Ísafold - 10.09.1890, Page 1

íCemtw öt Á rnnú'rtk*túbzmmk •*
laugardögtim. V-erð árgang*4?r*
(104 arka) 4 kr^ erlendis $ k \
Borgiart éyvir míójaa jáií«a4«uð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
áramöt, ógild nema komin sj<
til útgefatjda fyrir I.okt. Af-
gretftslust. í Austumtrœti S.
xvn 73
Reykjavík, miðvikudaginn 10. sept.
——wigjy.
1890
Löghlýðni.
__* *__
>k
Löghlýðni er dyggð, sem þjóðfjelög á bernsku'
skeiði eiga bágt með að nema til hlítar.
Ýmist þykir menntunarlitlum mönnum fremd
í því að virða að vettugi lög landsins og
boðorð landsstjórnarinnar, kalla það í fáfræði
sinni frelsi, en öll lög og alla stjórn kúgun-
arvald; eða þá að þeir eru fúsir að hlýða
sumum lögum og sumum boðorðum, þ. e.
þeim, sem þeim líkar við, sjá sjer hag að
hlýða, en ekki hinum, er þeir þykjast hafa
heldur óhag af og finnst vera gerð öðrum í
hag. Slík lög halla þeir órjettlát eða ósann-
gjörn, og segja þá jafnvel í helgri einfeldni
sumir hverjir, að það sje engin skylda að
hlýða rauglátum lögum, það er: þeim lögum,
er þeir álíta ranglát vera. Geti þeir nú þar
á ofan tilnefnt eigi einungis sjálfa sig, heldur
jafnvel almenning, sem kallað er, fyrir þeim
dómi, að einhver lög sjeu ranglát og ósann-
gjörn, þykjast þeir hafa fyllstu heimild til að
hirða eigi hót um þau. ]pað sem almennings-
álitið hafi dæmt úrelt, ranglátt, óhafandi, því
sje beinlínis rangt, skaðlegt, heimskulegt að
fara eptir eða hlýða.
Ekki ætti að þurfa eyða mörgum orðum að
því, að sýna, að lög og landsstjórn eru varn-
arvirki og hlífiskjöldur alls mannfrelsis. An
lögbundinnar fjelagsskipunar eru þjóðirnar
einmitt í hinu aumasta ófrelsisástaudi. ]par
ræður afl einstaklingsins högum og muuum
sínum og annara, eptir því sem sjerplægin
geðþekkni hans býður, og hvað sem líður al-
menningsheill, eða rjettara sagt henni til
niðurdreps. I>ar er hver höndin upp á móti
annari. |>ar eru eilíf hjaðningavíg, ef cigi
í orðsins fyllstu merkingu, þá í óeiginlegum
skilningi. |>að er sambúð og viðskipti óarga
dýra, sem er fyrirmynd slíks fjelagskapar eða
fjelagsskaparleysis.
Hinn hugsunarhátturinn, að láta virðing og
hlýðni við lög og landsstjórn vera komið und-
ir því, hvortþeim, sem.’hlýða eiga, þykir lög-
in og boðorðin rjettlát eða órjettlát, sa-nn-
gjörn eða ósanngjörn, er álitlegri í fljótu
bragði, en kemur í líkan stað niður í raun-
inni. f>að sem nokkrir meðlimir þjóðfjelags-
ins dæma ranglát lög, meta aðrir rjettlát, og
svo þvert á móti. Geta þær mismunandi
skoðanir skipzt svo á, að ekkert af öllum lög-
um landsins, svo hundruðum skiptir, njótj
sirmar sjálfsögðu löghelgi, en það er með öðr-
um orðum, að þeir einir hlýði hverju laga-
boði fyrir sig, sem sjá sjer sjálfum engan ó-
hag að því, en hinir virði það að vettugi og
óhlýðnist því hvenær sem þeim býðursvo við
að horfa. En það er í rauninni sama ó-
stjórnarástandið eins og þar sem alveg vant-
ar lögbundna þjóðfjelagsskipun.
