Ísafold - 05.11.1890, Blaðsíða 1

K.emur út á miðvikudögum óg.
laugardögum. Verð árgangsins
■(l04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr
Borgist fyrir miðjan júlímánuð
ISAFOLD.
XVII 89.
Reykjavík, miðvikudaglí?n 5. nóv.
Uppsögn (skrifleg) bundin v:ð
iramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. i Austurstræti 8.
1890
Hjeraðsfundur Húnavatnsprófasts-
dæmis.
|>ví hefir lengi verið við brugðið, hve hjer-
aðsfundir væru þýðingarlitlir, og almennt
dauflega sóttir; hafa stundum verið svo mik-
il brögð að deyfð manna og hirðuleysi í því,
að koma á þessa fundi, að í sumum prófasts-
dæmum hefir jafnvel ekki verið auðið ár eptir
ár að koma á fundi.
Ekki verður því mótmælt, að þetta virð-
ist bera sorglegan vott um áhugaleysi manna
í safnaðarmálum, þó það auðvitað sje nokk-
uð til málsbóta í þessu efni, að sá tími, sem
hjeraðsfundirnir eru haldnir á samkvæmt
fyrirmælum laga 27. febr. 1880, er einhver
hinn allra-óhentugasti fyrir safnaðarfulltrú-
ana, sem venjulega eru búandi menn. Um
þær mundir eru búannir manna hvað mest-
ar, og menn mjög ófúsir á, að yfirgefa heim-
ili sín, enda getur það og viljað til, að bænd-
ur, sem veita rniklu búi forstöðu, bíði tjón
af því, að vera marga daga að heiman; og
þá er þessi tími ekki síður bagalegur fyrir
þá safnaðarfulltrúa, sem eru einyrkjar, eins og
hverjum gefur að skilja. Eengist breyting
á þessu með hjeraðsfundartímann, t. a. m.
júnímánuðarákvæðinu í stað septembermán-
aðar, er það ekkert vafamál, að fundirnir
yrðu miklu betur sóttir, og gætu þar af leið-
andi orðið harla þýðingarmiklir. Einnig yrðu
menn þá miklu fúsari að sitja á fnndum eptir
því sem þörf væri á, og mál þau, sem til
umræðu koma, yrðu ekki eins flausturslega af-
greidd, eins og einmitt hefir átt sjer stað, og
því síður mundi það bera við, að mál-
um yrði frestað ár frá ári, beinlínis af þeirri
■orsök, að menn gefa sjer ekki tíma til að
íhuga þau og ræða.
Yæru hjeraðsfundirnir vel sóttir, og menn
gæfu sjer tíma til að sitja á þeim svo sem
tvo daga, mundi meira og ýtarlegar rætt um
kristindómslíf safnaðanna en að undanförnu
hefir verið gjört, og eru mikil líkindi til, að
slíkar umræður gætu haft vekjandi og góð
ábrif.
þessi sannleiki, að vel sóttir hjeraðsfundir
gætu haft mikið að þýða fyrir safnaðarlífið,
er sjálfsagt viðurkenndur af öllum þeim, sem
nokkuð hugsa um málefni kirkjunnar, og er
því vissulega vert fyrir presta og prófasta,
að leitast við af ýtrasta megni, að gjöra þá
sem þýðingarmesta, bæði með því að ræða
þar 8jálfir fundarmálefnin af alhuga, og hvetja
safnaðarfulltrúana til að koma á fundi. Einn-
ig ætti vel við ^að lesa upp stuttar ritgjörðir
á slíkum fundum um eitthvert efni, sem þá
jafnframt gæti verið umræðuefni fundarins.
I Húnavatnsprófastsdæmi hefir þegar nokk-
uð verið gjört í þessa átt. Prófasturinn síra
Hjörleifur Einarsson, hefir áminnt menn
rækilega í þessu tilliti, enda munu hjeraðs-
fundir óvíða eins vel sóttir og í prófastsdæmi
hans. Á hjeraðsfundinn 1888 komu nálega
allir hjeraðsnefndarmenn, og á síðasta hjer-
aðsfund voru allir prestar sýslunnar og 10
safnaðarfulltrúar.
Fundur þessi var haldiun að þingeyrum 7.
og 8. dag septembermánaðar. Hafði prófast-
urinn í skriflegu fundarboði óskað eptir, að
menn kæmu á fuudarstaðinn eigi síðar en
um hádegi þann 7. Ætlaðist hann til, að
allir fundarmenn hlýddu messu og tækju síð-
an til starfa.
Fjöldi fólks var við kirkju þenna dag, enda
veður hið blíðasta. Prófastur messaði, því að
sóknarpresturinn var til altaris ásamt mörgu
fólki úr prestakallinu. Organisti Böðvar þor-
láksson, bóndi á Hofi í Vatnsdal, ljek á or-
gel í kirkjuuni, og fórst það að vanda ágæt-
lega. 011 var guðsþjónustan mjög hátíðleg
og áhrifamikil.
