Ísafold - 30.07.1890, Blaðsíða 1

K.emur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
{104 arka) 4 kr.; erlendis S kr.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v)ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. i Austwrstrœti 8.
XVII 61.
Reykjavik, miðvikudaginn 30. júlí
1890.
Gröndal og útflutningamálið.
Á svari Gröndals i »Fj.konunni« í gær er
■sáralítið að græða annað en það, að honum
hefir, eins og við var að búast um jafn-fljót-
geðja mann og ólangrækinn, bráðlega runnið
reiðin, sem hleypti honum ófyrirsynju af stað
um daginn. Að öðru leyti er hann eins og
fuglinn fljúgandi út um alla heirna og geima,
meíra eða minna utan við umtalsefnið, og
staðfestir þar með ótilkvaddur gandreiðar-sam-
líking Isafoldar síðast.
þáð er of mikil viðkvæmni, að mega ekki
heyra minnzt á að maður sje skáld, öðru vísi
en að undirskilja brigzl um heimsku, eða að
skáldskapur sje = vitleysa, og þar fram eptir
götunum. það er allt annað að vilja láta
skáldskapinn hafa sitt afmarkaða svið, og
hleypa honum ekki þar að, sem hann á ekki
heima og gjörir ekki nema illt eitt; hann
getur verið jafngóður fyrir því á sínum stað
og stundu. Tillögur um velferðarmál lands
og lýðs stoðar eigi að byggja á skáldýkjum
eða skáldlegum hugarburði og tilfinningum.
Hitt er og eigi síður einber ímyndunarreyk-
nr, að sönn föðurlandsást þurfi endilega að
lýsa sjer í því, að vilja neyta allra bragða,
leyfilegra og óleyfilegra, til að aptra mönn-
um frá að yfirgefa land sitt og leita sjer
bólfestu þar sem þá fýsir. jpað getur vel
staðið svo á, jafnvel þar sem fremur er fátt
um fólk heldur en hitt, að enginn óhagur sje
að útflutningum fyrir landið, sem við er skil-
ið ; og pó að óhagur sje að þeim, þá stoðar
ekki að ætla sjer að aptra þeim með óhæfi-
legum ráðum, svo sem ýkjum eða ósannind-
um, brigzlum og hótunum. þ>að er hvort
tveggja: ósæmilegt og óhyggilegt. þ>að er ó-
hyggil^gt vegna þess, að sannleikurinn kem-
ur í ljós á sínum tíma, og er þá unnið fyrir
gýg. Að vilja gjöra sig að landsins mesta
föðurlandsvin eða jafnvel píslarvott föðurlands-
ástarinnar fyrir það, að hafa haldið fram
vægðarlausri fordæmingu á vistinni fyrir vest-
■an haf og mega aldrei heyra annað en illt
talað um alla útflutninga, það er eitthvað
svipað því, að láta skáldagrillur fara með sig
í gönur.
Annaðhvort er það misminni eða skálda-
leyfi, er hann tjáir ritstjóra Isaf. hafa gefið
út vesturfarapjesa hans tvo fyrir 2—3 árum.
|>eir voru prentaðir báðir í ísafoldarprent-
smiðju, en það er ekki sama og »að gefa út«.
Fyrri bæklingurinn var prentaður á kostnað
ónefnds þriðja manns, svo sem kunnugt er
af málaferlum þeim, er risu út af honum.
Síðara ritið var að vísu prentað án þess, að
Iiöfundinum eða öðrum væri gerður sjerstak-
ur reikningur fyrir kostnaðinum. Hann var
prentaður fyrir tilmæli höfundarins, af göml-
um og góðum kunningsskap við hann, og þó
raunar án þess að þar væri neinni gjöf til
að dreifa honum til handa. meðal annars
vegna ýmsra eldri viðskipta þeirra, hans og
prentsmiðjueigandans. En þó svo væri, að
þetta gæti heitið að »gefa« ritið »út«, þá ligg-
ur hitt í augutn uppi og er hverjum manni
kunnugt, að það er sitt hvað, að gefa eitt-
hvað út og að vera hverju orði samdóma,
sem þar er ritað. Bæði ritin komu fram eins
og málfærslumanns-»innlegg«, frá manni, sem
alþekktur var að því áður, að vera mjög mót-
falliun útflutningum ; þar var ekkert um að
villast, enda stóð meðmælendum útflutning-
anna næst að svara þeim. Frásögn Gísla
Jónassonar þar á móti átti að vera óhlutdræg
lýsing á Ameríkulífinu, eptir sjónarvott. þarf
því alls engin skoðunarbreyting að valda þvf,
þótt henni sje mótmælt að sumu leyti, en
hin ritin látin hlutlaus. |>að eru að minnsta
kosti æðimun meiri veðrabrigði, að hafa lýst
blað, »Fj.konuna«, óhafandi í siðaðra manna
hrrsum, og fara svo að setja hól upp á það, þó
að það vitanlega sje »sama tóbakið« enn. Auð-
vitað er hólið ekki annað en »meðlag« með
greinunum móti Isafold, svona rjett í svip.
