Ísafold - 19.07.1890, Side 1

íCemur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(I04arka) 4 kr,; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. í Austurstræti 8.
XVII 58.
Reykjavík, laugardaginn 19. júlí
Hagur íslendinga í Vesturheimi.
f>að liggur við að vera vandasamt, vísinda-
legt úrlausnarefni, hvernig löndum vorum líð-
ur í Ameríku, einkanlega í aðalheimkynnum
þeirra, Manitoba og Dakota. Nógar eru að
vísu frásagnirnar og vitnisburðirnir; en þar
■er hver vitnisburðurinn á móti öðrum, og það
svo, að mestu furðu gegnir: annars vegar ákaft
lof; hins vegar ákaft last. Að fylgja hinu
gamla heilræði um meðalveg, leita sannleik-
ans mitt á milli öfganna, er ekki svo hægt j
Vegna þess, að hjer skilur meira á milli
■en of eða van ; það sem annar segir
hvítt, segir hinn svart, og þvert á móti; vitn-
in segja hvort annað—ekki ýkja, heldur blátt
■áfram Ijúga. Lofið hefir lengi vel mjög staf-
að frá vesturfara-agentum, æðri sem lægri,
beinlínis og óbeinlínis, og er engum láandi,
þótt sá vitnisburður sje ekki talinn óyggjandi.
Hví skyldi eigi þar eiga við reglan, að ómætt
er vitni í sjálfs síns sök? Vesturferðamilli-
gangan er þeirra atvinna og hún býsna arð-
söm, þegar t. d. ein undirtylla, undir-agent,
óbreyttur alþýðumaður, hefir —þó ekki sje
nema eitt ár í bili— allgóð embættislaun upp
úr því að ferðast um sveitir og »telja trú«
fyrir mönnum, —trúna á Vesturheimssæluna—
og fá þá til að »skrifa sig«. það er síður en
svo, að þessir menn sjeu hóti óvandaðri eða
samvizkuminni en aðrir heiðvirðir borgarar
þessa þjóðfjelags ; sje það þeirra sannfæring,
•að vesturfarar breyti heldur um til batnaðar
en hitt, og þeim sje sjálfum um að kenna,
ef önnur verður raunin á, þá eru þeir löglega
afsakaðir; en því máli til styrkingar geta
þeir nefnt mörg dæmi, áreiðanleg og óyggj-
emdi; því getur enginn á móti borið.
Lastið kemur bæði fram í brjefum vestan
að —innan um lofbrjefin—, og í frásögum
vesturfara, er horfið hafa hingað aptur heim
til átthaganna. Frægastur þeirra hefir Sig-
Urður heit. Gíslason verið, sá er lýsti Ame-
ríkulífinu í Isaf. 1886. Bn Gísli Jónasson,
sá er fyrirlesturinn hjelt hjer um daginn,
þann er hermdur er í síðasta blaði, er hon-
um langt um meiri. Hann fer vestur sem
æztur veBturfarapostuli, fullur ofsalegar trúar á
Vesturheimssæluna, vill jafnvellátaalla þjóðina
Iiafa bústaðaskipti; en kemur vestan að apt-
ur að ári liðnu gjörsamlega umsnúinn. Hefir
enginn maður nítt Ameríkulífið neitt á borð
við hann, eins og lesa má í síðasta blaði, og
er þess þó ógetið þar, að hann var inntur
eptir því vandlega, hvert eymdarhagur sá
meðal landa vestra, er hann var að lýsa,
væri almennur, því nær undantekningarlaus,
og kvað hann skýlaust já við því; »það kynni
að vera, að svo sem 1 af 50 hefði meira en
almennilega ofan í sig«. (Mishermt er í
skýrslunni eða ágripinu af fyrirlestrinum eitt
atriði ómerkilegt: að Gottskálk hvalfangari
hafi verið velmegandi hjer; það var hann
aldrei. Að öðru leyti ljet Gísli sjálfur mjög
vel yfir ágripinu, hve rjett það væri).
J>að er nú áþreifanlegt, að maður þessi
hefir fest auga því nær eingöngu á hinu lak-
ari eða dekkri hlið Ameríku-lífsins. Svo mik-
ið vitum vjer með vissu um hagi landa vestra,
vitum það úr áreiðanlegri stað en frá vest-
urfarapostulum og þeirra liði, að þar er margt
íslenzkra manna, bæði í Winnipeg og ann-
ars staðar, sem lýsing hans á alls ekki við.
Lýsing hans getur eigi átt við nema nokkurn
part hinnar íslenzku þjóðar fyrir vestan haf,
og vonandi ekki nema lítinn part, svo ljót
sem þessi lýsing er. Og hvað þennan part
snertir, þá hefir hann auðsjáanlega gert sjer
far um, að lýsa sem skýrast skuggahliðinni,
en síður hinni. Stendur það að líkindum
éinmitt í satnbandi við oftrú hans á Ameríku-
sælunni, áður en hann fór vestur. þ>essari
oftrú hlaut reynslan að kollvarpa; og með
því örskammt er öfganna milli, þá hefir grernj-
an yfir vonbrigðunum umhverft honum gjör-
samlega og gjört hann blindan á báðum aug-
um fyrir flestu öðru en því, er ábótavant var,
en það er auðvitað mikið og margt.
