Ísafold - 11.10.1890, Blaðsíða 1

tCemui út 4 miðvtkudögum og.
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 k>
Borgist fjrir nsiðjan júlímkuuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sjt
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. i Au8tur8trœti 8.
XVII 82.
Reykjavík, laugardaginn 11 okt
1890
Torfristan og áburðurinn.
tEins og vjer sáum, munam vjer uppskera*
er gamall og góður mólsháttur, og sannindi
lians koma í ljós hvívetna. Eins og upp-
eldi ffiskumannsins er, eins má báast við að
hann verði að meira eða minna leyti. Eins
og skepnur eru fóðraðar í uppvaxtarárunum,
eins má búast við að verði þroskí þeirra.
Og eins og jörðin er hirt og eptir því hvernig
meðferðin á henni er, má búast við arði þeim,
sem hún gefur af sjer.
Jafnvel þó land vort sje ekki í tölu þeirra
landa, þar sem akuryrkja verði stunduð,
heldur verði landbúnaðurinn að eins að vera
bundinn við grasrækt og garðyrkju, og þrátt
fyrir það, þó veðráttan geri opt «babb í bát-
inn«, er þó enginn efi á því, að landbúnaður-
inn getur tekið miklum framförum; enda er
8vo fyrir þakkandi, að binn síðasta áratug
hefir verið gjört töluvert í þá átt, að koma
því í betra borf; og þó sumir segi, að bú-
fræðingarnir fullnægi ekki þeim vonum, sem
margir hafa haft á þeim, þá er slíkt eðli-
legt, og á það ef til vill að nokkru rót sína
að rekja til þess, að færri munu kunna rjetti-
lega að nota þá, enda er ekki alveg víst, að
alstaðar bafi að öllu leyti verið farið að ráð-
um þeirra. Og þó svo hefði verið, bæði að
búfræðingarnir befðu verið svo fullkomnir,
sem framast má verða, og bændur befði not-
ið þá svo vel, sem auðið hefði verið, væri
heldur mikið að bugsa sjer, að hægt hefði
verið að koma öllu því í lag á tuttugu árum
og gera þar að auki meira til, sem landinu
hefir verið spillt af manna völdum í tíu aldir.
1 þessu sem öðru ríður enn meira á því,
aó gætt sje nákvæmlega að, í hverju sje á-
bótavant, og lært að taka bina rjettu stefnu
og þarnæst sje unnið stöðugt að því, að um-
bæta það, sem áfátt er, heldur en að þjóta
eitt ár upp til handa og fóta, en hætta svo
við aptur þegar minnst varir.
Hvað grasræktina snertir, hefir meðal ann-
ars einkum tvennt verið umbótum á henni
til fyrirstöðu. Annað er torfskurðurinn; en
hitt meðferð áburðarins.
þ>ví verður ekki neitað, að það sýnist nokk-
uð ísjárvert, að rista árlega upp hverja gras-
spilduna af annari, og er augljóst, að þó gras
geti komið upp þar aptur á sínum tíma, þá
hlýtur jörðin samt sem áður að hafa misst
svo mikið af næringarefnum, að hún getur
ekki orðið söm eptir sem áður, enda bera
torfpælurnar greinilega vott þess. A mýrar-
jörðunum verða torfpælurnar að graslausum
fenjum, vatusrotum og dælum, en þar sem
torf er skorið á vall-lendisjörðum, má víða
sjá stór svæði hringinn í kring um túnið:
meira að segja sumstaðar inn í túninu sjálfu,
sem eru að eins með grasi á stöku stað. —
Vanalega eru sljettustu blettirnir teknir til torf-
skurðarius, og verða þeirbáróttar reinar á eptir.
Mest af þessu torfi er haft á heyin. J>að er
er þó sök sjer á Suðurlandi, þar sem heyin
eru að eins þakin með því að ofan; en á
Norðurlandi eru víða þar að auki þaktar
hliðar og endar heyjanna. Slíkt er að sönnu
nauðsynleg, til þess að verja heyin skemmd-
um, en það "iykur jörðinni óbætanlegt tjón,
og þar að auKÍ nægir það ekki heyjunum til
verndar fyrir snjó og regni.
Eina róðið til þess að tryggja beyin gegn
skemmdum er að geyma þau í heyhlöðum;
enda er þeim að fjölga, sem betur fer. Auð-
vitað kosta þær töluvert í svipinn, en ekki
líður á löngu áður þær borga sig. Fyrst og
fremst vernda þær jörðina fyrir gegndarlausri
torfristu, því þó torfþak sje haft á þeim, er
það og viðhald á því ekkert að telja móti
því, að rista á heyin árlega, enda eru marg-
ir farnir að hafa járnþak á heyhlöðunum. I
öðru lagi er margfalt minni fyrirhöfn að
koma heyinu í hlöðurnar heldur en að hlaða
ur í háum heyjum, og opt geta þær einmitt
orðið til þess, að bjarga heyi undan rigningu.
Og í þriðja lagi geymast heyin margfalt bet-
ur í hlöðu heldur en í heygarði eða tótt; og
þá er líka töluverð fyrirhöfn að byggja hey-
skýli á vetrum; svo fyrirhöfnin og kostnaður-
inn við hlöðubyggingarnar hlýtur að borga
sig á stuttum tíma. Sumir álíta, að þær
hafi að fullu borgað sig á tíu árum.
