Ísafold - 06.09.1890, Síða 1

KLcmui út ú miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsin*
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlíraánuð.
ÍSAFOLD.
UppsÖgn (skrifieg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sj*
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 6.
la fi .. — —........... ..............
XVH 72. II
Hin nýju amtsráð.
—O—
Amtsráðin, yfirliðurinn í hinni þrístiguðu
■sveitarstjórn vorri, eins og henni var fyrir
bomið með lögunum frá 1872, hafa satt að
•segja ekki hlotið þann veg og ríki í meðvit-
und almennings, sem landsstjórnarlegum göf-
ugleika þeirra hæfir. |>au eru veigalftill ný-
græðingur, af útlendri rót. |>að er alls ein
hágöfug íslenzk stjórnarsamkunda, sem enn
minna hefir borið á. J>að er kennimanna-
samkundan, synodus, enda er henni litið sem
ekkert vald í hendur fengið. Amtsráðin
hafa þó nokkuð vald, einkum eptirlits- og
hömlunarvald, og ekki svo örlítinn verka-
hring, þótt þeim endist að jafnaði 2—3 dag-
ar á ári til allra sinna starfa, svo fáliðuð sem
þau eru þó.
«Aumt er að lifa öfundlaus,» segir máltæk-
ið, og svo aum hafa amtsráðin engau veginn
verið. Exnn hluti laudsins, Austfirðir, hafa
sár-öfundað hina landsfjórðungana af amts-
ráðunum: af því, að þau hafa verið haldin í
þeim einhversstaðar, á amtmannssetnnu, sje
það í þeim fjórðungi, en annars þar sem
amtnxaður til tekur (í vesturamtinu), en
því hefir fylgt sá óleikur, að hinn afskekkti
landsfjórðungur, Austfirðir, hafa orðið út und-
an við fulltrúakosningar til amtsráðsins.
Austfirðinga hefir því lengi langað til að fá
amtsráð út af fyrir sig, þar heima hjá sjer.
Prá þeim hefir stafað fjórðungsráðakvabbið
mestallt, í sambandi við viðleitnina að fá
amtinannaembættin afnumin.
f>eirri þrábeiðni Austfirðinga veitti nú þing-
ið í fyrra náðarsamlega áheyrn. Sagði
meira að segja, að Norður-|>ingeyingar mættu
vera með og skilja við norðuramtið, ef þá
langaði til. f>að gerði þingið alveg óbeðið,
af tómri nákvæmni og móðurlegri hugulsemi;
en Austur-Skaptfellingum, sem höfðu hálf-
beðið um það að minnsta kosti og sumir
sótt fast eptir þvf, — þeim synjaði það al-
veg bænheyrslu. Er við búið, að fyrir það
þyki nauðsynlegt að taka til óspilltra málanna
aptur á næsta þingi og tylla dálítilli bót á
hina nýju flík frá þinginu í fyrra, lögin um
nýja skipun amtsráðanna, er konungsstað-
festingu hlutu í surnar og ganga í gildi í
haust; enda væri það ekki eins dæmi í sögu
löggjafarþings vors.
Um leið og þetta var látið eptir Austfirð-
ingum, sætti þingið íæri og dubbaði gömlu
amt8ráðin upp, gerði þau hálfu fyrirferða-
meiri en áður, í von um að vegur þeirra
mundi vaxa að sama skapi. Amtsráðið í
Suðuramtinu á að verða 7 manna þing ept-
Reykjavik, laugardaginn 6. sept.
1890
leiðis, í stað 3 manna nefndar áður; í Vest-
uramtinu 8 manna þing, og í Norðuramtinu
5 manna, ef Norður-þúngeyingar vilja held-
ur halla sjer austur á bóginn, en annars 6,
og þá verður 4. amtsráðið, hið austfirzka, ekki
nema þríþætt, eins og gömlu amtsráðin.
Amtsráðsmennirnir eiga sem sje að verða
jafnmargir og sýslufjelögin eru, auk forset-
anna, amtmanna sjálfra, —einn fulltrúi fyrir',
hvert sýslufjelag, nema Vestmannaeyjar;
þingmaður þeirra hjelt þá mundu komast
sæmilega af amtráðsmannslausa, í verndar-
skjóli væntanlegs amtráðsmanns Eangæinga,
og því samsinntu aðrir þingmenn viðstöðu-
lanst, hafandi vakandi fyrir sjer, að lands-
sjóður verður að kosta handa þeim lækni og
sýslumann, þótt þeir sjeu ekki nema eins og
£ eða it hluti af meðalríki slíkra embættis-
manna annarsstaðar á landinu.
þ>að er raunar mikið eðlileg umbót á skip-
un amtsráðanna, þetta að hafa þar sinn full-
trúa fyrir hverja sýslu. ]pá er kunnugleikiun
fenginn í öllum hjeruðum umdæmisins og þá
hafa þau öll sinn formælisxnann á því þingi.
