Ísafold - 01.11.1890, Qupperneq 1

tCemui út á miðvikudögum og,
laugardögum. Verð árgangsin*
(l04arka) 4 kr.; erlendÍ6 5 k»
Borgist fyrir miðjan júlímánuð
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVII 88.
Reykjavik, laugardagir.n 1. nóv.
1890
Um kennaramenntun.
I>að er nærri því furða, hve lítið hingað
tiil hefur verið gjört til þess að efla alþýðu-
kennaramenntun hjer á landi.
Annarstaðar er það þó talið grundvallar-
•skilyrði fyrir því, að nokkurt verulegt gagn
geti orðið að alþýðumenntunartilraunum, að
fræðendurnir sjeu nokkurn veginn vaxnir
starfi sínu ; og mjög mundi því fje þykja á
glæ kastað, sem varið væri til þess að launa
þeirn kennurum, sem engra eða því nær
■engra trygginga væri leitað fyrir að væru
vaxnir starfi sínu. Um alla Norðurálfu eru
sjerstakir skólar handa kennaraefnum, og
heimtað, að kennarar gangi undir próf, áður
en þeir fá að takast á hendur kennarastörf
fyrir almannafje. |>að er meira að segja, að
UæreyÍDgar hafa sinn kennaraskóla, þótt fá-
mennir sjeu.
Að vísu hefir verið lítils háttar rætt og rit-
að um stofnun kennaraskóla hjer á landi,
bæði á þingi og utan þings; en eigi hefur
þótt tími til kominn að fara langt út í það
mál. Bæði hefur verið borið við miklum
kostnaði —enda gæti frá vissu sjónarmiði sú
ástæða verið gild og góð, ef byrja ætti í stór-
um stíl—, og þá hefur eigi síður því verið
barið við, að það mundi einmitt verða til
þess að aptra menntunarframförum hjá oss,
að heimta af kennendum, að þeir hefðu
gengið á kennaraskóla. Gæti og verið
töluverð ástæða til að óttazt það, ef þegar
í stað væri stranglega heimtað, að enginn
mætti fást við unglingakennslu, nema sá, sem
gengið hefði á kennaraskóla og tekið próf
þar.
En hklegt er, að finna mætti miðlunarveg
■og hagfelda byrjun, þar sem höfð væri hæfi-
leg hliðsjón af þessum mótbárum hvorum-
tveggju.
það hefur þótt af miklu til kostað, að stofna
uýjan skóla og ný embætti til þess að mennta
alþýðukennarana; en það virðist ekki heldur
allsendis nauðsynlegt. Færeyingar hafa kenn-
araakóla, eins og áður er sagt, en þó hafa
þeir ekki stofnað ný embætti hans vegna,
heldur láta þeir gagnfræðaskólakennara sína
kenna á kennaraskólanum seinni hluta dags,
en stundum er lokið á gagnfræðaskólanum.
A þann hátt spara þeir fje, þótt kennurun-
um sje að vísu launað nokkru þessi auka-
kennsla.
Á líkan hátt virðist enginn ógjörningur að
hafa kennarakennslu við gagnfræðaskóla vora
ásamt gagnfræðakennslunni. En hætt er við
að ofmikið þætti að heimta að kennaraefni
gengju 2—3 ár á slíka skóla, eins og víðast
tíðkast annarstaðar, og þó er einkum hætt
við, að ekki þætti heimtandi, að þeir, sem
þegar eru orðnir kennarar —og þeir eru þó
æði margir— hættu svo vetrum skipti við
kennarastörf og gengju á kennaraskóla.
það mundi því hafa ýmsa kosti í för með
sjer, að byrja að eins í smáum stíl, byrja á
því, að hafa 2—3 mánaða kennslutíma á ári,
eptir að barnaskólar eru almennt úti, t. d.
frá byrjun aprílmánaðar. þótt tími þessi
væri stuttur, ætti þeim, sem þegar eru orðn-
ir kennarar, að geta gefizt kostur á að skýra
fyrir sjer ýmsar spurningar, er hjá þeim hafa
vaknað við kennsluna, og fræðast um ýmis-
legt, sem þeim er þörf á að vita, betur en
þeirn hefði áður gefizt kostur á, og kennara-
efnum að afla sjer þekkingar á ýmsu, er
starf þeirra snertir, svo að þau gætu haft
skýrari sjón á starfsviði sínu en að öðrum
kosti, og Ijósari meðvitund um, hvers vegna
þau einmitt viðhelðu þá kennsluaðferð, sem
þau hefðu, en aðra ekki.
Kostnaður við nám þetta mundi ekki svo
ýkja-mikill eða tilfinnaulegur, og það jafn
vel eigi þótt um fleiri en eitt námstímabil
væri að ræða, og varla mundi ísjárvert að
gefa þeim sveitum öðrum fremur von um
landsjóðsstyrk, er rjeðu til kennslu menn, er
gengið hefðu á kennaraskóla, eða tekið kenn-
arapróf, því að svo mætti um búa, að eigi
væri þeim órjettur gjör, sem þegar eru orðn-
ir kennarar.
Á þennan hátt fengjum vjer upp vísi til
kennaraskóla, áu þess að leggja mjög þunga
byrði á landsjóð eða nemendur. Að vísu má
búast við, að sagt verði, að þetta sje kák
og hálfverk, sem engu sje kostandi til; og
satt er það, að hálfverk yrði það. f>að yrði
tilraun, en þó tilraun, sem öll líkindi eru til
að tilvinnandi væri að verja nokkru fje til.
f>essa stofnun mætti laga í hendi sjer; hun
yrði viðfaugsbetri til breytinga en stórt
skólabákn, og við breytingum má búast.
