Ísafold - 06.09.1890, Qupperneq 2

hjeruðum landsins hin siðustu missiri, og er
það yfirsjón af þeirra hálfu, sem fyrir þeim
hafa staðið, að senda eigi blöðum skýrslur
um framkvæmdir sínar og ávöxt þeirra.
þingið gerði tvívegis, hvað eptir annað,
rækilega tilraun til að lögbjóða alvarleg af-
skipti af ráðlagi manna hvað snertir heyá-
setning og fieira sem þar að lýtur, bæði 1887,
eptir hinn minnistæða skepnufelli þá um vorið,
og aptur 1889. En þrátt fyrir mikinn áhuga
og öflugt fylgi ýmsra þingmanna með málinu,
náði það eigi fram að ganga á þingi, í hvor-
ugt skiptið. Mótspyrnan var svo megn, frá
mannfrelsispostulum þingsins. Yar þó í síð-
ara skiptið ekki farið frekara í sakirnir en
svo, að veita sýslunefndum heimild til að
gjöra samþykktir, þar sem reglur væru settar
»um heyásetning, heyskoðun og eptirlit með
heyásetning og hirðing á öllum búpeningi
manna«, og enn fremur urn stofun heyforða-
búra og kornforðabúra, o. s. frv.
Hvort reynt verður í þriðja sinn að koma
á lögum um þetta efni, skal ósagt látið. f>ví
síður er hægt að segja neitb um það, hvort
slík lög, þótt fram næðu að ganga á þingi,
mundu hljóta náðarsamlega konungs staðfest-
ingu, er til stjórnarinnar kæmi; hæpið mun
það samt, að því er ráða má af undirtektum
landshöfðingja á þinginu. En hvað sem því
líður, þá er nú ráð að láta ekki sitt eptir
liggja, að koma því áleiðis með frjálsum sam-
tökum, sem löggjafarvaldið hefir gefizt upp
við hingað til.
Góðu árin eru það einmitt, sem nota skyldi
til að koma sem bezt fyrir sig fótum til fram-
fara og umbóta, eins í þessari atvinnugrein
sem öðrum. f>á er tíminn til að koma fyrir
sig fyrningum, og hægra að halda þeim við,
þegar sá rekspölur er á kominn.
Aldrei verða of opt brýndur fyrir mönnum,
fyrir almenningi hjer á landi, sá sorglegi sann-
leiki, að það er glæfraleg heyásetning og ill
meðferð á skepnum um gjafartímann, sem
fremur öllu öðru hefir haldið landinu niðri í
þvi örbirgðar- og vesaldómsástandi, sem það
hefir verið í lengst af alla sína meira en þús-
und ára byggingu. Gjörsamleg breyting til
batnaðar í því efni mundi valda algjörðum
stakkaskiptum landsins að efnahag til. það
er listin sú að gæta vel fengins fjár, að við-
halda efnum sínum, að kunna að vátryggja
þau fyrir öllum hættum, — það er sú list, sem
komið hefir fótum undir blómlegan efnahag
meðalstjettarinnar í öðrum siðuðum löndum
á síðari tímum, en henni samsvarar bænda-
stjettin hjer á landi. Meðan þar skorti þá
ráðdeild og fyrirhyggju, er þar til heyrir, á
meðan hjó löngum í sama farið, eins og hjer :
góðu árin gerðu varla meira en að endast til
að komast á upprjettar fætur aptur eptir hrak-
föllin hin árin.
f>að er ekki gæðaskort náttúrunnar að
kenna, þó að hún standist eigi það, að brennt
sje afurðum hennar í báða enda. |>að má
vera frjósamt land, sem má við slíkri með-
ferð.
Aðalatriðið er, að það komist inn í meðvit-
und almennings og festist þar eins og ritað
væri með óafmáanlegu letri, hver skömm og
skaði það er fyrir hvern einstakling og niður-
drep fyrir allt þjóðfjelagið, að eyða bústofni
sínum allt af öðru hvoru með illri meðferð
vegna fóðurskorts. En til þess duga ekki
eintómar prjedikanir, í blöðum og bókum.