Sumir, sem kannast vel við, að ekki stoðj
að láta gildi laga og hlýðni við þau vera kom-
ið undir því, að öllum líki þau, heldur sje
sjálfsagt að láta einstaklegar skoðanir og
hagsmuni lúta í lægra haldi, álíta þó öðrn
máli að skipta, ef almenningsálitið eða allur
þorri manna er lögunum fráhverfur. |>á sjeu
þau hjer um bil sjálffallin úr sögunní. |>á
sje engin nærgætni, ekkert vit í að ætlast til,
að þeim sje hlýðni veitt.
En það er einnig háskalegur misskilningur.
Fyrst og fremst geta lög verið mikið holl
og nytsamleg fyrir þjóðfjelagið í heild sinni,
þótt eigi hafi nema fáeinir meðlimir þess, ef
til vill ekki 1 af 100, beinan hag af þeim,
en hinum finnist þau vera sjer til baga.
I annan stað er þess að gæta, sem mest
er um vert, að um rjettlæti eða órjettlæti,
sanngirni eða ósanngirni laga mega þeir einir
dæma, svo gilt sje, sem það er löglega á
hendur falið, en það er löggjafinn sjálfur, hver
svo sem hann er, hvert heldur einvaldur kon-
ungur eða þingbundinn, alræðismaður eða
þjóðkjörið þing. Meðan löggjafinn sjálfur
hefir eigi lýst lögin ranglát og þar með num-
ið þau úr gildi, meðan ber þjóðfjelaginu í
heild sinni að hafa þau í fullkomnum heiðri
og veita þeim hlýðni alveg eius og hinum,
er almenningi líkar vel.
|>etta er engin gjöræðissetning, engin trú-
arkredda eða þess háttar, lieldur hugsanrjett
afieiðing þess, að vera í lögbundinni fjelags-
skipun.
Hvað rjettlátt er ranglátt, sanngjarnt eð'B
ósanngjarnt að því er kemur til að ákveða
skyldu og rjettindi í borgaralegu fjelagi, það
er undir mannlegu hyggjuviti komið. |>að
verða að vera mannasetningar allt saman.
því þó að til sje æðra lögmál um það,
hvað rjett er eða raugt, en af mannlegu
hyggjuvíti upphugsað, þá verður það ætíð
undir mannlegri skynsemi komið, hvernig
koma skuli hinu æðra lögmáli til framkvæmdar
í veraldlegum efnum. En þá framkvæmd
stoðar eigi að ætla öðrum en þeim sem hafa
mátt og umboð til að annast hana í nafni
alls þjóðfjelagsins, svo eitt nái yfir alla að
ganga, og þeir hinir sömu verða að ráða því,
hvernig lögmálssetningum þessum er háttað.
jpeim getur auðvitað skjátlazt; en það getur
hinum viljað til eigi að síður, því hvoru-
tveggju eru menn. En aðrirhvorir verða að
ráða og ráða einir; því enda lendir allt í
tómri endileysu. Méðlimir þjóðfjelagsins, al-
menningur, geta eigi frekara aðgjört en að
vanda svo kjörið í löggjafarstöðuna, sem þeim
er auðið. I>að, sem þeir, er þá stöðu hafa,
kveða upp að lög skuli vera og halda skuli
lagagildi áfram, þótt gamalt sje, það ber í
heiðri að hafa sem órjúfanlegt lögmál, í smáu
og stóru, jafnt af yfirboðum og undirgefnum,
hvort sem hinum og þessum líkar betur eða
ver, hvort sem það þykir almennt rjettlátt
eða ranglátt, sanngjarnt eða ósanngjarnt,
hyggilegt eða óhyggilegt. Almenniugsálitið á
að verka í þá átt, að fá þéim lögum breytt, á
löglegan hátt, er það getur eigi fellt sig við.
En meðan það er ógert, ber að sýna fulla
lotningum jafnt ranglátum lögum, sem köll-
uð eru, sem rjettlátum.
