Ísafold - 03.09.1890, Qupperneq 1

Keraur út 4 miðvikttdöjum oe
laugardögum. Verð árgangsim
{104 arka) 4 kr.; erlendis S kt.
Borgist fyrir miðjan júlfmánuð.
ÍSAFOLD

Uppsögn (skrifleg) bundin > ð
áramót, ógild nema koinin
til útgefanda íyrir l.okt. Aí-
greiðslust. í Austurstrœti b.
XVII 71.
Reykjavík, miðvikudaginn 3. sept.
1890
Sparisjóðir,
Ábyrgðarhluti er það mikill, ef góðæris-
kafli sá, sem nú stendur yfir, líður svo á
enda, að landið taki ekki talsverðum stakka-
skiptum að því er efnahag almennings snertir.
pjóðin d að vera og er raunar að mörgu leyti bet-
ur vaxin því nú en fyrrum, að færasjer góðæri
vel í nyt; en hún þarf líka að muna eptir
því, hafa það sífellt fyrir hugsskotsaugum,
að undir því er framtíð landsins komin, að
góðu árin sjeu vel notuð, með atorku og
iðjusemi, ráðdeild og fyrirhyggju. í hörðu
árunum hlýtur baráttan við uáttúruna að vera
fremur vörn en sókn ; í góðu árunum á hún
að vera sókn, en ekki bara vörn. í góðu
árunum má ekki láta sjer lynda að berjist í
bökkum. |>að má til að hugsa hærra. *Vex
hugur þá vel gengur«. þann hug ríður á að
glæða sem mest og láta hann geta af sjer
hæfilegar framkvæmdir. Að hörð ár koma á
eptir góð, er eins víst og að vetur kemur
eptir sumar, nótt eptir dag. Bn þá er of
seint að iðrast þess, að hafa legið á liði sínu
meðan vel áraði. |>á er erfitt að afla sjer
hagsældar, þótt viljann bresti eigi.
|>að er sem betur fer óalgengt, að menn
hugsi um að »njóta lífsios# þegar vel lætur 1
ári á þann hátt, að leggjast beinlínis í leti
og ómennsku. þeir stunda vinnu sína við-
líka þá og endrarnær, en taka því fegins
hendi, sem eðlilegt er, að erfiðismunirnir
verða nokkuð minni. Avirðingin er ekki sú,
þar sem því er að skipta, að veujuleg vínnu-
brögð sjeu vanrækt, af værugirni eða þess
háttar, heldur hitt, að minna er unuið en
skyldi að Dýjum framkvæmdum, nýjum vinnu-
brögðum, um fram það sem við verður komið
í harðærum, og í annan stað óspilsemi og
glysgirni gefinn lausari taumur.
Dável hefir að vísu vottað fyrir jarðabóta-
framkvæmdum hingað og þangað um land
þessi síðustu missiri, að því er kunnugum
segist frá og skýrslur herma. Bn þó mun
hitt því miður enn miklu algengara, að alls
ekkert er átt við þess háttar. Fyrir hvern
einn bónda, sem notar hagstæðan vortíma
eða haust til þess að bæta eptir megni ábýli
sitt, eru tveir eða fleiri, upp og niður, sem
hafa alveg sömu háttsemi {þá eins og þegar
veðráttan fyrirmunar öllum slíka iðju. Svona
mun vera eða þessu líkt víðast um land,
þótt út yfir taki þar sem hægast er að ná
til sjóar og fylgt er því uálega undantekn-
ingarlaust hinu gamla afdæmislega ráðlagi,
að láta hinn vinnandi lýð liggja í veiðistöðum
meira en hálf-iðjulausan mánuðum saman,
hvort sem það gefur nokkurn arð af sjer eða
ekki neinn.
Um óspilsemi og eyðslu er nú að vísu
sjálfsagt engin ástæða til að bregða vorri
hjóð í meira mæli en ýmsum öðrum þjóðura.
En kunnugt er það samt, að miklu eru
grannar vorir, er eiga viðlíka óblíða náttúru
við að búa og vjer, sparneytnari og harðbýlli
við sjálfa sig, sem sje Norðmenn, Skotar og
Færeyingar. Og í annan stað er þess að gæta,
að vjer höfum helzt til lítið enn af hinum
ágætu alþýðustofuunum til útrýmingar óspilun
og éyðslusemi, er aðrar menntaðar þjóðir
hafa eignazt á þessari öld, en það eru spari-
sjóðirnir.