Óvanalegt er í íslenzku, að »þjóðhöfðingjar«
þýði sama sem »embættismenn«. I greininni
í Isafold síðast var það haft í sömu merk-
ingu sem þjóðdrottnar, eins og auðsjeð er á
sambandinu, þar sem talað er um þann tíma,
er þingstjórn var ókunn í flestum löndum.
En sá misskilningur virðist líka sprottinn af
því helzt, að höf. hefir langað til að koma
að athugasemd sinni um embættismennina,
þ. e. að hann standi ekki í neinu sambandi
við þá um afskipti sín af útflutningum; og
er vissulega óhætt að trúa því og óþarft að
rengja það í minnsta máta.
Enginn þarf að efa það, að tilgangurinn er
ekki nema góður hjá Gröndal, er hann tekur
svo hart á útflutningum, sem hann gjörir, og
álítur það ganga landráðum næst, að láta
nokkurs ófreistað, er þeir megi aptra eða af-
stýra. En lítil verður samkvæmnin í því og
að telja almenningi trú um í sömu andránni,
að ekki sje til neins að vera að ræða og
rita um, að láta sjer fara fram, — að
þjóðin eigi að kosta kapps um, að taka sjer
fram í öllum greinum. |>að er sama sem að
vilja láta hana leggja árar í bát. En von-
andi á sú skoðun ekki djúpar rætur. Höf-
undurinn er enn svo ungur í anda, þótt hnig-
inn sje á efra aldur, að hún getur ekki verið
honum skaprætt.
Gæti hann nú sanzast á það, að gegndar-
laust níð um Ameríkulífið er einu sinni ehki
snjallasta ráðið til að draga úr útflutningunum,
hvað sem öðru líður, þá væri þetta orðakast,
sem vel fer á að endi í vinsemd og bróðerni,
ekki árangurslaust.
Bitstj. »Fj.kon.« hefir þurft að klína aptan
við grein Gröndals klausu-ómynd frá sjálfum
sjer, sem nærn má geta, hver uppbygging muni
að. það er fyrst tilraun til að hártoga eina eða
tvær setningar í Isafold um daginn, svo am-
lóðaleg, að hvert mannsbarn sjer, af hvílík-
um vanmætti það er gjört. Síðan tekur
hann sig til og læst fara að taka svari þeirra
Sigm. Guðmundssonar og Sigfúsar Eymunds-
sonar, útflutninga-agenta, einkutn Sigfúsar,
gegn einhverjum árásum, er ísafold hafi veitt
þeim. Auðvitað eru þessar árásir ekki ann-
að en góðgjarnlegur (!) heilaspuni hans, enda
mundu þeir herrar hvorugur þurfa hans varn-
ar við eða hirða um hana, þótt þeir væri á-
reittir. Skoplegast er það, er hann fer að
gefa hr. Sigf. Eymundssyni vottorð um það
að hann sje xgjörsamlega laus við að hvetja
menn til vesturferða*, ótilkvaddur og upp úr
þurru, þar sem ísafold hefir ekki borið við
að bregða honum um það, og þar sem ritstj.
»Fj.kon.« hins vegar mundi ekkert geta um
það borið, sem lið væri í, ef á þyrfti að halda,
hvorki til nje frá, enda óvíst, hver slægur
hlutaðeigendum sjálfum mundi þykja í hans
»sálusorgara-attestum«.
íslenzk bókfræði.
Bibliographical Notices I og IV, eptir
prófessor W. Fiske, Florens 1886 og
1889.
(Niðurl.).
f>ar sem próf. Fiske getur um ritsöfn
eða tímarit, nefnir hann hið helzta af
innihaldi þeirra. Slíkt á sjer þannig stað
með Islandske Maanedstidender og
Klausturpóstinn. J>etta hefur reyndar
litla þýðingu fyrir íslendinga, en er fróð-
legt íyrir útlendinga.
Sumstaðar hefir próf. Fiske komizt að
rjettari niðurstöðu um ýmislegt en þeir
sem hafa ritað um sama efni á undan
honum. Jón Sigurðsson vildi þannig láta
rimbrot, sem er til á kónglega bókasafn-
inu í Kmh., vera frá 1576, því Finnur
biskup og Hálfdán Einarsson nefna rím
frá því ári, en Fiske sýnir fram á, að það
sje að eins brot úr ríminu frá 1597. í
„Sálmar og kvæði“ eptir Hallgrím prest
Pjetursson (Rkv, 1887 eru taldar upp
útgáfur af Passiusálmunum. J>ar hefur
gleymzt ein, sem próf. Fiske færir til (í
Sálmabókinni Hólum 1748), svo útgáfur