Ísafold - 20.09.1890, Blaðsíða 2

Um meðferð á útflutningsfje-
þó því væri hreift f blöðunum á síðasta
hausti 1889, að meðferð og pössun á útfiutn-
ingsfje væri ekki eins góð og hún vera ætti
og reynslan hafi fyr sannað þetta, þá ætla
jeg ekki óþarft að hreifa þessu máli nú,
þegar að þeim tíma líður, að farið verður að
selja fje á mörkuðum og kaupfjelög fara að
hópa fje sitt til útflutnings.
Vjer kunnum að segja við kónginn : hvað
gerir þú ? En hann kann líka að segja :
ykkur varðar ekki um, hvað jeg geri; jeg er
einvaldur í mínu ríki. Svo er um þá útlenda
eða innlenda fjárkaupmenn, sem kaupa fje
fyrir eígin reikning. þó getur meðferðin
verið svo, að hún ætti fyllilega að heimfærast
undir hegningarlögin, og lögreglustjórar munu
á sumum stöðum hafa haft fulla ástæðu til
að grennslast eptir, hvort meðferðin heyrði
ekki undir þá hegningu, sem við því er lögð,
að sýna skepnum harðýðgislega og grimmdar-
fulla meðferð.
þegar fje þetta er passað í svo stórum
hópum, að talið verður 1000 fjár eða þar
yfir, þá má nærri geta, að það þarf ekki
lítið hunda-afl til að halda fjenu vísu, og
það er naumast til það land hjer syðra (sem
falt sje), er þoli þá beit svo dögum og vikum
skiptir; og þó hóparnir sjeu minni, þá er líka
landið opt svo ljelegt, að engin sauðskepna
mundi standa þar við, sem ekki væri haldið
þar með harðstjórnarhendi.
Væri ekki skálmöld úr lögum numin,
mundu menn berast banaspjótum á um að fá
fjeð til geymslu.
En það ber tvennt til þessa. Fyrst það,
að almennt láta menn ekki annað land en
það, sem út undan stendur verulegri eigin
þörf og þeim er því lítil eptirsjá í, og þá er
hagatollurinn hreinn hvalreki. Annað það,
að eigendur og umsjónarmenn fjárins munu
optast ekki setja aðra skilmála en þann:
skilaðu tölu fjárins ; en eptirlitið hvað hag-
lendi og pössun snertir er optast ekki neitt.
það er sjerstaklega kaupfjelög, sem verzla
með fje og senda það út fyrir eigin raikning,
sem þurfa að standa á verði og viðhafa alla
útsjón og varáð frá því fyrst er farið að reka
fjeð saman og allt þar til það er komið á
skipsfjöl. Annars getur svo farið með þess-
ari meðferð, að fje af suðurlandi verði í
lægra verði á erlendum mörkuðum en fje frá
öðrum landsfjórðungum, jafnvel þó það upp-
haflega jafngildi því. því að optast verður
mest biðin hjer á suðurlandi, þegar skip þau,
sem fjeð eiga að taka, eru bundin við að
taka fje á ýmsum höfnum landsins. En hjer
við Faxaflóa verður þó optast þrautalending-
in, þegar harðviðri og vetur fer í hönd, og
optast seinast hjeðan farið.
Ef stjórnendur kaupfjelaganna gengju
á undan í því efni, að umbæta sem mest
alla meðferð á útflutuingsfje, þá mundi það
hafa þau áhrif, að umbæturnar yrðu al-
mennar ; og fyrstu skilyrði fyrir umbótunum
tel jeg aptur þessi atriði:
1., að semja í tíma við þá menn, sem hafa
það land, sem kaupandi er, og ekki er
uppbeittur hrossastöðull eða slegið land,
eða á annan hátt ónýtt ;
2., hafa aldrei meira í hverjum hóp en 2—3
hundruð mest;
3., að láta jafnan mann eða menn frá sjer,
það er: úr flokki eigandanna, fylgja fjenu,
með fullu umboðsvaldi, þar til búið er að
skipa því út.
Hvammkoti 18. september 1890.
þ. Guðmundsson.