Eitt atriði skal tekið fram, þótt það í
sjálfu sjer muni varla þurfa. f>að er, að
sjálfsagt virðast, að konum jafnt sem körl-
um gefist kostur á að ganga á skóla þessa
Uui það geca orðið skiptar skoðanir, hvað
kenna skuli á skólum þessum; en varla get-
ur þó verið takandi í mál kennsla í mjög
mörgum greinum á jafnstuttum tíma og hjer
er gjört ráð fyrir.
Elestum mun koma saman um, að uppeld-
isfræðin ætti að vera aðalnámsgrein á slík-
um skóla, og kennsluæfingar á barnaskóla,
er stæði í sambandi við hann. En að því
búnu má búast við, að skoðanir færu meir
að skiptast; þó er líklegt, að fæstir yrðu því
mótfallnir, að þar yrðu jafnframt kenndar
meir eða minna námsgreinir þær, sem lög-
skipað er að kenna börnum.
En, mun nokkurt lið í því að gagnfræða-
skólakennarar takist þetta starf á liendur ?
Að vísu mundi æskilegt að fá þá menn
til þess, sem sjálfir hefðu gengið einmittt á
kennaraskóla. En þó er líklegt, að nokkurt
lið mundi að þeim. f>ar er llklegt, að þeir
hafi meir eða minna kynnt sjer uppeldisfræði,
og að tninnsta kosti er ætlazt til, að þeir
hafi numið þær námsgreinir, er börnum skal
kenna, og nokkra verklega æfingu hafa þeir
þegar fengið í kennslu, og ættu því fremur
að fá hana, ef þeir ynnu þetta verk sitfc með
áhuga, svo að frágangssök mundi ekki að
skipa þá til þessa. Mætti jafnvel búast
við miklum árangri af þvf, ef þeir á annað
. borð hafa kennarahæfileika til að bera. Að
: minnsta kosti er varla um öunur vænlegri
; ráð að velja, þegar um slíkan tilraunaskóla
er að ræða, sem hjer er farið fram á.
Ef síðar yrði komizt að þeirri niðurstöðu,
að stofna sjerstæðan kennaraskóla, þá mætti
og leita annara ráða með kennara við
hann.
pingið og þjóðfjelagið.
Naumast mun nokkur sá maður vera, að
| hann hafi ekki löngun til að vera frjáls, og
I að aðrir hafi sem minnst yfir sjer að segja.
j Virðist tilhneiging þessi vera annars vegar
jerfð frá fyrra ástandi mannkynsins, en
I hins vegar vitnisburður um framsókn þess til
meiri fullkomnunar og hærra þjóðlífs.
Frelsislöngun þessi kemur fram í tvenns
konar myndum, ýmist sem löngun til að lifa
sjálfráðu lífi eins ■ og hjörð í haga, stjórnar-
og skipulagslaust, eða sem löngun til að öðl-
ast það frelsi, er veitir hverjum einstaklingi
færi á, að auka hæfileika sína og koma þeim
til meirí fullkomnunar, en þó innan þeirra
takmarka, sem skyldur hins lögskipaða fje-
lagslífs setja hverjum manni í hinum siðaða
heimi.
Sje nú þessi tvenns konar frelsislöngun bor-
in saman við vora eigin þjóð, þá verður því
naumast neitað, að þeir sjeu til og það ekki
svo fáir, er álíti það vera frelsi, sem í raun
irjettri er algjört stjórnleysi.
j jþó má ekki skilja það svo, sem nokkur
I mundi sá vera, er vildi hefjast handa til að
brjóta af sjer bönd borgaralegs fjelags. Engan
veginn ! Til þess vantar menn bæði kjark, og
að öðru leyti eru skoðanir þeirra, sem hugsa
í þessa átt, svo óákveðnar og á reiki, að
margir þeirra vita í rauninni ekki hvað þeir
vilja.
Optast er þetta sprottið af þvt, að menn
vilja gjarnan losast við allar skyldur og skatta,
en hafa ekki íhugað, hvað þeir fá í aðra
hönd. I þeim flokki munu þó, sem betur
fer, örsjaldan vera þeir greindari, betri eða
menntaðri menn í hverju hjeraði, því flestir
þeirra munu einmitt aðhyllast það frelsi, sem
kemur í ljós í meira eða minna ákveðinni
ósk um frjálsara stjóruarfyrirkomulag. þó
muu naumast verða á móti því borið; að
að innan um þá, sem hneigjast að skynsem-
islausu sjálfræði, hittist öðru og hvoru menn,
sem sjeu alls ekki á afar-lágu stigi hvorki
að gáfum nje þekkingu að sum leyti, en hugsa
þó og tala í þá átt, af gremju yfir einhverju,
er þeim hefir þótfc illa fara í þann og þann
spipinn, án þess slíkt sje skoðun þeirra, þeg-
ar þeir gæta betur að.
En þó svo væri, að hjer væri ekki að ræða
nema um menn með gáfum svona upp og
ofan og nteð lítilli lífsreynslu og þekkingu á
nauðsyn hins lögbundna fjelagsskapar, þá er
samt sem áður nauðsyn að láta slíkar hug-
myndir ekki afskiptalausar, heldur ber að