En svo er með hlöðubyggingarnar sem
aðrar jarðabætur, að leiguliðar fá þær sjaldn-
ast borgaðar, ef þeir fara frá jörðinni áður
vinnan að þeim hafi gefið þeim sjálfum full-
an arð. því þá fá þeir að eins þakið end-
urgoldið; en sanngirni virðist mæla með því,
að jarðeigendur greiddu fráfaranda leiguliða
dálítið fyrir tóttina Iíka, einkum þegar vegg-
irnir eru hlaðnir úr grjóti, því jarðeigendun-
um ætti ekki síður en leiguliðuuum að vera
það áhugamál, að spillingu þeirri, sem jarð-
irnar verða fyrir af torfristunni, ljetti á, að
avo miklu leyti sem auðið er.
Eins og margir rista upp grasrótina svo
gegndarlaust, sem væri það sú auðsuppspretta,
er aldrei þryti, eða öllu heldur eins og ekkert
væri í hana varið, eins eru margir skeyt-
ingarlitlir í því, að safna saman áburði á
jörðina, geyma hann og hagnýta sjer hann
sem bezt. í þessu efni gætu búfræðingarnir
gefið góðar leiðbeiningar; en vanalega munu
þeir til þessa helzt hafa verið notaðir til að
segja fyrir við vatnsveitingar, og gott ef
þeirra ráðum hafi þá allt af verið fylgt; og
þó eitthvað sje ritað fyrir almenuing einungis
í þeim tilgangi, að það geti orðið að gagni,
lesa menn það ýmist alls ekki, af því þeirn
þykir það ekki vera skemmtilegt, eða, þótt
þeir lesi það, þá lesa þeir ekki til þess að
reyna, hvort bendingar þær, sem þeir lesa
um, sjeu á rökum byggðar eða ekki, með
öðrum orðum: láta það eins og vind um
eyrun þjóta.
Nýting á áburðinum er þó engan veginn
enn svo góð, að hún þurfi ekki víðast um-
bótar við. Enn þá er víða siður, að bera á
»eldivið« á vorin: búa til »klíning« o. s. frv.; og
er slíkt hin mesta óhæfa allstaðar þar, sem
nokkur tök eru á að afla sjer mós til eld-
neytis; en nauðsyn kann að brjóta lög í því
efni á sumum stöðum.
Múraðar safugryfjur fyrir áburðarlöginn
eru víst sjaldgæfar, og því síður er venja, að
blanda hann með mold, ösku og þangi. f>að
mun og enn tíðkast allvíða, að mjalta ærnar
í torfkvíum og moka svo áburðinum undan
þeim í haug rjett fyrir utan kvíavegginn,
sem aldrei er látinn verða að neinu gagni.
Sjezt hefir, að áburðurinn hefir ekki verið
borinn á túnin fyr en á vorin, rakaður síðan
af að litlum tíma liðnum, jafnvel þó helm-
ingurinn gengi ekki ofan í jörðina, og af-
raksturinn hefir síðan verið borinn í hrúgur
ínm á túninu og kveikt í honum, til þess að
ómögulegt væri að annað en askan gæti orð-
ið jörðinni að liði, og þó 2—3 ára flag yrði í
hverjum stað í tuninu eptir brennurnar.
í>egar þessar afrakstrar-brennur eru svo tíðk-
aðar ár eptir ár hingað og þangað um tánin,
væri ekki að kynja þó grasvöxturinn yrði
nokkuð eptir meðferðinni. Líklega hefði ver-
ið hægt að gera eitthvað þarfara við áburð-
inn eu þetta.
Sem betur fer, mun slík fávizka ekki vera
almenn; en of víða mun þó brenna við, að
ábótavant sje með notkun áburðarius; en hann
er þó bú undirstaða, sem grasræktin og þar
af leiðandi fjenaóarframleiðslan byggist á, og
er því vert, að þessi fólgni fjárstofn sje hag-
nýttur eins og föng eru á. __g.
Sýsluvegurinn frá, Reykjavík
suður að Vogastapa.
Jeg las um daginn í ísafold um póstveg-
iun í Arnessýslu; og datt mjer þá í hug, að
einnig mætti rita fáein orð uui sýsluveginn
frá Reykjavík suður í sýsluna. Jeg ætla þá
að fara úr Reykjavík suður eptir, og geta
um ýmislegt, sem fyrir augun ber, hvað veg-
inn snertir.
í>egar maður kemur niður í Fossvog, verða
fyrir manni rásirnar þar. J>ær eru að vísu
þannig á sumrum, að fáum ókunnugum mundi
til hugar koma, að við þær væri neitt að at-
huga; en á vetrurn í leysiugum verð þær lítt
færar eða jafnvel stuudum ófærar.
|>á kemur Fossvogslækur; lækur þessi, sem
er á sumrum ekki nema ofurlítil spræna,
verður stundum á vetrum svo, að naumast
verður yfir hann komizt, og það ber við, að
hann verður með öllu ófær.
Vegurinn upp Kópavogsháls er óhæfilega
brattur, htt fær með vagn, en vagnvegur
á vegurinn milli Rvíkur og Hafnarfjarðar að
verða úr þessu. Með því að sneiða hálsins
lítið eitfc utar, má fá hann mjög hallalítinn.
|>egar kemur suður að Kópavogi, kemur ein
torfæran, þótt stutt sje; húu er rjett við
landnorðurhornið á túngarðinum í Kópavogi;
þar eru götutroðningar, djúpir mjög, og verður
þar á vetrum kafhlaup, þegar snjóþyDgsli eru.
í>á kemur brúin yfir Kópavogslæk. Að
henni er mesta vegarbót, og er furða, að hún
skyldi ekki vera á komin fyrir mörgum tug-
um ára; eu trjen í henni eru mikils til of
veik; brúin skelfur undan gangandi manni,
hvað þá heldur þegar hún er riðin.