Ísafold - 30.07.1890, Blaðsíða 2

af Passíusálmunum eru einni fleiri en þar
Segir. Surnstaðar hefir hann líka fært til
nýjar útgáfur, eða útgáfur, sem þeir
höfðu ekki getið um, sem áður höfðu
ritað um sama efni o. s. frv.
f>að má enn telja kost við skrár próf.
Fiskes, að hann lýsir bókunum, þó þær
sjeu ekki alveg heilar, því við það hafa
þær orðið mun fjölskrúðugri. þ>ar sem
titilblöð vantaði á exemplör hans, hefir
hann látið skrifa þau upp stafrjett, eptir
heilum exemplörum, þar sem föng voru
á, svo titlarnir eru eins nákvæmir í skrán-
um og exemplör próf. Fiskes væru heil.
Annars má geta þess, að flestir útlend-
ingar, sem safna bókum, eru mjög vandir
að því, að exemplörin sjeu góð. þ»eir
vilja margir hverjir ekki sjá bækur nema
þær sjeu tárhreinar og alveg heilar. | að
má ekki einu sinni vera límdur á þær
einn einasti snepill. f>eir láta eitt ganga
yfir íslenzkar bækur og útlendar, því
þeir gæta ekki að því, fyrst og fremst
hve lítið var lagt upp af íslenzkum bók-
um í gamla daga, og þar næst, hve mikill
raki er í flestum íslenzkum bæjum, en
hann er eitur fyrir bækurnar. Yfir höfuð
að tala er mjög sjaldgæft, að fá verulega
góð exemplör af gömium islcnzkum
bókum, en próf. Fiske þekkir svo vel til
íslenzkra bóka, að hann lætur ekki á sig
fá, þó exemplörin sjeu ekki sem allra
bezt. Flann hefði líka verið lengi að
draga saman 410 bækur, fram til 1844,
hefði hann ekki tekið nema ágætis-
exemplör.
Til fróðleiks skal jeg geta hjer um þær
íslenzkar bækur, sem optast hafa komið
út, eptir því sem próf. Fiske segir.
Passiusálmar j8 sinnum, 1. útg. 1660.
Grallarinn 19 — - — !594-
Hugvekjusálmar síra Sig-
urðar Jónssonar i4sinnum - — 1652.
Sálmabók Magn. Steph.
og Geirs biskups 13 sinn-
um ....................- — 1801.
Vídalínspostilla 13 sinnum - — 1718—20,
Hallgrímskver i2sinnum- — G55-
Upprisusálmar Steins
biskups 11 sinnum . . - — 1726.
Gerhardi hugvekjur 9
sinnum.................- — 1634-
Biblían hefir komið út 8 sinnum í heilu
lagi og Nýja testamentið lika 8 sinnum,
en hvorttveggja hefir verið gefið tvisvar
út í Kaupmannahöfn og Nýja testamentið
einu sinni í Hróarskeldu (fyrsta bók, sem
nú er til prentuð á islenzku máli, 1540)
en biblían í Lundúnum.
þ>að má nærri geta, að próf. Fiske eigi
margar sjaldgæfar bækur íslenzkar og
skal jeg nefna nokkrar. Annars má strax
taka það fram, að allar íslenzkar bækur
frá 17. öld eru meira og minna sjald-
gæfar. Frá 16. öld á próf. Fiske 7 bækur.
Flzt er Jónsbók, Hólum 1578. Próf. Fiske
keypti hana suður á f>ýzkalandi fyrir
ærið fje. Exemplar þetta var fyrst í eigu
Friðriks II. Danakonungs og eru fanga-
mörk hans og drottningar hans á spjöld-
unum, sitt hvoru megin. fegar Friðrik
konungur var dáinn, eignaðist Jóhann
Bocholt, höfuðsmaður á íslandi, bókina,
1630 var hún í eigu þýzks lögfræðings.
1659 var hún i bókasafni Benidikts-
klausturs nokkurs í Schwaben. I.oksins
lenti hún í bókasafni konungsins af
Wúrtemberg og þaðan var hún seld.
nokkru áður en próf. Fiske náði í hana.
Súmmaria á hann öll (I—III. Núpufelli
1589 og 91, Hólum 1602). Af Grallar-
anum á hann 1. og 2. útgáfu og víst
reyndar flestar útgáfur af honum. Hann
á sálmabókina 1619, 2. útgáfu af hinni
fyrstu íslenzku sálmabók, og Syndakeðj
una 1609, sem er nauða sjaldgæfur pjesi.
Af Passíusálmunum á hann 1. og 2. út-
gáfu og vantar að eins 10 af þessum 38.
Hann á alla smápjesana frá Skálholti
1694 og eru þeir mjög sjaldgæfir, nema
þá brot af þeim, eða einn og einn pjesi,
út af fyrir sig. Biblíurnar á hann allar
og jafnvel tvær útgáfur (issue) af þ>or-
láks biblíu, 1637—1644 og 1644. f>að er
þó mjög lítill munur á þessum útgáfum,
því það er að eins fyrsta blaðið og
seinasta blaðið sem munar. Próf. Fiske
á 22 alþingisbækur (af 73, sem eru til
prentaðar), og öll skólaboðsrit og skóla-
skýrslur frá því fyrsta (1828). Próf. Fiske
á margar fleiri merkilegar og mjög
sjaldgæfar bækur, þó ekki sje tækifæri
til að geta þeirra hjer.