Til þess þarf vakandi afskipti, áminningar og
umvandanir allra hinna betri manna íhverju
sveitarfjelagi.
Lakast er það, þegar sumir hinna betri
manna, sem svo eru kallaðir, eru sjálfir
skepnuníðingar, eða glæframenn eða trassar
með búpening sinn. En slíkir eiga þá ekki
að teljast með hinum betri mönnum. Hinir
eiga að kosta kapps um, að skapa svo öflugt
almenningálit í sínu sveitarfjelagi, að aðrir
eins menn geti eigi haldið veg sínum og virð-
ing, nema þeir bæti ráð sitt. jpeir eiga að
sneiða hjá þeim, þegar þeir kjósa í sveita-
nefndir eða til annara umboðsstarfa fyrir al-
menning ; sýna þeim maklegt vantraust í hví-
vetna, en eigi traust eða hylli.
Að öðru leyti stoðar eigi annað en hagnýta
sjer rækilega þau ráð, er kennd hafa verið,
og reynd að sumu leyti, til að forða ófor-
sjálli heyásetning og óvandaðri meðferð á bú-
peningnum. Heyskoðanir á haustum, með við-
eigandi fortölum og ráðleggingum ; gripaskoð-
anir á vetrum við og við; skýrslur um þess-
ar skoðanir, er gerðar sjeu almenningi kunn-
ar, á þann hátt, er hentast þykir, þeim til
viðvörunar, er þess þurfa, en hinum til upp-
örfunar; verðlaun fyrir framúrskarandi
dugnað í kynbótum og fjenaðarhirðingu, ef
þess er kostur á einhvern hátt. í þeim sveit-
um, sem hafa búnaðarfjelög, virðist be^t við
eiga, að forstöðumenn þeirra sjái um eða
annast sjálfir árninnztar skoðunargjörðir og
aðrar framkvæmdir í þessu skyni, og er óvíst,
að hinum litla styrk, sem fjelög þessi fá úr
landssjóði, væri öðru vísi betur varið sum-
staðar en til þess kostnaðar, er af slíkum
framkvæmdum leiddi. Annars stendur það
hreppsnefndunum næst.
f>að stoðar ekki að láta það aptra sjer frá
öllum tilraunum í þessa átt, þótt heyásetn-
ingseptirlit o. s. frv. sje talsvert vandasamt.
Ávöxturinn getur orðið svo mikill og góður,
ef vel tekst, að mikið skal til mikils vinna.
J>ótt ekki sje á annað litið en þau ábrif, er
slíkar tilraunir hljóta að hafa á almennings-
litið, ef þær eru af alúð og með eindrægni
gerðar, þá er meira en lítið í það varið. því
aðalatriðið er, eins og áður var á vikið, að
umskapa almenningsálitið þannig, að sá þyki
enginn maður með mönnum, jafnvel naumast
í húsum hæfur, sem gjörir sig sekan i ráð-
lauslegri heyásetning og samvizkulausri með-
ferð á skepnum sínum.
það er vandi að meta rjett mismunandi
hey og landkjarna hverrar jarðar, og kosti og
ókosti hvers fjármanns og margt fleira þar
að lútandi; en því er það völdum mönnum
ætlað og svo kunnugum, sem kostur er á, og
frekara er eigi hægt að gjöra.
Forgöngumenn þessara mjög mikilvægu bún-
aðarframfara í hverri sveit eiga að neyta allra
löglegra ráða og hagfeldra til þess að ná til-
gangi sínum. þar á meðal annast um, að
lögum þeim sje beitt sleitulaust, er vjer höf-
um og það mál styðja, þar á meðal horfellis-
löguuum. það er að brjóta með annari hend-
inni það sem byggt er með hinni, að hlífa
þeim við vendi laganna, sem hans þurfa með
og til hafa unnið. Kjarkleysi og einurðar-
leysi almennings til ad ganga eptir að lög-
brotsmenn verði uppvísir og gangi eigi óhegndir
undan, eða lagsmenuskan, sem tælir memj
til að hylma hver með öðrum, — þetta er óhætt
að telja með vorum skaðlegu þjóðlöstum.
