Ísafold - 30.08.1890, Blaðsíða 2

«78
auki bætist eigi ofan á. Hefði eigi verið ó-
Banngjarnt, að ætla þeirn lítilsháttar styrk í
því skyni, — leyfa þeim t. d. að nota til-
tekna upphæð af þjónustufrímerkjum til
meðalasendinga handa sjer með póstum.
Hitt væri almenningi miklu hagfeldara, að
póstgöngurnar væri bæði tíðari og víðtækari
en er, — póstgöngur með brjef og blöð; blöð-
in eru raunar ekki annað en prentuð brjef.
f>ær hafa að vísu verið auknar nokkuð hin
síðari árin; en þær framfarir hafa samt verið
býsna- seinfara.
En hvað sem því líður, þá er nú ráð að
muna eptir, að nota póstana sem rækilegast
aður en veturinn gengur i garð og þar með
hið afarhda burðargjald fyrir lokaða póst-
böggla.
Miltisbruninn.
Óþokkagestur þessi mun þegar flestum vera
kunnur hjer á landi að minnsta kosti :
nafninu til. En samt sem áður lítur svo út,
sem almenningur standi ráðalaus uppi f hvert
sinn, sem hann kemur fram í fjenaði þeirra,
og virðist sú hafa orðið raunin á núna í seinast
í Olfusinu. þó er þess getið, að JakobArna-
son í Auðsholti, á næsta bæ við Arnarbæli,
hafi reynt að verja kýr sínar með því að þvo
þær allar upp úr karbólvatni; hann brá þeg-
ar við og útvegaði sjer það. Beyndar er
ekki svo hægt að byrgja sig upp að sótt-
varnarmeðulum, svo dugi, þegar bráðan ber,
að því hjeraðslæknarnir munu flestir ekki
vera byrgari að þeim en þarf handa mönn-
unum; mun þó mönnum geta staðið háski af
sótt þessari, ef óvarlega er að farið, þar sem
reynsla hefir sýnt, að öll dýr með heitu blóði,
þ. e. spendýr og fuglar, geta sýkzt af veik-
inni, t. d. ef blóð úr sjúkri skepnu kemst í
sár eða skeinu á heilbrigðri, og munu dæmi
til, að það hafi orðið mönnum að bana hjer
á landi.
Miltisbruninn hefir að sögn fyrst gert vart
við sig hjer á landi í Miðdal í Mosfellssveit
í marzmánuði 1866, enda drápust þar 20
stórgripir á fáum dögum. Síðan hefir sýki
þessi stungið sjer niður ár eptir ár hingað og
þangað, og þá sjaldan, er menn hafa þótzt
geta vitað, af hverju hún hafi kviknað, hefir
orsökin verið sú, að útlendar húðir hafa ver-
ið bleyttar í vatni (pollum), þar sem skepn-
ur komust að, og þær drukkið af vatninu.
Jón Hjaltalín landlæknir gat þess einhvern-
tíma á prenti, að maður nokkur á Frakk-
landi hefði tekið eptir því, að þó hann missti
margar kýr hvað eptir annað úr miltisbruna,
þá lifðu þær þó jafnan, er stóðu þeim megin
í fjósinu, þar sem kalkaður var veggurinn;
tók hann því það ráð, að kalka innan allt
fjósið, svo kýrnar gætu alstaðar sleikt kalkið,
og við það hvarf pestin úr fjósinu, enda er
kalkið talið eitt af varnarmeðulunum gegn
sýkinni, og ættu flestir er geta komið því
við, að láta veggina í fjósinu að neðanverðu
vera kalkaða, til þess kýrnar gæti sleikt það
í sig.
í öðru lagi ætti ekki að bleyta hinar út-
lendu húðir, sem jafnan geta haft sýkina í
sjer fólgna, öðruvísi en í kalkvatni, karból-
vatni eða klórvatni. En auðvitað væri þó
ennþá betra, að efla nautgriparæktina svo,
að ekki þyrftijað kaupa útlendar húðir, sem
geta falið í sjer banvæna sjúkdóma fyrir
menn og skepnur, eða þá að farga minna
af sauðskinnum úr landinu.
