Ísafold - 01.10.1890, Blaðsíða 1

éCeraur út á imðvikudögum og.
laugardögum. Verð árgangsins
104 arka) 4 kr.; erlendis 5
Bor^ist fjrrir miöjan jálíraánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin \ ð
áramót, ógild nema komin s)t
tU átgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti S.
xvn 79.
Reykjavík miðvikudagmn 1. okt.
| 1890
„Meistara“-leg bankadella.
1.
Ekki ap baki dottinn!
Eptir að hver hrakspáin á fætur annari um
landsbankann íslenzka og seðla hans var
sprungin á marghrjáðu baki meistarans í
Cambridge, fekk hann í fyrra vor einhvern
tíma í raunum sínum yfirnáttúrlega vitrun,
eins og annar Jósef Smith (Mormónapostuli),
viðvíkjandi boðskap þeim, er hann hafði tek-
ið að sjer að flytja, — um bankamálið.
jþað var hin alræmda svikamyllu-kenning.
J>að var yfirnáttúrleg vitrun í þeirri merk-
ingu að minnsta kosti, að hun átti ekkert
skylt við náttúrlega skynsemi, náttúrlegt
hugsunarlögmál eða neitt nátturulögmál yfir
höfuð. í>að var sem sje engin heil skynsem-
isbrú í allri svikamyliukenningunni, frá upp-
hafi til enda. En svo var honum mikið
niðri fyrir fyrst með kenniugu þessa, að meira
hefir sjaldan verið látið með hinar merkileg-
ustu vitranir. Hún var skrásett þegar á
tveimur tungumálum, íslenzku og ensku, með
heldur en ekki áhrifamiklum ummælum.
Henni var stráð um allar trissur, svo fljótt
og kappsamlega, sem póstferðir frekast leyfðu.
Enska fyrirsögnin var »Islands yfirvofandi
glötun«, og í íslenzka »opnu brjefinu* var tal-
að um »þjóðlegt banatilræði« af völdum »auð-
virðilegustu fínanzbófa* og þar fram eptir
götunum. Og jafnsnemma sneri höf. sjer
enn fremur til stjórnarinnar í Danmörku:
»áður en þetta verður lesið á Islandi verður
stjórnin í Danmörku búin að lesa brjef frá
mjer um málið í dönskum blöðum. Ættu
menn því að bíða rólegir þangað til fregnir
koma frá Danmörku. Og yfir höfuð skyldu
menn nú sýna af sjer stillingu hraustra manna
og einarðra drengja(!) Meðan fregna er beðið,
verða allar ávísanir og landssjóðsborganir að
hætta og bankanum verður að loka(!) Umfram
allt: látið eigi saklausa danska kaupmenn nje
aðra danska samborgara gjalda neins í þessu
máli(!)—Látið eigi hollustu yðar bila við virtan
og elskaðan konung !«
»Bræður munu berjast ogað bönum verða«,
kemur manni í hugh er maður les þessi ósköp.
Höfundurinn boðar ragnarökkur hinnar ís-
lenzku þjóðar. Haun er að minnsta kosti
meira en hálfhræddur um uppreisn og
blóðsúthellingar. Hann gengur að því vísu,
að þjóðin verði öll í uppnámi, er vitrunin
birtist henni, — vitranin frá hinum mikla
spámanni í Cacnbridge.
En hver varð raunin á? Hver áhrif höfðu
orð spámannsins á hina íslenzku þjóð?
Ekki meiri en ef fluga sezt á Keilir eða
spói vellur á Skeiðarársandi.
Aldrei hefir nokkur spámaður farið meiri
hrakför í sínu föðurlandi. I>ögn allra vin-
anna og kunningjanna, hlátur og fyrirlitaing
hinna,— engar undirtektir nokkurs manns
landshornanna á milli. Atakanlegri dauða-
dóm var ekki hægt upp að kveða.
Svo á eptir, þegar hann Ijet sjer eigi segj-
ast, þó ótrúlegt væri, heldur hjelt «áfram
dellunni í hinum »vesturheimsku« blöðum, þá
tættur sundur ögn fyrir ögn hvað ofan í ann-
að. Loks kom, þegar árið var liðið, og við-
skiptareikningnum var lokið milli ríkissjóðs og
landssjóðs, í Ijós, að skuldin við ríkissjóð
hafði stórum minnkað á árinu, um 70—80
þús. kr., í stað þess að hún hlaut að hafa
margfaldast, hefði nokkurt hið minnsta vit
verið í svikamyllu-kenningu »meistarans«.
En—samt er hann ekki af baki dottinn.
Eptir allt þetta fer hann enn á kreik í
sumar,veður á land á Austfjörðum með prentað
reikningsdæmi frá Cambridge, á marga hesta,
og sendir með pósti um land allt í lokuðum
umslögum, til útbýtingar meðal almennings.
Blöðin dugar auðvitað ekki að biðja fyrir
það, því þau eru öll á mála hjá »finanzbóf-
unum«. þ>jóðinni tilkynnt að niðurlagi, að
höf. sendi öllum blöðum íslands þessa skýrslu
til þess, að landsmenn viti fyrir fram, að
hún er í blaðstjóranna hendi. Hún flytur
þeim sönnun hins mesta þjóðarvoða, er saga
íslands þekkirn! (Leturbreyt. ekki höfundar-
ins).
Sömu ósköpin á ferðum eins og fyrir ári
síðan, þrátt fyrir það, þótt voðinn, sem þá
var beint fyrir höndum, kæmi hvergi fram,
heldur sannaðist af reynslunni (lækkun skuld-
arinnar við ríkissjóð) að vera tómur hugar-
burður, auk þess sem heilbrigð skynsemi
hvers manns hlaut að segja honum hið sama
fyrir fram.