Önrrar lönd eiga þeim alþýðuskólum ótrú-
lega mikið að þakka. þeir hafa breytt hugs-
unarhætti heilla kynslóða, snúið þeim frá
skrælingjalegri ljettúð og óspilsemi til for-
sjálni og ráðdeildar, auk þess sem fjármagn
rað, er þeir draga saman, er mjög svo öflug
og notasæl máttarstoð undir meiri háttar
framfarafyrirtækjum og almenningi ókleyfum án
slíks fjárstofns. Eru þetta þó að eins hirar
óbeinu hagsmunir að sparisjóðunum. Bein-
línis veita þeir fjársafnendum sjálfum ekki
einungis sömu stoð og styttu eins og góður
vinur eða forsjármaður eða þá sveitin veitir
þegar í nauðir rekur, heldur gjöra þeim fært
að ráðast í ýmislegt, er hrindir ástæðum
þeirra í betra horf en ella mundi. Er þó
eun ótalið það, sem ekki er hvað minnst í
varið, hve slíkt fjársafn, þótt smátt sje jafn-
vel, gjörir menn öruggari og óháðari en hina,
sem ekkert eiga undir sjer.
þessa kosti sparisjóðsstofuana hafa menn
sjeð og á þeim þreifað fyrir löngu annars-
staðar. þess vegna hafa þeir, sem fyrir lög-
um og landsstjórn ráða annarsstaðar, eigi
einungis veitt þeim ýmisleg hlunnindi um
fram aðrar penÍDgastofnanir, eins og hjer,
heldur lagt þá skyldu á herðar fjölmennum
sveitum meðal síns þjónustulýðs, embættis-
mannanna, að gegna daglega jafnframt öðr-
um embættisönnum hinum sömu störfum
fyrir almenning, hvern sem þess æskir, sem
sparisjóðsstjórnendur eru vanir að hafa á
hendi. Póstafgreiðslur allar eru gerðar að
sparisjóðsútibúum, og þar tekið við spari-
sjóðsinnlögum jöfnum höndum eias og brjefum
og sendingum, til þess að gjöra almenningi
sem allra ómaksminnst að leggja í sparisjóð
og bjóða tækifærið til þess nærri hvar sem
er. Slíkir sparisjóðir eru kallaðir , pbstspari-
sjóðir.
Önnur ráðstöfun i sama skyni eru spari-
merkin. það eru sams konar merki og póst-
frímerki. þau eru höfð á boðstólum í sölu-
búðum, gilda fáeina aura; ogsafnar kaupandi
þeim — límir þau — í bók, eu að sýna þá
bók í sparisjóð og láta ónýta merkin þar er
sama sem að leggja þar inn þá upphæð í
peningum, sem merkiu hljóða upp á. þjóð-
ráð þykir að venja börn og unglinga á að
draga samau í sparisjóð með því að kaupa
sjer sparimerki. Eru börn auðfengin til þess
miklu fremur en til þess að geyma sjálfa
aurana, sem þau eignast. Sparimerkjabæk-
urnar geta þau látið sjer þykja eins vænt
um og leikglingur eða sælgæti, sem þeim
hættir við annars við að fleygja út íyrir
pví sem þeim kann að áskotnast af pen-
ingum.
Hjer er nú ekki svo hátt hugsað að sinui.
Hjer þarf fyrst að hugsa um að fjölga
hinum algengu sparisjóðum miklu meira eu
orðið er. þeir munu vera 8—9 alls á land-
inu ; þeir ættu að vera 20—30 að minnsta
kosti.
Vandinn að koma á fót sparisjóð ætti að
vera orðinn auðnuminn. Svo margar allgóð-
ar fyrirmyndir hafa menn fyrir sjer. það er
naumast annað sem brestur en áhugi og
framtakssemi. f>að er varla nokkurt kaup-
tún á landinu of smátt til þess að geta
haldið uppi sparisjóð. það getur þá ekki
kauptún heitið, ef það hefir ekki eitthvað
viðskiptahjerað í kriug um sig, og eiga íbúar
þess að bæta upp mannfæðina í sjálfum
verzlunarstaðnum. Enda sýnir og reynslan
með sparisjóðsstofnanir þær, sem þegar eru
upp komnar hjer og það fyrir löngu surnar,
að slíkt fer ekki eptir stærð kauptúnauna.
Siglufjörður t. a. m. er með minnstu kaup-
túnum landsins; þó er þar einn með eldri
sparisjóðum þess. Á Vopnafirði er stofnaður
sparisjóður; en í hinum austfirzku kauptún-
um 3, sem munu vera viðlíka stór, og eitt,
Seyðisfjörður, jafnvel miklu stærra,—þar er
enginn. Afleitt er líka, að ekki skuli vera
sparisjóður í Stykkishólmi. |>á ætti líka að
geta þrifizt sparisjóður í jafu-fjölmennu kaup-
túni og sjóplássi og Skipaskagi er á Akra-
nesi. Sumir kunna ef til vill að vilja svara
svo, að þaðan sje svo hægt að ná til höfuð-
staðarins, með sínum stóra og volduga spari-
sjóð, Landsbankanum, að ógleymdum Söfn-
unarsjóðnum, og því sje óþarfi að setja þar
upp sparisjóð. En hvað hafa eigi Hafnfirð-
ingar gjört fyrir löngu, og vel blessazt ? Er
þó hálfu hægra fyrir þá að ná til Reykja-
víkur. Euda er það einmitt aðalatriðið
fyrir sparisjóðina, að sem allra hægast sje að
ná til þeirra. Akurnesingar og nærsveita-