan fisk
upp í skuld sina, þar sem annars var
sýnt að ekkert fengist.
f>að er mikið satt, sem höf. segir, að
allar þær hreyfingar, sem gjörðar hafa
verið og miðað til að ráða bót á vöru-
Vönduninni, hafa orðið hálfgert kák,
hjaðnað niður og allt lent i sama horfi.
En hvers vegna ?
Jeg vil leyfa mjer að segja, að sú sök
liggur að mestu leyti hjá kaupmönnun-
um.
þ>egar kaupmaðurinn tekur aðfinningar-
laust við fiskinum, hvernig sem hann er :
mórauður, morkinn, saltlítill, saltbrenndur,
blautur, blettóttur og flestum ókostum
búinn, jafnt og hinum, sem er sæmilega
verkaður, og þegar hann tekur þennan
fisk með sama verði og jafnvel hærra
verði, ef mikið er í boði eða skuld er
borguð ; hvers er þá von, annars en að
seljandinn að minnsta kosti vilji, að
þyngslin verði sem mest og jafnvel freist-
ist til sviksamlegs kæruleysis?
J>að er ekki dæmalaust, að menn eru
ánægðari með að koma fiski sínum inn
undir nr. 2, því þeir finna, að þeir eigi
að síður fá meira fyrir hlut sinn en hinn,
sem vandaði hann og herti betur, þó
verðmunurinn sje 4 kr. á sk.pundinu. Á
meðan sv.ona stendur, að kaupmenn gjöra
eklti tilfinnanlegan verðmun á góðum og
slæmum saltfiski og taka þann slæma
aðfinningarlaust, þá er engin von að
saltfisksverkun taki verulegum framförum.
Hjer ekki fyrir neinu að gangast, nema
ef væri fyrir þá, sem sjálfir geta sent
fisk sinn á markaði utanlands, sem ís-
lenzkir kaupmenn hafa þá stundum spillt
með óvönduðum saltfisksförmum.
J>að er sorglegt og skaðlegt hirðuleysi,
hvað vöruvöndunina áhærir, segir höf.
En það er líka sorglegt og skaðlegt, að
horfa á fiskinnlagning hjá sumum kaup-
mönnum. Einn kemur með góðan fisk
°g leggur inn; hann er meðtekinn, veginn
og heldur ljettvægur fundinn upp í
skuldina, þ. e. heldur Htill, en er þó skrif-
aður nr. 1. f>á kemur hinn lagsmaður
hans með lýtalitinn fisk, en talsvert þyngri.
Við hann er sagt: „Góður ert þú. þú
borgar upp“. Svo kemur sá þriðji, sem
var mest skuldugur og lætur hlut sinn á
viktina ; þá segir einhver, sem viðstaddur
er : „|>etta er ljótur fiskur, sá er blaut-
ur, þessi er brunninn“, og vill fara að
sýna það ; en kaupmaðurinn grípur þá
fyrir og segir með gamansvip : „Ekki
að skoða hann!“ Hvað mun sá fyrsti
hafa nú hugsað ? Liklega: „Svei mjer
ef jeg skal eiga svona góðan fisk að ári“.
Er þetta nú til að glæða áhuga manna
með fiskverkuna? Nei, það er öðru nær.
Ef einhver kaupmaður er nokkuð
vandlátur og vill vera sanngjarn og meta
gæði fisksins i verðmun, þá eru menn,
eins og höf. segir, ekki við eina fjölina
felldir; því ávallt eru til börn, sem betur
taka við. Já, og það eru til börn, sem
taka allt sem býðst.
Kaupmenn munu vilja svara: „J>etta
hlýzt af lánsverzluninni; ef við tökum
ekki þetta eins og það er, fáum við ekki
neitt upp í okkar skuld, og þá má telja
hana tapaða“.
Að vísu er þetta satt. En skuldirnar
eru opt jafnmikið kaupmönnum að kenna
og skuldaþrjótunum. f>eir lána sumir
hverjum sem vilja og það þó menn sjeu
ekki þekktir að sjerlegri vandvirkni eða
skilsemi; þeim er ekki svo leitt sem þeir
láta ; atriðið er, að koma út vöru sinni,
og eiga von á að fá hana borgaða eins
og skrifað er að hún kosti, þó ekki
verði fyr en að manninum dauðum.