Hrossasalan.
Fjársalan, sem er svo náskyld hrossasöl-
unni, hefir nú verið vegin og margvegin bæði
í ræðum og ritum á síðasta ári; hún hefir
fundizt hagfeld að því leyti, sem hún flytur
peninga og nauðsynjavörur inn í landið, og
hjálpar til að koma fje því í peninga, sem
þarf að lóga á haustin fram yfir vanalegan
skurð, þegar heyskapur hefir brugðizt; við-
sjdrverð að því leyti, sem sumir leiðast til að
kaupa alls konar glingur og óþarfa fyrir and-
virði fjárins, og sitja opt og einatt nærri í
sömu skuldasúpunni ár eptir ár, hversu sem
lætur í ári; en hœttuleg að því leyti, sem
sumir láta heimili sín svelta að kraptgóðri
fæðu, en senda kjötið, bezta næringarefnið,
úr landi burt, en kaupa í þess stað útlenda
fæðu, sem verður ef til vill eins dýr, þegar
öllu er á botnin hvolft, en að minnsta kosti
engan veginn eins notadrjúg eða auðug að
næringarefnum.
Hvað hrossasöluna aptur á móti snertir, þá
verður ómögulegt að segja, að hún só hagfeld
fyrir seljandann. Miklu fremur má álíta
hana viðsjárverða, eða þó helzt af öllu skað-
lega, sjerstaklega þegar hún er miðuð við
fjársöluna, sem hægt er að gera sjer arðsama
með skynsamlegu ráðlagi.
Til þess að sýna, að þetta sé ekki neinn
sleggjudómur, er bezt at athuga, hvað búið
er að kosta upp á hvert hross, þegar það er
selt, og bera kostnað þennan saman við verð
það, sem fæst fyrir þau.
Folaldið verður með engu móti virt minna
en 10 krónur á haustin, þegar það er tekið
undan móðurinni og tekið á gjöf. Teljum
svo að það þurfi 12 hesta af heyi að meðal-
tali í þrjá vetur, og hver þeirra kosti 2 kr.
Yerða það 36 hestar af heyi, og kosta þannig
72 krónur. Hagagönguna fyrir tryppið hvort
sumar má virða að minnsta kosti 3 krónur.
Séu jafnframt reikaðar 8°/° vextir af verði
tryppisins árlega, verður reikningurinn þann-
ig'-
Folaldið að haustlagi . . . kr. 10,00
Fóður þess fyrsta veturinn . — 24,00
Vextir 8/o af þessum 34 kr. . — 2,72
Verð tryppisins, þegar það er
veturgamalt...................— 36,72
Hagaganga annað sumarið . — 3,00
Fóðrið annan veturinn . . — 24,00
Vextir 8/» af 63 kr. 72 a. . — 5,07
Verð tryppisins, þegar það er
tvævett.......................— 68,79
Hagaganga þriðja sumarið . — 3,00
Fóðrið þriðja veturinn . . — 24,00
Vextir 8°/. af 95 kr. 79 a. . — 7,66
Verð tryppisins, þegar það er
þrjevett, verður þá . . . kr. 103,45
Reyndar verður kostnaðurinn minni i sum-
um sveitum, en í öðrum jafnvel töluvert meiri,
svo það ætti að jafna sig nokkurn veginn
upp.
Að telja sjer svona háa vexti af lifandi
skepnum, eins og hjer er gert, getur sýnzt
rangt, þegar snöggt er á litið; en sje þess
gætt, fyrst: hvaða vexti mætti fá fyrir virði
tryppisins í peningum; í annan stað, hvað
mikil áhætta hvílir á hverri skepnu af van-
höldutn og vanheimtum o. s. frv., og f þriðja
lagi, að sauðfje gefur af sjer árlega vexti með
ullinni, þá mun þetta ekkx of mikið í lagt.
Hvernig sem reiknað er, hlýtur þó þrjeveturt
tryppi jafnan að kosta að minnsta kosti 90
krónur.
