Ísafold - 04.10.1890, Side 1
Kemui út á miðvikudögum og.
laugardögum. Verð árgangsins
104 arka) 4 kr.; erlendis 5 k'
Borgist fyrir miðjan júlfmánuð.
ÍSAFOLD.
XVII 80. I
Reykjavik laugardaginn 4. okt.
Uppsögn (skrifleg) bundin \ ð
áramót, ógild nema komin sjc
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
*........
1890
Niðurniðsla skóganna.
|>rátt fyrir það, þó að hinir svo nefndu
Bkógar vorir geti ekki heitið annað en lítil-
fjörlegt kjarr, kræklótt og kyrkingslegt, eink-
urn þegar þeir eru bornir saman við skóga
í öðrum löndum, er hið litla sýnishorn af
viðargróðri, sem vex hjer á landi, samt svo
þýðingarmikið, að því ætti að vera alvarleg-
ur gaumur gefinn.
þótt orðatiltæki þau, sem höfð eru í forn-
sögum, að landið hafi á landnámstíðinni ver-
ið «viði vaxið milli fjalls og fjörus, verði ekki
tekin svo bókstaflega, að landið hafi þá ver-
ið einn óslitinn skógarlundur, er samt aug-
ljóst af mörgu öðru, sem sögurnar segja frá,
og af viðarleifum þeim, sem enn finnast víða
í jörðu, þar sem enginn viðarangi sprettur
nú, að birki hefur vaxið hingað og þangað
meira og minna í flestum hjeruðum landsins.
En sje litið á landið eins og það er nú á
dögum, þá sjást ekki leifar þess, uema í
stöku stað, einkum í dölum efst í sveitum
Optast er kennd eyðingu þessi apturför af
náttúrunnar völdum, eldgosum, uppblástri,
sandágangi o. s. frv.; en sje gjörr athugað,
verður ljóst, að hrörnun skóganna er meira
af manna völdum en náttúrunnar.
í óbyggðum löndum, þar sem allar plöntur
vaxa í næði, nema að því leyti sem þær keppa
hver við aðra, hafa vanalega verið meiri
eða minni skógar, svo framarlega sem lopts-
lagið hefir ekki verið því algjörlega til fyrir-
stöðu, en jafnskjótt sem löndin hafa byggzt,
hefir skógunum hnignað smátt og smátt, eink-
um þó þar sem mest hefir verið lifað hjarð-
manna lífi.
þannig er Mið-Asía, þar sem höfuðstöð
hirðingja þjóðanna hefir verið, margfalt fá-
tækari að skógum á þeim svæðum, sem not-
uð hafa verið fyrir beitilönd, heldur en Mið-
Afríka, sem mestmegnis hefir verið byggð af
villiþjóðum.
Hjer á landi verður ekki annað sagt, en
að lifað hafi verið;hirðingja-lífi að miklu leyti
síðan landið var byggt, enda sjást glöggar
menjar þess á því hvað eyðslu skóganna
snertir.
þegar sauðfje er haldið skarpt að vetrar-
beit, þar sem skóglendi er og haglítið er orð-
ið, leggst fjenaðurinn á skóginn, einkum
yngstu frjóangana, sem eru mjóstir og mýkst-
ir fyrir, og eyðir þannig viðkomunni, en eldri
hríslurnar deyja út.
A hinn bóginn hafa mennírnir sjálfir ekki
látið sitt eptir liggja að gera skógunum allan
þann óskunda, sem hugsazt getur.
þegar í fornöld er þess getið, að menn
hafi verið að viðarhöggi og kolagjörð, og hef-
ir því sama verið haldið áfram í tíu aldir
jafn-hlífðarlaust, eins og verið væri að upp-
ræta skaðlegasta illgresi. Margir hafa ekki
einu sinni látið sjer nægja að höggva upp
allt, sem var ofanjarðar, heldur einnig rifið
ræturnar líka, þar sem þeir hafa haft færi
á. Einkum hefir þó verið lagzt á nýgræð-
inginn, af því hægra hefir verið að vinna
hann til kolagjörðar en stærri og digrari
hríslurnar.
I stað þess, að höggva upp á við á báðar
hliðar, þannig, að sárið verði hæst í miðju,
höggva margir enn í dag skóg þannig, að
sýlt verði niður í rótina. Sezt þá vatn 1
sárið og rótin fúnar og getur ekki skotið út
«millumstokkum», sem framleiða aptur frjó-
anga ofanjarðar.
þegar þess er nú gætt, að bæði menn og
skepnur hafa verið samtaka í því í jafnlang-
an tíma, að eyða bæði nýgræðingnum og við-
arrótunum, er þá nokkur furða þó að
æðimikið sje farið að sverfa að skógunum?
Skyldi náttúran vera eins sek í þessu efni,
eins og margir halda? Er ekki meira að
segja furða, að nokkur viðarangi hefir staðizt
þannig fyrir járni og eldi, öxinni og kola-
gröfinni?
þar sem menn og skepnur hafa hætt, hefir
náttúran tekið við. þegar viðarræturnar eru
í burtu úr fjallahlíðunum, losna jarðspildurn-
ar og frost og leysingar vinna að þvi, að
losa jörðveginn úr hlíðunum, svo fjöllin standa
blá og ber eptir, og auk þess rífur vindur-
inn upp jórðina bæði uppi í fjöllunum og
niðri á sljettlendi, þar sem hann hittir flag
fyrir.