J>að er líka eitt annað atriði í fiskverk-
uninni, þó minna sje, sem er á valdi
ltaupmanna.
J>að er við hin svonefndu blautfisks-
kaup.
Ekki er þá mikið vandlætið hjá kaup-
mönnum : óskorinn, illa flattan, óhreinan,
marinn pokafisk kaupa þeir með ánægju
fyrir sama verð og þó einhver kæmi
með hreinan, ómarinn, nýjan fisk. Og
því miður mun ekki nærri allir þessir
blautfiskskaupmenn verja mikilli fyrirhöfn
til að bæta úr þessum trassaskap undir
söltunina.
Að minnsta kosti hef jeg ekki sjeð
neitt framúrskarandi betur verkaðan þann
fisk hjá kaupmönnum, er þeir sjálfir salta
og verka, heldur en þann sem þeir hafa
fengið verkaðan hjá öðrum landsmönnum,
að einstökum ódæmum undanskildum.
Hið eina góða, er blautfiskssalan ætti þó
að hafa í för með sjer, væri það, að þar
með fengizt betri saltfisksverkun þar
sem kaupmaðurinn undirbýr og verkar
að miklu leyti sfna vöru sjálfur, sem
bæði hefir betra vit og vilja á vöruvönd-
unni en fiskimennirnir og veit og finnur,
hvað hún hefir mikla þýðingu fyrir
verzlun hans og vöruna sjálfa.
Jafnframt því sem jeg er samdóma
höf. í skoðunum hans um þetta málefni,
bendingum hans um stökkunaraðferð. en
einkum í því. að aflinn af hverju skipi
væri verkaður óskiptur í fjelagi, svo for-
maðurinn hefði alla ábyrgðina og heiður-
inn, að minnsta kosti af undirbúningnum,
því opt stendur svo á að skipshöfnin
sjálf getur ekki þvegið og þurkað fiskinn
úr saltinu eptir vertíðarlokin, en hver
sem verkar fiskinn, verður verkunin auð-
veldari og þá jafnan undir eins inanns
vandvirkni komin —, þá verð jeg að á-
líta, að mikið af kæruleysi manna í salt-
fisksverkuninni sje sprottið af því, að
kaupmenn ekki gjöra nægan verðmun á
fiski eptir gæðum; nokkrir taka það sem
hinir vilja ekki, og loks taka shmir allt,
sem býðst þó varla geti vara heitið;
þess konar óvöruvendni getur aldrei orðið
affarasæl, nema máske í svipinn fyrir
þann sem temur sjer hana.
Ef kaupmenn breyttu nú þessum hugs-
unarhætti sinum og væri samtaka í að
kaupa einungis vandaða vöru með fyllsta
verði, en óvandaða aldrei, mundi vöru-
vöndun j bæði á saltfiski og annari vöru
taka bráðlega framförum og komast á
það stig, sem framast væri unnt.
H. J.
Bankadella Eiríks Magnússonar.
Eins og nærri mátti geta, hefir Lögbergi ver-
ið lokað fyrir bankadellu Eiríks Magnússon-
ar undir eins og Jón Olafsson kom vestur
og tók við ráðum í ritstjórn blaðsins. En
»ef ekki er undir einum skjól« o. s. frv.: E.
M. hefir óðara fengið inni hjá »Heimskringlu«,
og er það að líkindum hið síðasta hæli fyrir
þvætting hans og illmæli í þessu máli í ís-
lenzkum blöðum. Meira að segja: ritstjórn
»Heimskringlu«, sem segir sig sjálfa lítið sem
ekkert vit hafa á málinu, og sýnir það líka
greinilega, hefir sett saman geysilanga lok-
leysu frá sama sjónarmiði og E. M., á móti
Sighvati Bjarnasyni bankabókara, er hafði
ritað í blaðið mikið ljóst og skilmerkilega til
að fletta ofan af helztu vitleysum Eiríks.
En í »Lögbergi« 14. og 19. maí hefir Jón
Olafsson tekið til þeirra »Heimskringlu« og
Eiríks, og þvegið þeim um höfuðið með þeim
listilegu handtökum, sem honum eru lagin,
um leið og hann skýrir málið frá rótum með
svo glöggum dæmum og röksemdum, að sá má
vera meira en meðal-þöngulhaus, sem ekki
skilur það, ef hann vill skilja, — jafnframt og