Með gamla laginu gátu ekki nema 2 sýslufje-
lög af 6—-7 átt reglulegan talsmann í amts-
ráðinu, heimaldan talsmann, og gátu hin því
búizt við að verða höfð út undan og hafa
þótzt verða fyrir því stundum. Má gjöra ráð
fyrir betri samvinnu milli sýslunefnda og
amtsráða með hinu nýja fyrirkomulagi, þar
sem verður persónulegt samband milli hvers
amtsráðs og allra sýslunefndanna, er því
lúta; því gjöra má ráð fyrir, að sýslunefnd-
irnar kjósi einhvern úr sínum flokki til arnts-
ráðsfulltrúa að öllum jafnaði, þótt kjörgengi
sje engan veginn þannig hundin í lögun-
um.
Kostnaðarauka hefir þessi stækkun amts-
ráðanna í för með sjer nokkurn, með því
líka fæðispeningar fulltrúanna voru hækkaðir
dálítið, úr 2 kr. upp í 3 kr. um hvern dag,
sem þeir vegna amtsráðsfundar verða að vera
frá heimili sínu. Eæðispeningarnir eru þó
helmingi lægri heldur en alþingismanna, og
geta því síður en eigi rniklir heitið. En ó-
þarfi að kalla þann kostnað tilfinnanlegan
fyrir almenning, amtsjafnaðarsjóðina, svo
framarlega sem breytingin á skipun amts-
ráðanna ber einhvern ávöxt til framfara og
umbóta á þeirri grein stjórnarvaldsins. En
vald og verkahringur amtsráðanna er satt að
segja nokkuð rýr til þess, að hægt sje að
gjöra sjer sjerstaklega miklar vonir í því efni.
Lögin hafa sem sje ekki aukið störf þeirra
minnstu vitund, um leið og þau juku tölu
fulltrúanna. |>að má auðvitað gjöra það síð-
ar meir, og verður ef til vill gjört: ef hin
nýja skipun þeirra þykir vel gefast.
Störf amtsráðanna er nú að lögum yfir-
umsjón með athöfnum sýslunefnda og stað-
festing á sumurn gjörðum þeirra (lántökuxn
o. fl.); stjórn opinberra stofnana og gjafafjár,
er amtmenn höfðu einir á hendi; umsjón yfir
aðalpóstvegum, þó með yfirumsjón landshöfð-
ingja, og að gjöra ásamt vegfróðum manni
tillögur til landshöfðingja um vegagjörð og
vegabót á fjallvegum; að láta uppi álit sitt,
til landshöfðingja um stofun búnaðarskóla,
fyrirmyndarbúa og þess háttar, um hrepp-
stjórareglugjörðir o. fl.
Lög þau, er hjer um ræðir, eru nokkurs-
konar «mögur sætt» milli þings og stjórnar í
málinu um afnám amtmannaembættanna.
J>au voru brædd saman upp úr frumvarpi um
það meðal annnars á síðasta þingi, af báðum
amtmönnum landsius og þriðja manni (J. Ó.)
í nefnd. Auðvitað ekki nema bráðabirgðar-
sætt. f>ingið heldur að sjálfsögðu áfram hve-
nær sem betra færi gefst viðleitni sinni að
fá afnumin þessi kostnaðarsömu embætti
sem stjórninni hefir aldrei tekizt að leiða
sannfærandi rök fyrir að ómissandi sjeu, auk
þess sem þau ættu að vera hjer um bil sjálf-
fallin úr sögunni þegar 3tjórnarbót sú fæst,
sem nú er í smíðum. |>jóðin hefir nógan
kostuaðarauka af strjálbyggðinni samt, að því
er embættismannahald snertir, þótt þau em-
bætti gengi frá. Vegna strjálbyggðarinnar
verður hún að halda helmingi fleiri sýslu-
menn, helmingi fleiri lækna, helmingi fleiri
presta en ella mundi. Af 20 ömtum í Nor-
vegi eru ein tvö fámennari heldur en ísfend
er allt; í mörgum þeirra er talsvert meira en
100,000 íbúar.
Sjóðum, eignum og skyldum á landshöfð-
ingi að skipta milli norðuramtsins og austur-
amtsins, með ráði amtmannsins fyrir norðan
og austan, og á hann yfir höfuð að gjöra ná-
kvæmari ráðstafanir til þess, að lög þessi
komi til framkvæmda svo fljótt sem verða
má.
Heyásetning.
f>að er ánægjulegur vottur uin vaxandi á-
huga á efnahagslegum framförum laudsins,
hve ofarlega á dagskrá málið um heyásetn-
ing og horfelli hefir verið hin síðustu árin.
|>að hefir verið svo í orði, í umræðum um lands-
ins gagnog nauðsynjar áþingi ogutan þings;
en hvort svo hefir einnig verið á borði almennt,
um það er minna kunnugt. |>ó munu nokkur
samtök hafa átt sjer stað í þá átt í sumum