Jafnvel þó ýmsir kunni að vita, hvaða sótt-
varnir eigi að hafa gegn miltisbrunanum, er
þó «ekki góð vísa of opt kveðinx, þótt hjer
sje tekin upp ráðlegging Snorra sál. Jóns-
sonar dýralæknis gegn henni, sem er prent-
uð í Sæmundi fróða 158.—159. bls.
»Undir eins og miltisbruni gjörir vart við
sig einhversstaðar, eiga menn tafarlaust að
tilkynna hlutaðeigandi yfirvaldi það, til þess
að reglulegar ráðstafanir gegn sýkinni verði
framkvæmdar hið bráðasta. f>að setn nú
ríður á, að þegar sje gjört, er, að greina
stranglega hina grunuðu gripi frd hinum heil-
brygðu, og gæta þess nákvæmlega, að engar
gripa-samgöngur sjeu við bæ þann, er sýkin
hefir gjört vart við sig á; eins verður maður
og að varast, að fara með hesta frá hinum
grunaða bæ á mannamót (til kirkju, í kaup-
stað o. s. frv.). þeir gripir, er drepast úr
fárinu, eiga að grafast vel % jörðu með húð og
hári og er gott að láta kalk, ef það er til,
ofan á skrokkinn í gröfina. Kryfji maður
gripinn, til að sjá afbrigðin innan í honum,
verður maður að gæta þess, að blóð kotnist
hvergi þar að, er maður hefir sár eða bólu
á hörundinu; því komist blóð úr pestdauðum
grip í opið sár, getur maður hlotið þar af
bráðan bana. Maður á og að þvo sjer vel
á eptir, helzt úr klórvatni eða karbólvatni.
Blóðbœlið, þar sem gripurinn hefir verið gjörð-
ur til, á að hreinsast með því, að brenna
heyi á jarðveginum og hylja hann svo með
heitri ösku; gott er og að bera þar á kalk,
sje það fyrir hendi. Fjósið, og önnur hús,
sem gripirair hafa verið í, á að svælast inn-
an með klórkalksgufu og brennisteinsreyk.
Klórkalkið er viðhaft á þann hátt, að mað-
ur lætur sem svarar einni matskeið af því í
leirbolla, hellir þar á rúmri matskeið af mik-
ið þynntri brennisteinssýru og hrærir svo í
með trjespaða. Bollann setur raaður innar-
lega í fjósið (eða hús það, sem svæla á) og
byrgir vel til glugga og dyr, svo gufan leggi
eigi út.
Brennisteininn (Stangsvovl) viðhefur mað-
ur á þann hátt, að hann er látinn á hellu
og muldur ; er þá bezt að kveikja á honum
með því, að leggja góðar viðarkolaglæður á
brennisteinsmolana. Klórkalkið og brenni-
steininn má við hafa jöfnum höndum, og á
það að ítrekast nokkrum sinnum.
Karbólsýru viðhefir maður á þann hátt,
að maður lætur 1 lóð af henni í einn pott
vatns. Úr karbólvatni þessu þvær maður
alla hina grunuðu gripi og gefur þeim inn af
því sem svari 1 pela hverjum fullorðnum
grip. |>etta má og ítreka með nokkru milli-
bili.
Jdrnvitriol er og pestverjandi, og við hefir
maður það til að láta f flór og fjóshaug, en
æði mikið þarf af því, ef duga skal.
Til að varna veikinni er og reynandi, að
taka gripunum blóð á hálsæðinni; en eigi veit-
ir af að tveir pottar eða meir sjeu látnir
blæða úr hverjum fullorðnum grip, ef duga
skal.
Verði því viðkomið, eiga menn að flytja
gripina í annað hús, og annaðhvort rífa fjós-
ið (eða húsið) niður til grunna, og byggja
það upp á öðrum stað, eða þá að láta það
standa autt í langau tíma.