J>að er að vísu leiðinlegt í aðra rönd-
ina, að jafn sjaldgæfar bækur og margar
þær sem próf. Fiske á, skuli vera fluttar
út úr landinu, því þar eiga þær þó allt
af bezt heima. f>ó skiptir miklu, í hvers
höndum þær væru á íslandi. Lands-
bókasafnið ætti að eiga eitt eða tvö
exemplör af hverri einustu íslenzkri bók.
sem prentuð hefir verið frá alda öðli, en
aptur er ekki til nokkurs hlutar að hrúga
þar saman mörgum exemplörum af sömu
bókinni, svo ekki komast allar gamlar
íslenzkar bækur þar fyrir. Onnur opin-
ber bókasöfn á íslandi ættu líka að eiga
sem mest af íslenzkum bókum. Upp til
sveita tel jeg að gamlar og sjaldgæfar
bækur sjeu illa komnar víðast hvar.
Eigendur þeirra kunna opt og tíðum ekki
að meta þær. þ>e'r láta þær opt grotna
og fúna niður. Stundum eru krakkar
látnir rífa þær í sundur, en stundum er
þeim beinlínis brennt. Aptur eru sjald-
gæfar bækur á rjettri hyllu í bókasöfnum
einstakra manna, sem fara vel með bæk-
ur sínar, láta binda þær inn, sem hættast
er o. s. frv. En það er optast hængur á
með bókasöfn einstakra manna. Bað er
hætt við að þau tvístrist, þegar eigendur
þeirra falla frá, og komast þá stundum
sjaldgæfar bækur í sömu hers höndurnar
og þeim var bjargað úr.
Próf. Fiske mun hafa búið svo um
hnútana, að bókasafn hans tvístrist ekki,
þegar hans missir við. Ekki er mjer
ljóst hvað af því á að verða, en líklega
lendir það einhversstaðar i Bandaríkjun-
um. f>að kemur sjer líka vel, ef útflutn-
ingar til Vesturheims fara í vöxt frá
íslandi, að hafa þar einhversstaðar gott
íslenzkt bókasafn, því fæstir vesturfarar,
munu flytja með sjer mikið af bókum.
Annað er það, sem piróf. Fiske hefir
fram yfir aðra, sem eiga mikið af göml-
um og sjaldgæfum íslenzkum bókum, og
það er einmitt, að hann gefur út skrá
yfir bókasafn sitt. Bibliographical Notices
geta orðið mikið safn og merkilegt, ef
höfundinum endist aldur, þvi þær eru
ekki eingöngu bundnar við bókasafn
prófessorsins. Hann hefir þannig í smíð-
um lista og lýsingu á islenzkum bókum
frá 16. öld, þó hann eigi fæst af þeim
sjálfur.
Af þessum tveimur ástæðum tel jeg
gamlar íslenzkar bækur einna bezt
komnar hjá próf. Fiske, þegar nokkur
opinber bókasöfn liður (fyrst og fremst
Landsaókasafnið, svo skólabókasafnið,
amtsbókasöfnin og stóra kónglega bóka-
safnið i Kaupmannahöfn) og svo þau
bókasöfn íslenzkra prívatmanna, sem vissa
er fyrir, að ekki tvistrist eptir dauða
eigenda þeirra, ef þau eru annars
nokkur.
Jeg fyrir mitt leyti vonast eptir, að
sjá eina tvo eða þrjá viðbótarlista enn þá
frá próf. Fiske og ef til vill skýrslur um
ýmislegt annað sem snertir íslenzka bók-
fræði. f>at væri þannig mjög fróðlegt
að fá skrá yfir íslenzkar bækur, sem
prófessor Fiske á, prentaðar í Kaup-
mannahöfn, fram að einhverjum vissum
tíma, t. d. 1816, þegar Bókmenntafjelag-
ið var stofnað. íslenzkar bækur, eða
bækur eptir íslendinga á útlendum mál-
um, prentaðar í útlöndum, snerta engu
að síður íslenzka bókfræði en bækur
þær, sem prentaðar eru í landinu
sjálfu.
Jeg hef sanntrjett, að próf. Fiske hefur
á prjónunum enn eina íslenzka bókaskrá,
sem sama sniði og þær tvær, sein minnzt
hefur verið á.
Ól. Dav.
Lánstraust og lög um aðför-
það ber ósjaldan við, að vjer öðlumst hin-
ar og aðrar rjettarbætur nærri því eins og
málshátturinn segir, að «sofandi gefi guð sín-
um», — rjettarbætur, sem almenningur hefir
ekki beðið um eða óskað eptir, eða varla
vitað af, að hann þarfnaðist. Fer þá meira
að segja stundum svo, að þjóðin nýtur þess-
ara rjetarbóta vel og lengi, á pappírnum, án
þess að hún viti almenut af þvi, hvert hnoss
hún hafi öðlazt, þar sem þær eru.
Slíkar rjettarbætur stafa optast frá laga-
þýðingarskrifstofunni í Kaupmannahöfn, er
öðru nafni hefir kölluð verið lengi «hin ís-
lenzka stjórnardeild». það er hún, sú hugul-
sama móðir landsins, sem miðlar oss slíkum
gæðum eða vísi þeirra, frumvörpunum til
þeirra handa alþingi.
þegar líður á þenna 22 mánaða værðar-
tíma, sem líður á milli þinga, fer hún að
rumska og hugsa sig um, hvernig hún eigi
að fylla orlofsgjafapokkann handa þinginu
næst. Hún litast þá um í búrinu hjá sjer,
og verður harla glöð, ef hún kemur auga á
eitthvert góðgæti, sem hinum krökkunum,
bræðrunum dönsku, hefir getizt vel að. því
er svo stungið í pokkann, ásamt fjárlögum og
fjáraukalögum o. s. frv., þangað til hann er
orðinn hæfilega steyttur, með allt að 20 frum-
vörpum alla.
þegar hingað kemur og farið er skoða í