«Með lögum skal laud byggja en ólögum
eyða» þýðir, ef gjörr er skoðað, það, að
með því að beita og hlýða gildandi lögum
þróist og blómgist þjóðfjelagið, en hrörni og
tortímist að öðrum kosti.
Eins og ótti drottins er upphaf vizkunnar,
eins er löghlýðnin upphaf sannra þjóðþrifa.
Póstvegurinn í Árnessýslu.
Mörgum kann að virðast, að það sje að
»vinna fyrir gíg«, að minnast á þetta málefni,
þar sem hlutaðeigandi sýslunefnd sje búin að
láta í ljósi álit sitt um, hvar vegur þessi eigi
að vera, og svo sje álit hennar staðfest af
landshöfðingja, og enn fremur sje þegar búið
að kosta talsverðu fje til vegarins. En þar
sem nokkur hluti póstvegar þessa, nfl. kaflinn
milli Olvesár og f>jórsár, er ákveðinn að skuli
liggja þvert yfir Flóann, frá hinni fyrirhuguðu
brú á Selfossi austur að Sandhólaferju, sem
er að öllu samtöldu á mjög óhentugum stað,
þrátt fyrir það, þó að þetta sje beinasta leið,
þá er skylt að hreifa því áður en meiru er
kostað til vegagjörðar á þessum stað, að
þessi stefna á aðalpóstvegi þessum sje alls
eigi hin hagfeldasta.
Jafnvel þó nafn helztu þjóðvega landsius
»aðalpóstvegir«, sýnist benda á, að það sje
upphaflega hugsun þingsins og landsstjórnar-
innar, að vegir þessir væru fyrst og fremst
til þess, að ljetta fyrir ferðum landpóstauua
úr einu hjeraði í annað, eti notkun annara
af vegum þessum væri álitinn eins og annar
veðrjettur, ef svo mætti að orði kveða, muu
þó engum manni detta í hug, að slíkt hafi
verið aðaltilgangur þings og stjórnar, heldur
hitt, að ætlazt sje til að vegir þessir geti
komið að sem beztu og mestu liði fyrir sem
flesta; þeir sje ekki að eins ætlaðir fyrir flutn-
ing hins opinbera, póstflutninga, heldur einn-
ig, og ekki síður, fyrir flutning hvers eiu-
staklings, og framkvæmdarvaldið ætlist til,
að þeir sjeu lagðir þar, sem þessum tvennum
kröfum verði sem bezt fullnægt.
|>etta hefir, því miður, ekki heppnazt í Fló-
anum.
fegar farið er yfir Arnessýslu, þá sjest þeg-
ar, að náttúran hefir lagað tvær aðalþjóðleiðir
yfir hana austur og vestur. Onnur þeirra
liggur úr Hreppunum yfir Hvítá ofanverða
vestur í Biskupstungur og þaðan með fjall-
garðinum vestur í Laugardal, þaðan yfir |>ing-
völl og svo suður yfir Mosfellsheiði (Geysis-
vegurinn). Hinn liggur frá ferjunum á |>jórs-
á: Sandhólaferju, Ferjunesi eða Selparti, sem
allar eru rjett hver hjá annari, og þaðan
vestur með sjó fram hjá Loptsstöðum og
Stokkseyri til Eyrarbakka, og þaðan annað-
hvort yfir Olfusá hjá Óseyrarnesi og yfir Lága-
! skarð til Kolviðarhóls, eða hjá Kotferju, og
þaðan yfir Hellisheiði. Og þegar brúin verð-
ur komin á Olfusá hjá Selfossi, verður vegur
þessi að beygja eina bæjarleið upp á við, því
þá leggst ferjan á Kotferju auðvitað niður.
Aptur á móti verður vegur yfir miðjan Fló-
ann aldrei notaður almennt, jafnvel þó það
sje beinasta leið milli Selfoss og Sandhóla-
ferju; og þar að auki kostar Flóavegurinn
margfalt meira en alfaravegurinn niður með
Olfusá og þaðan austur með sjó. Á alfara-