A hinum síðari árum hefir hrossaverðið á
mörkuðunum verið 40—70 krónur upp og of-
an; stöku hestur hefir komizt f 80 krónur,
einkanlega hafi hann verið fjögra vetra eða
eldri, en þá hefði hann líka hlotið að kosta
meira heldur en reiknað var hjer að ofan.
Eptir þessu ætti seljandinn að skaðast
20—50 krónur upp og niður á hverju tryppi.
En hvernig sem seljandinn reiknar, getur
bann naumast á nokkurn hátt reiknað, svo
nokkurt vit sje í, að hann geti talið sjer eins
eyris ágóða, og það þótt jafnframt sje tekið
tillit til þess, að hrossasalan flytji með sjer
peninga inn í landið.
Ennfremur ber að gæta þess, að hross
spilla jörðinni miklu meira heldur en kýr og
kindur, og það þó á sumardegi sje, að ótaldri
þeim hagaspjöllum, sem þau gera á útigangs-
jörðum.
þó tekur út yfir, hvaða tjón þau gjöra á
þeim jörðum, þar sem markaðshrossin eru
geymd hundruðum saman, stundum í hálfan
mánuð, þegar svo vill til, að hestaskipin geta
ekki komið á ákveðnum tíma, og það er furða,
að nokkur ábúandi vill vinna fyrir nokkurt
fjeslíkan skaða á ábúðarjörð sinni, og því síð-
ur, að nokkur jarðeigandi vill láta fara jafn-
skammarlega með eignarjörð sína.
I stað þess að halda þannig áfram hrossa-
sölunni og ala upp hross til að hafa fyrir
verzlunarvöru, meðan söluverðið samsvarar
jafnilla kostnaðinum, eins og nú á sjer stað,
er nauðsynlegt að gera sjer Ijóst, hvort ekki
sje hægt að ala upp aðrar skepnur, sem gefi
meira af sjer í samanburði við kostnaðinn.
Mun naumast efi á því, að gera mætti sjer
meiri arð að því, að koma upp stærra kúa-
búi, eða fleiru og þó einkum betra sauðfje,
eptir þvf, sem landskostum háttar, og getur
hvorttvéggja gefið af sjer arðsama verzlunar-
vöru, sje skynsamlega á haldið. Mun enginn
efi á því, að selja mætti bæði smjör og ost
til Englands með góðum hagnaði, en þó auð-
vitað með þvf skilyrði fyrst af öllu, að vörur
þessar væru svo vandaðar, að þær stæðu
ekki á baki slíkum vörum frá öðrum þjóðum,
því að öðrum kosti má ganga að því vísu,
að þær seljast naumast, eða þá ekki nema
með miklum afföllum. Ætti ekki að vera,
ókleyft að geta búið hjer til nokkuð nálægt.
því eins gott smjör eins og í Danmörku; en
til þess þarf auðvitað kunnáttu og þó sjer-
staklega vandvirkni. Fjelli þá alveg um koll
sú ástæða, sem sumir hafa til þess að tolla
smjörlíkið, sem hingað flyzt.
Að halda aptur á móti áfram þeirri venju,
að selja hjeðan óvandaðar landsnytjavörur og
ókynbættar lifandi skepnur, getur ekki bless-
azt til lengdar. Reynslan mun sýna, að af-
farasælla verður, að selja heldur minna af
góðri vöru en mikið af lakari, hverrar teg-
undar sem hún er. Stoðar ekki að koma
með þá ástæðu til afsökunar, að sumar út-
lendar vörur, sem hÍDgað flytjast, sjeu ekki
sem bezt vandaðar; sjálfir bíðum vjer bein-
línis tjónið af því, að selja óvandaðar vörur.
Vjer sjáum, að varazt er að eiga kaup við
þann kaupmann, sem flytur slætnar vörur til
vor, og því fremur megum vjer búast við, að
slíkt eigi sjer stað þar, sem verzlunin er
margfalt fjörugri en hjer. Enn fremur er það
skilyrði til þess, að geta átt von á, að aðrir
þori ekki að bjóða manni ljelega vöru, að hafa
bæði vilja og vit á að framleiða nýta vöru
sjálfur.
Ekki stoðar heldur að telja það óvandaðri