Lifi »meistarinn« í 10 ár enn, má búast
við að hann ítreki hinn sama spádóm eða
fái hina sömu vitrun á hverju ári, — sjái á
hverju ári glötun landsins yfirvofandi á fárra
daga eða vikna fresti, af hinni sömu orsök :
póstávísana-svikamyllu-farganinu.
Reikningsdæmið er f almennings höndum
og því engin þörf að prenta það hjer; það
hefir og verið birt orðrjett í »|>jóðólfi«. Hjer
skulu að eins hermd nokkur spakmæli úr
skýringunum, sem því fylgja, og dæmið sjálft
skýrt með fáeinum samkynja dæmum, til
frekari skilningsauka.
II.
Landssjóðuk íslands á meira EN 40 MILJÓNIR
KRÓNA í PENINGUM !
Fyrsta spakmælið í klausu meistarans
hljóðar svo — hann kallar það grundvallar-
setning : »Lögeyrir hvers lands er eign þess.
Hann getur aldrei borizt allsherjarsjóði þess
öðru vísi en sem tckju-auki, ef löglega er
með hann farið«.
Hvað er nú lögeyrir íslands ?
Lögeyrir Islands er : danskir gullpeningar,
danskir silfurpeningar, danskir eirpeningar
og íslenzkir bankaseðlar.
ísland á samkvæmt þessu alla danska
gullpeninga, alla danska silfurpeninga, alla
danska eirpenmga og alla íslenzka banka-
seðla, hvar sem þeir finnast. |>ótt Jón, Sig-
u.rður, Pjetur eða Páll hafi í vasanum eða í
kistuhandraðanum 10, 20, 100 eða 1000 kr.
í dönskum gullpeningum eða silfurpeningum
eðe íslenzkum seðlum, ér þeir halda sig eiga
meó öllum rjetti og vera vel að komna, þá
mega þeir vara sig á slíkri heimsku. Lands-
sjóður kemur einn góðan veðurdag og hirðir
sína eign, hvern eyri; því hann á það allt
saman, en þeir ekki. J>ó þeir hafi fengið
peniugana að erfðum, upp í kaup eða fyrir
skepnur sínar eða jarðir, þá eiga þeir ekkert
í þeim. Landssjóður á þá. Meira að segja:
þó þeir Jón eða Sigurður o. s. frv. sjeu
embættismenn og sjeu nýbúnir að fá pen-
ingana sjer greidda úr landssjóði í laun, þá
er það bara tómt gabb; landssjóður á pen-
ingana eptir sem áður og getur tekið þá
heim til sín aptur samstundis sem sína eign,
og látið veslings Jón sýslumann eða Sigurð
lækni standa slyppa, og þá og allt þeirra
fólk svelta.
En landssjóður þarf ekki að láta þar við
sitja, að láta greipar sópa um allan lögeyri
í landinu sjálfu. Af því að danskir pening-
ar eru lögeyrir landsins, getur hann látið
hirða og færa sjer alla danska peninga, hvar
sem þeir finnast um víða veröld. Hann
getur farið í ríkisfjárhirzluna í Khöfn og
hirt þar það, sem þar kann að vera til af
slegnum peningum dönskum, sjálfsagt nokkr-
ar miljónir kr. Síðan getur hann brugðið
sjer yfir í jpjóðbankann danska í sömu er-
indagjörðum, og þar næst f hvern bankann
af öðrum, sparisjóði o. s. frv. Mótþrói stoð-
ar enginu. Landssjóður getur fengið hæsta-
rjettardóm fyrir, að þetta sje allt sín eign;
það er lögeyrir landsins, og þá er uóg. Síð-
an sópar hann innan hirzlurnar hjá einstök-
um mönnum um land allt, alla Danmörku,
ef honum sýnist svo, þangað til hann er bú-
inn að hafa saman það sem til er af slegn-
um peningum dönskum, en það mun vera
um 40 milj. kr. |>essi hálfa miljóu, sem til
er af íslenzkum landsbankaseðlum, er ekki
nema lítill ábætir, rjett í minnsta handraða-
hólfið á peningakistu landssjóðs, eins og hún
verður þá.
Skrítið er það, að vera að burðast með
skatta og tolla, þögar landssjóður á þetta
lítilræði til. Að vera að reyta undan blóð-
ugum nöglum fátækrar alþýðu ábúðar- og
lausafjárskatt, brennivínstoll, tóbakstoll, og
núna síðast það sem út yfir tekur : kaffi- og
sykurtoll, en eiga í sjóði fullar 40 miljónir
króna ! Einfaldir vextir af því, 1600,000 kr.,
eru fjórfalt meiri en öll ársútgjöld landsins
nú, á þessum síðustu og verstu tímum. Nú
væri það þar að auki ekki nema óþarfa-
vorkunnsemi við Dani að vera að hlífast við
að eyða sjálfum höfuðstólnum, þessum 40
miljónum, sem þeir hafa undir hendi af
slegnum peningum. f>eir hafa nóg efni á að
kaupa sjer gull og silfur og eir í skarðið og
láta peningasmiðjuna sína slá úr því nýjan
peningaforða handa sjer, og það jafnvel hvað
ofan í annað.
En nokkuð gæti landið eignast í búið fyrir
40 miljónir, þó ekki sje nú meira til tekið,
þ. e. ekki sópað nema einu sinni iunan hjá
bræðrum vorum Dönum. f>á væri nú kann
ske tök á að eignast eina gufufleytu eða svo!
Éðaþádálítinn vagnvegarspotta laglegan ! Eða
brýr á fáeinar ár ! Ekki takandi minna í mál