Sje reglum þessum fylgt nákvæmlega og
sóttvarnarmeðulin rjett viðhöfð og iðulega,
mun, eptir reynslu þeirri, sem jeg hef haft í
þessu efni, bráðum taka fyrir sýkina, end&
mun varla hætt við, að hún breiðist þá át«.
Bjargráðamál.
Samkvæmt fundarboði birtu áður í ísafold
þ. m. var Bjargráðardeildar-fundur settur í
Hafnarfirði í gær, en þar sem aðeins 5 nefnd-
armenn sóttu fundinn, var ráðið að stofna til
fundar aptur í Hafnarfirði 11. sept. n. k., því
einsog fundurinn áleit breyting á netalögn og
netalínu nauðsynlega, eins áleit hann og
ómis8andi að bjargráðanefndir athuguðu vel
uppástungu kaupmanns herra |>. Egilssonar
í Hafnarfirði að afnema alla þorskaneta brúk-
un í öllum Faxaflóa að minnsta kosti um-
næsta 5 ára tímabil, sem er verulegt sjómanna-
mál, og það mjög aðgæzluvert.
Er því aptur skorað á bjargráðanefndirnar-
að senda menn á hinn fyrirhugaða deildar-
fund í Good-Templarahúsinu í Hafnarfirði
þ. 11. sept. n. k. kl. 12 á hád.
p. t. Reykjavík JQ. ágúst 1890.
O. V- Gíslason.
Sullaveikin og hundarnir-
Herra ritstjóri! Viljið þjer gjöra svo vel að
taka grein þá, er eptir fer, í blað yðar.
Fyrir skömmu dó hjer á sjúkrahúsinu
unglingur, yfirkominn í sullaveiki, og auk þess
hafði hann geitur. það var einstaklega,
greindur drengur, og bað jeg hann í byrjun
legunnar að skýra mjer frá, við hver kjör
hann hefði lifað að undanförnu.
Hann sagði mjer svo frá :
»Seint um veturinn 1881 var mjer komið«
— drengurinn var á sveit —- »upp að S.; svo
hjet bærinn. Jeg var undir eins látinn í
bæli, sem lítið var í af rúmfötum, en í þess
stað var fjörgamall hundur látinn liggja í
bælinu líka; mjer þótti það ekki gott, því
mikill óþefur var af hundinum, sem nærri
má geta, því hann var heyrnarlaus og nærri
blindur ; og þarna var jeg þangað til seiut
um vorið, en kenndi mjer þó ekki nokkurs
mein3. Síðan var jeg fluttur í kot, sem hjet
K—g. þar voru hjón og einn strákur, sonur
þeirra; jeg var látinn sofa hjá honum, og
var það lítið betra en að vera í bælinu hjá kerl-
unni á S., því strákur hafði óhreint höfuð
og ljet hund liggja til fóta sinna. Jeg var-
þar árið ; sumarið eptir fór jeg að fá fjarska-
verki og tók að gildna. Jeg kvartaði un>
þetta, en var svarað, að þetta væri grautar-
vömb! Svo var jeg látinn fara í smalamennsku
og varð jeg að gegna því verki stundum með
óþolandi kvölum, svo jeg varð að leggjast
niður úti á víðavangi, þar til kvölunum ljetti;
síðan hefir veiki mín farið sí-vaxandi«.
Nú hvílir þessi drengur í gröf sinni hjer í
kirkjugarðinum, eptir allar hinar miklu
þjáningar.
Hjer er eitt dæmi þess, hvernig opt og tíðum
er farið iila með fátæka unglinga, sem eru á
sveít. Enginn efi getur á því leikið, að
drengur þessi hefir fengið sullaveikina af
hundunum, sem voru látnir liggja í rúminu
hjá honum, og geiturnar af syni hjónanna í
K.—g. Mikið mega þeir hafa á sinni sam-
vizku, sem með þessari illu meðfórð á
drengnum hafa beinlínis verið valdir að dauða
hans. Jeg hefi aldrei krufið neinn sullaveik-
an mann, sem hefir verið eins illa útleikinn
af sullaveikinni, því sullamergðin skipti þús-
undum.