Ísafold - 15.10.1890, Blaðsíða 1

K.tmu; *t > •{
lamgmxHic—. Vmrð árgancsi-«>
(104 «*«) 4 kr+ *rl«uk« 5 h>
Bmniwt %r**r íMÍðjan jiU«áa«ð
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslnst. i Austurstrceti 8.
XVH 83 j
,Meistara‘-leg bankadella.
IV.
(Síðasti kafli)
Peningaseðlab og eignabbjettuk.
Gegn um allan þann hugsunarvillu-hræri-
graut, gem allar svikamyllu-greinar meistar-
ans saman standa af, virðist mega rekja
þann rauða þráð, að hann álíti seðla lands-
bankans vera landsins eign, en það er í hans
munni sama sem landssjóðsins eign, eins og
sjá má greinilega á mörgum setningum hjá
honum, nú síðast í hjer um ræddu dæmi
hans, er hann nefnir teinfalda sönnum. jpar
segir hann t. d., að með því að láta jarða-
bókarsjóð taka á móti 2000 kr. í seðlutn frá
póethúsinu gegn því að svara sömu upphæð
út aptur í gulli til ríkissjóðs hafi tlandið ver-
ið látið kaupa 2000 kr. 1 seðlum, sem er lög-
leg eign þess« o. s. frv. Hjer þýðir landið
hjá honum bersýnilega sama sem landssjdður,
og eins á mýmörgum stöðum öðrum, er líkt
stendur á.
Að seðlarnir (landsbankans) sjeu eign lands-
sjóðs, það er mtistarans óbifanleg sannfæring.
Sú setning er aðal-máttarstoðin undir allri
svikamyllu-kenningunui. Svikin eru eptir
hans hugsun í því fólgin, þegar öllu er á
botninn hvolft, að þegar landssjóður tekur
á móti seðlum gegn því að svara þeim út í
gulli, þá er hann látinn kaupa sína eigin
eign. Taki hann á móti gulli frá pósthúsinu
— eins og hann gerir svo tugum þúsunda
skiptir—gegn því að svara sömu upphæð til
ríkissjóða aptur í gulli, þá er allt eins og á
að vera, að honum finnst; hann fæst ekkert
um það. í síðara dæminu í »einfaldri sönn-
un« lætur hann póstmeistarann leggja 2000
kr. inn í landssjóð í seðlum, með þeim á-
rangri, að landssjóður verður eptir hans kenn-
ingu 2000 kr. fátækari eptir en áður, vegna
þess, að hann þarf að svara sömu upphæð
út aptur til rfkissjóðs í gulli,—eptir hans
kenningu; rjett skoðað er nefnilega lands-
sjóður jafnríkur eptir sem áður, eins og á að
vera, með því að hjer er að eins um geymslu-
fje að ræða. Hefði póstmeistarinn liomið
með 2000 krónur í gulli, álítur Cambridge-
meistarinn landssjóð auðsjáanlega jafnríkan
epth'- sem áður (eins og er). þetta er hugs-
un hans, og hún samkvæm skoðun hans á
seðlunum. Að hann fær í fyrra dæminu í
•einfaldri sönnun« út 2000 kr. gróða fyrir lands-
sjóð, en engan gróða í hinu síðara, þótt í
báðum hafi 2000 kr. verið lagðar inn, það er
bara svikamyllu-reikningsaðferð eptir sjálfan
hann: í fyrra dæminu telur hann 2000 krón-
urnar að eins tekjumegin, en í hinu síðara
bæði tekju- og gjaldamegin!
J>að er með öðrum orðum, að þó að meist-
arinn hafi gefið út það lögmál, að »lögeyrir
hvers lands sje eign þess«, og þó að það lög-
mál nái jafnt til gull- og silfurpeninga (o. s.
frv.) sem brjefpeninga, þá er hugsun hans
samt fráleitt sú, er hann áttar sig, að allir
hjer gjaldgengir málmpeningar (þ. e. danskir
peningar) sjeu eign landssjóðs, heldur hitt,
ReykjavHt, miðvikudagmn 15 okt.
að seðlamir sjeu það, — seðlar landsbankans.
þ>að er alvara bans, — það hlýtur að vera
alvara hans, eptir öllu því sem hann hefir
um þetta mál ritað, að seðlar landsbankans
sjeu landssjóðs eign hvar sem þeir hittast;
í annara höndum sjeu þeir að eins lánsfje,
en aldrei eign handhafa, hver svo sem hann
er; hvenær sem þeir berast landssjóði, er
það sama sem að þá sje þeim skilað eigand-
anum aptur heim úr láninu; sje landssjóður
látinn þá borga fyrir þá, eru það bara svik :
hann er látinn kaupa sína eigin eign! jþessi
ímyndun hefir einhvern veginn slysazt til að
taka heima í höfði meistarans, og annað-
hvort er, að hún situr þar enn blýföst, eða
þá að hann vill eigi láta það á sig ganga, að
hann hafi mátt til að úthýsa henni, vegna þess
að hann hafi sjeð, að það var einber sjón-
hverfing, og kýs heldur að standa sí og æ á
sömu vitleysunni fastara en fótunum, öllum
skynberandi mönnum til athlægis.