Kirkjugarðurinn í Reykjavík- Al-
þingi hefir, eins og kunnugt er, gjarnan vilj-
að koma af sjer kirkjum þeim, er landssjóð-
ur á, í hendur söfnuðunum, til umsjónar og
fjárhalds, þar á meðal dómkirkjunni í Eeykja-
vík, en ekki gengið það greitt, hvorki með
hana nje sumar hinar. Reykjavíkursöfnuð-
ua hafnaði því boði í fyrra vor algjörlega.
þá vildi þingið, eða fjárlaganefndin í neðri
deild, láta söfnuðinn þó að minnsta kosti
annast alla aðgjörð og viðhald á kirkjugarði
Reykjavíkursóknar, svo að það þyrfti eigi að
kosta framar af sjóði dómkirkjunnar. Fekk
sóknarnefndin tilkynningu um þetta frá lands-
höfðingja í vor er, bætti því við, að kirkju-
garðurinn þurfi bráðrar aðgjörðar við.
A safnaðarfundi 1. júní var sóknarnefnd-
inni falið að íhuga og segja skoðun sína um
þennan boðskap, að tilkvöddum 2 mönnum
öðrum, ef henni svo sýndist, og kaus hún
með sjer þá H. Kr. Fnðriksson yfirkennara
og þorlák alþingismann Guðmundsson.
Nefnd þp.ssi komst að þeirri niðurstöðu, «að
Reykjavíkur-sóknarmenn hafi alls enga skyldu
til að annast viðhald og viðgerð kirkjugarðs
Reykjavíkursóknar, en sú skylda hvíli að
öllu leyti á eiganda kirkjunnar eða lands-
sjóði». — þessa niðurstöðu samþykktu svo
sóknarmenn á fundi 30. f. m., með 33 atkv.
gegn 12, eptir allmiklar umræður.
Naumast þarf við því að búast, að málið
sje þar með útkljáð fyrir fullt og allt. Er
því eigi óþarft, að almenningur heyri mála-
vexti, og skal því hjer tekin upp meginkafl-
inn úr áliti tjeðrar nefndar:
»Vjer könnumst reyndar við, að í »Regle-
ment ang. Præsters og Kirkers Indkomster
i Island« 17. júlí 1782, er svo fyrirmælt f
lð. grein, að sóknarbændur skuli hlaða kirkju-
garða á sinn kostnað, og þó eigi að öllu
kostnaðarlaust fyrir kirkjuna, þar sem leyft
er, að hinum fátækustu skuli matur gefinn
á reikning kirkjunnar, enda skuli kirkjan
leggja til öll þau verkfæri, sem til verksins
þurfa.
það er einsætt á þessum lagastað, að
sóknarbændur eru að eins skyldir að leggja
til vinnu sína við kirkjugarðshleðsluna, en
alls engan annan kostnað. Og þegar vjer
enn fremur lítum á, hvernig á legkaupinu
stendur, þá er það einsætt, að það er goldið
fyrir legið, eða grafarstæðið. Af þessu leiðir
þá beinlínis og vafalaust, að kirkjan er skyldug
til að leggja til land til kirkjugarðsstæði3, og
eigi einungis það, heldur og allt það efni í
garðinn umhverfis kirkjugarðsstæðið; því að
til endurgjalds fyrir það er legkaupið. þegar
vjer á hinn bóginn lítum á það, að Reykja-
víkur-dómkirkja á alls ekkert land þar sem
hún gæti vísað á kirkjugarðsstæði nje heldur
á nokkurt efni í girðingar umhverfis sem
sína eign — og það er heldur eigi framkomin
nein sönnun fyrir því, að Reykjavíkurbær