Landplágurnar, sem hann nefnir : ofsahiti á
sumrum, ofsakuldi á vetrum, flugur og veggja-
lýs, eru allar áður kunnar. þ>ær hafa vaxið
honum mjög í augum. En hitt vita menn
þó, bæði af frásögnum anuara vestanmanna
og ánægju mjög margra landa með lífið þar,
að menn venjast þessum landplágum svo,
að þeir hætta að finna mikið til þeirra, eða
þá að þeim tekst að verja sig fyrir þeim að
nokkru leyti.
Einn flokkur landa er það að minnsta
kosti, sem áreiðanleg vissa er um að hefir
þar ágætiskjör, eptir samhljóða vitnisburði
þeirra, sem vel tala um Ameríku og illa.
það eru vinnukonur. f>ær hafa geysihátt
kaup og geta ávallt fengið nógar vistir. En
vinnu hafa þær hins vegar víða meiri og
erfiðari miklu en títt er um þjónustufólk hjer.
þeir sem komast að verzlun, hafa og stöð-
uga og góða atvinnu. Enn fremur dugandi
iðnaðarmenn margir. Óbreyttir erfiðismenn
hafa aptur stopula atvinnu, opt ekki nema
hálft árið eða varla það, og eiga sjálfsagt
mjög örðugt uppdráttar þess á milli þegar,
þegar kaupið er þrotið,—lifa þá mesta ejmd-
arlífi á stundum; en nógar skýrslur áreiðan-
legar eru þó til um það, að stórum er það
ýkt, sem Gísli þessi og hans nótar segja um,
4
1890.
hvað kostnaðarsamt sje að lifa vestra, t. d.
að þar sje ekki betri 1 dollar en 1 króna
hjer.
Líf bænda í nýlendunum er sjálfsagt mis-
jafnt nokkuð, og sumra því líkt, sem Gísli
lýsir. En hitt er víst, að þeim vegnar sum-
um mikið vel, og mörgum bærilega.
Um það ber hvorumtveggja saman, þeim
sem lofa og þeim sem lasta Ameríkulífið,
að þeim farnast opt lakast, er vestur kem-
ur, sem hjer hafa verið vel megandi og átt
góða daga. þeir fara óráðvíslega með pen-
inga sína, þegar þar kemur, og vilja þar á
ofan hafa sömu siði og hjer : ganga iðjulausir,
eins og þeir halda að höfðingjar gjöri og
mikilmenni. En það er raunar kostur á
Ameríkulífinu en ekki löstur, að það kennir
harðri hendi þann heilsusamlega lærdóm, að
iðjuleysið er ófarsæld, bæði í eðli sínu og af-
leiðingum, en iðjusemi og erfiði blessun, hvar
sem er í heiminum.
Óheilnæmið í Ameríkusótt manna hjer á
landi er hugarburðurinn um það, sem þeir
kalla sælu : að eiga góða daga og þurfa lítið
fyrir að hafa. Sú sæla, ef sælu skyldi kalla,
hlotnast efnalitlum mönnum hvorki hjer nje
þar nje annarsstaðar í heiminum; þann
sannleika þarf almenningur að nema og
gjöra sjer hugfastan. pann ávöxt ber kynn-
isför Gísla þessa Jónassonar og hans líka.
|>að lítur út fyrir, að honum hafi þótt hann
beiskur á bragðið. En hollur getur hann
verið fyrir það, bæði sjálfum honum og öðr-
um, er lesa sögu hans eða heyra, og er þá
för hans engan veginn árangurslaus.
Útlendar frjettir.
Kaupmannahöfn, 7. júlí 1890.
Norðurlönd. Sem til stóð bar fundum
þeirra Vilhjálms keisara og konungs vors
saman úti í Eyrarsundi 28. f. m., er hann
sigldi með þrem skipum út á móti flota-
fylgd gests síns. það er af gistingunni á Fred-
ensborg stytzt að segja, að hjer fór allt með
fögnuði og blíðu með hinu tigna fólki, en
utan hirðar hezt horft á flest í þögn, þar
sem eitthvað var til höfðingjanna að sjá, t. d.
ferð þeirra til Friðriksborgar. Auðvitað er,
að blöðin bættu hjer úr skák, sögðu frá
kveðjum þeirr, föðmun og kossum, frá veizl-
unum á Fredensborg, hvað þar var á borð
borið, hvað fyrir minnum mælt og s. frv.
Viðtökurnar í Kristjaníu með meira fagn-
aðarháværi af fólksins hálfu, en um alúð og
kurteisi Oskars konungs og annara konung-
menna þarf ekki að tala. Orð líka haft á í
blöðunum — og mun ýkjulaust —, að Nor-
egskonungur sjálfur hafi notið gests síns að,
því aldrei hafi fyr við komur hans verið svo
glatt á hjalla í Kristjaníu, eða svo mikið um