A þetta hefir verið horft öld eptir öld, án
þess því hafi verið gaumur gefinn, já meira
að segja er mörgum enn í dag hálf- illa við,
að búa á hinum svonefndu skógarjörðum,
af því ullin reitist af fje því, sem um hann
gengur, þvert á móti því sem álitið er hjá
öðrum þjóðum, að skógarnir sjeu eitt hið
bezta varnarineðal til að verja land fyrir á-
gangi og uppblæstri, svo nú er þar víða tek-
ið að gróðursetja skóg á ný, þar sem honum
hefir verið eytt áður.
Jafnvel þó skógarhögg hafi mjög minnkað
á hinum síðustu tuttugu árum, síðan ensku
Ijáirnir urðu almennir hjer, er enn höggvið
svo mikið árlega af þeim litlu skógarleifum,
sem enn eru eptir, og það beinlínis til eldi-
viðar, að full þörf virðist, að vakið sje máls
á því.
Reyndar munu skýrslur þær, sem bændur
gefa hreppstjórum árlega um þetta, ekki á-
reiðanlegri en annað í búnaðarskýrslum vor-
um, og það svo, að jafnvel er ekki minnzt
á skógarhögg í sumum þeim sveitum, sem
skógur er höggvinn í árlega. Samt sem áð-
ur bera skýrslur þe3sar með sjer, að enn sje
höggvinn nokkur skógur í Austur-Skaptafells-
sýslu, Fljótshlíð (þórsmörk) i Rangárvalla-
sýslu, í Arnessýslu ofanverðri, í Borgarfjarð-
ar- og Mýrasýslum að ofanverðu, í ísafjarð-
arsýslu, þingeyjarsýslu og Múlasýslunum, fyrir
utan fáa tugi hesta hingað og þangað ann-
arsstaðar.
Af þeim bæjum, þar sem viðarhöggir er
mest, má telja: Efstadal, Laugardalshóla og
Laugavatn í Laugardal, Miðengi í Gríms-
nesi, Gilsbakka í Hvítársíðu og Hnífsdal í
Isafjarðarsýslu, og er talið, að á flestum
þessum jörðum sjeu höggnir um 200 hestar
á ári. jpetta er þó að líkindum eingöngu til
I notkunar heima fyrir, en því er að líkindum
sleppt, sem öðrum er ljeð að höggva í land-
areigninni, eins og víða mun eiga sjer stað
með skýrslur um heyaflann.
En hvað sem skýrslum þessum líður, þá
er engin vanþörf á að gefinn væri gaumur
þeim litlu leifum, sem enn eru eptir af skógi
hjá oss. þótt því sje ekki samjafnandi á
neinn hátt við skóg annara landa, hefir þetta
litla kræklótta kjarr svo mikla þýðingu fyrir
jurtalífið og þar af leiðandi fyrir afurðirþær,
sem jörðin getur gefið af sjer, að ekki sýn-
ist vanþörf á, að reynt væri að vernda al-
veg þennan litla skóg sem eptir er, og að
athugað væri, hvort það mundi hafa ókleyfan
kostnað í för með sjer, að gróðursetja ný-
græðing á öðrum stöóum, einkum þar, sem
bersýnilegt er, að birki hefir verið áður.
f>að er gleðilegt tímans tákn, að land-
stjórnin virðist hafa vaknað til meðvitundar
um nytsemi skóganna, fyrst og fremst með
því, að ganga eptir skýrslum um skógarhöggið.
Er það líklega í þeim tilgangi gjört, að búa
sig undir að vernda skógana fyrir algjörðri
upprætingu. í öðru lagi hefir hún jafnvel
gjört ráðstafanir til, að þeir, sem verða hjer
eptir landsetar á þjóðjörðum, megi ekki eyða
þeim að nauðsynjalausu. |>að er vonandi og
væri æskilegt, að fleira færi á eptir.
En fyrst og fremst ætti þó þjóðin sjálf
að vakna í heild sinni til meðvitundar um,
að það er skaðlegt að gjöreyða þeim fáu
plöntum, sem náttúran hefir látið þróast hjer
öðrum gróðri til hlífðar og verndar, og að
miklu heldur .bæri að styrkja náttúruna í því,
að þekja melana og móana með grassverði,
heldur en gjöra hið gagnstæða, sjálfum sjer
og niðjum sínum til tjóns.
—9■
,Meistara‘-leg bankadella.
iii.
Glæsilegur qróðavegur fyrir almenning.
I síðasta blaði var útlistað, hver uppgripa-
gróði það væri fyrir landssjóð, ef beitt væri
verklega þeirri meginreglu »meistarans«, að
lögeyrir hvers lands sje eign þess, þ. e. eign
landssjóðs.
Meistarinn bætir við áminnzta meginreglu
þeirri nánari útlistun: »Hanu (þ. e. lögeyrir-
ir) getur aldrei borizt allsherjarsjóði þess
(landsins) öðruvísi en sem löglegur tekju-auki
ef löglega er raeð hann farið«. En—nú berst
landssjóði stórfje á hverju ári í seðlum frá
pósthúsinu í Reykjavík, án þess að það fje
sje tekju-auki fyrir landssjóð, með því að
hann þarf að svara öðru eins út í aðalfjár-
hirzluna í Khöfn, þ. e. rikissjóð. f>arna
kemur lögleysan fram !
Hjer er lagt stórfje inn í landssjóð, sem
er enginn tekju-auki fyrir hann, heldur er
skrifað honum til skuldar í reikningsbók hans
við ríkissjóð, ef hann svarar því eigi út ____
sendir það aðalfjárhirzlunni—þegar í stað.
þetta er mergurinn málsins í umgetnu reikn-
ingsdæmi meistarans og skýringum, er dæm-