Landssjóður á ekki og hefir aldrei átt
nokkurn einn einasta af seðlunum íslenzku,
landsbankaseðlunum, nema þegar hann hefir
fengið þá sem löglega innborgun og meðan
hann hefir þá haldið þeim í sínum vörzlum
sem þannig fenginni eign. f>að er alveg
sama máli að gegna um eignarrjett landssjóðs
að seðlunum og að öðrum peningum, málm-
peningum. Berist honum gullpeningar eða
silfurpeningar o. s. frv. sem löglegar tekjur,
hvort heldur er upp í skatta og skyldir eða
til kaups, fyrir ávísanir á ríkissjóð — póstá-
vísanir — o. s. frv., þá á hann þá, á þá
lengur eða skemur, þangað til hann fargar
þeim aptur, til einhverra nauðsynja sinna,
einhverra útgjalda ; lengur á hann þá ekki;
þeir fá þá nýjan eiganda, — alveg eins og
þegar peningar ganga milli einstakra manna,
í kaupum og sölum. Alveg eins er með
seðlana. jpeir eru algjörlega sömu lögum og
reglum háðir hvað eignarrjett að þeim
snertir.
Getur verið, að einhver einfeldningur kynni
að ímynda sjer, að landssjóður stæði öðru
vísi að seðlunum í þessari grein en dönsk-
ura gull- eða silfurpeningum, vegna þess, að
hann hefir látið búa þá til. En eins og
ríkissjóðurinn danski er alls ekki eigandi
danskra peninga fyrir það, þó að hann hafi
látið búa þá til, slá þá í peningasmiðju sinni,
fyrir hina og þessa, sem leggja til efnið í
þá, eins er landssjóður íslands ekki eigandi
seðlanna heldur fyrir það, þó að hann hafi
látið búa þá til. það er meira að segja, að
leggi ríkissjóður til frá sjálfum sjer efnið í
þá málmpeninga, er hann lætur peninga-
smiðju sína slá, þá á hann þá peninga allra
fyrst, meðan hann er ekki búinn að láta þá
úti einu sinni; en þó að landssjóður hafi
látið búa til seðlana, að mestu eða því nær
öllu leyti, og lagt til efnið í þá, þá hefir
hann samt aldrei átt þá upphaflega, —aldrei
nokkurn tíma átt þá öðru vísi en hafi þeir borizt
honum eptir á, eptir að þeir voru komnir í
veltu, sem lögleg innborgun. Ríkissjóður
hefir verið upphaflegur eigandi fjöldamargra
1890
silfur- og gullpenihga, þ. e. allra þeirra, er
hann hefir lagt til efnið í; landssjóður hefir
ekki verið upphaflegur eigandi nokkurs seðils,
þ ó a ð hann hafi lagt til efnið í þá og látið
búa þá til alla saman,—að mestu leyti.
það er þetta að mestu léyti, sem leggja
verður áherzlu á. Seðlarnir íslenzku eru
sem sje ekki peningaseðlar, ekki peninga-
ígildi, ekki löglegur gjaldeyrir, þó að prent-
smiðjan, sem prentar þá og vinnur það verk
í þjónustu landssjóðs, sje búin að ganga frá
þeim að öllu leyti ; þeir eru það meira að
segja ekki, þó að landshöfðingi skrifi undir
þá. |>eir eru ekki löglegur gjaldeyrir fyrr en
þar að auki einhver úr bankastjórninni er
búinn að skrifa undir þá, en með þeirri
undirskript, samfara afhendingu landshöfð-
ingja, eru þeir komnir í eigu landsbankans
sem frumeiganda. Seðlarnir eru með öðrum
orðum alls eigi til, ekki til sem löglegur
gjaldeyrir í nokkurs eigu, hvorki landssjóðs
nje annars, á undan landsbankanum ; hann
er frumeigandi þeirra sem seðla, sem pen-
inga-ígildis ; landssjóður hefir að eins átt þá
áður sem seðla-efni.
Landsbankinn er þannig frumeigandi seðl-
anna. En hann er að eins frumeigandi.
Óðara en hann er báinn að láta seðlana úti,
lána þá eða láta þá í einhvern kostnað fyrir
sig, er eignarrjettur hans að þeim horfinn.
Berist honum síðan eitthvað af þeim sem
lögleg inngjöld, verður hann aptur eigandi
þeirra seðla, en missir síðan eignarrjettinn í
annað sinn undir eins og hann lætur þá úti.
Gengur þannig allt af koll af kolli, alveg
eins og með slegna peninga. Seðlarnir eru,
eins og málmpeningar, fjemætir munir, sem
eru einmitt til þess ætlaðir, að vera allt af
á ferðinni úr eins manns eigu í annars, —að
vera allt af að skipta um eiganda.
Munurinn á brjefpeningum og málmpen-
ingum er sá einn, að fjemæti hverra um sig
stendur að nokkru leyti á ólíkum merg. Að
nokkru leyti. það er sem sje sameiginlegt með
hvorumtveggju, að það er stimpill ríkisvalds-
ins, sem gefur þeim ákveðið gildi. En þar
sem málmpeningarnir eiga að hafa og hafa
optast nær sitt fjemæti í sjer sjálfum fólgið,
hvað sem líður stimpli ríkisvaldsins, þá styðst
fjemæti brjefpeninga í þess stað við ábyrgð
þeirrar stofnunar eða stofnana, er gefa þá út,
og sje sú ábyrgð nógu örugg—eins og ábyrgð
landsbanka og landssjóðs í sameiningu er
fyrir hinum fslenzku seðlum —, þá eru brjef-
peningar jafngóðir og málmpeningar, í þeim
viðskiptum, sem þeim eru ætluð, en það er
að eins inuan lands, hvar sem er; landa á
milli er málmur, sleginn eða ósleginn, við-
skiptamiðill, er jafna þarf upp annan vöru-
skiptahalla eða skuldaskipti.
Af þessum skýringum á nú hverju manns-
barni að vera fullljóst, hvernig víkur við um
eignarrjett að hinum íslenzku seðlum: að
þeir eru hvorki eign landssjóðs nje lands-
bankans fremur eða á annan hátt en þeir
eru eign einstakra manna—þeir eru í dag
eign Pjeturs eða Páls, á morgun landsbank-