Nokkru eptir messu gengu hjeraðsnefndar-
menn á fund, og var þegar samþykkt, að
fresta hjeraðsfundarmálum til næsta dags,
en verja deginum til að hlusta á fyrirlestra
hjá þeim síra St. M. Jónssyni á Auðkúlu og
próíastinum, og hefja síðan umræður um
ofni þeirra.
Fyrirlestur prófastsins var um »Vort kirkjio-
lega ástandn. Skýrði hann fyrst greinilega
frá dómum íslenzku prestanna í Ameríku um
kirkjulífið hjer á landi, sem honum fundust
ósanngjarnir og blandaðir öfgum og ýkjum,
svo furðu gegndi. Síðan lýsti hann kirkju-
lífinu eins og honum fannst það vera, og
lauk fynrlestrinum með áskorun til prest-
anna um að sameina krapta sína og leitast
af alefli við, að ráða bót á meinsemd kirkj-
unuar.
Fyrirlestur síra Stefáns fór nokkuð í líka
átt. Efni hans var að svara spurningunni:
»Eru amerisku dómarnir um prestana á Is-
landi rjettir«? Tók hann fram aðalákærur
fslenzku prestanna í Yesturheimi gegn pre3ta-
stjettinni hjer á landi og sýndi fram á með
ljósum rökum, að sumpart væru þær með
öllu ósannar, en sumpart svo ýktar, að með
rjettu mætti segja, að úlfaldi væri gjörður úr
mýflugu.
Að báðum fyrirlestrunum var gjörður góð-
ur rómur, og hófust umræður um þá, er
stóðu fram á kvöld.
í umræðunum var það viðurkennt af öll-
um, að kirkjulífið hjer á landi væri mjög
dauft; en líkar kvartanir heyrðust einnig frá
öðrum löndum. En dómar þeirra síra Jóns
Bjarnasonar, síra Fr. Bergmanns og síra
Hafsteins Pjeturssonar næðu engri átt, ljetu
menn almennt í ljósí megna gremju yfir því,
að þeir skyldu stöðugt halda áfram að ó-
frægja stjettarbræður sína hjer á landi og
yfir höfuð níða suma beztu menn þjóðarinn-
ar, og helztu menntastofnanir landsins. þessi
framkoma þeirra fannst mönnum því hörmu-
legri, sem engum blandast hugur um, að áð-
urgreindir prestar í Ameríku mundu vera
hæfileika- og lærdómsmenn, sem mikið mundu
geta gagnað fósturjörðu sinni, ef þeir ekki
rituðu í þessum hrokalega óvildaranda. Eætt
var um, hvort ekki mundi rjett að svara
Vesturheimuprestunum fslenzku. Álitu
sumir frágangssök að eiga orðastað við menn
sem ekki hirtu um að rökstyðja aðra eins á-
kæru og þessa: »Á íslandi eru bæði skynsem-
istrúarprestar og Unitaraprestar. þeir trúa
ekki á guðdóm Krists, og þess vegna boða
þeir ekki Jesúm Krist og hann krossfestan*.
Aðrir álitu, að menn málefnisins vegna mættu
ekki þegja, og það væri lítilmannlegt af presta-
stjettinni hjer á landi, að láta ár eptir ár
rýra virðingu sína í augum safnaðanna með
ýkjum og lognum sakargiptum, áu þess að
bera hönd fyrir höfuð sjer. Allir vissu þó,
að í flokki hennar væri margur sá, er fær
væri um þetta.
Eptir langar umræður komust menn að
þeirri niðurstöðu, að æskilegt væri, að meir
væri rætt opinberlega um kristindóms- og
kirkjumál þjóðar vorrar en hingað til hefði
verið, en því að eins væri takandi í mál að
ræða um þetta við íslenzku prestana vestra,
að þeir gætu talað rólega um málefnið og
með meiri sannleiksást, án þess að við hafa
fáryrði og jafnvel meiðandi smáuarorð. Slík-
ur ritháttur væri með öllu ósamboðinn hverj-
urn menntuðum manni, og þá ekki sízt mönn-
um í prestlegri stjett.
þessu næst var rætt um orsakirnar til
þess, að kirkjurœlcni virtist fremur fara
minnkandi hjer á landi. Síra Jón og síra
Friðrik finna fljótt orsakirnar til þessa, sem
eiga að vera andleysi og hirðuleysi prestanna
og skortur á nægri þekkingu; þeir gefi sig
við allt öðru. t fá orðum eru þeir __________ að
þeirra dómi — ýmist ófærfr til að gegna stöðu
sinni eða svíkjast um það.
Prestarnir skoruðu á safnaðarfulltrúana, að
segja hreinskilnislega álit sitt um, að hve
miklu leyti ákærur þessar mundu vera á
rökum byggðar. Safnaðarfulltrúarnir voru
allir úr flokki hinna skynsömustu og sjálf-
stæðustu bænda sýslunnar, og mátti því
fremur bera traust til orða þeirra. þeir
svöruðu í einu hljóði, að slíkar ákærur væri
eins og önnur fjarstæða, sem ekki væri gegn-
andi. Að visu mundu þeir prestar vera til,
sem bæði væru lítt lærðir og ekki reglusamir,
en að dæma alla presta hjer á landi eptir
þessum örfáu mönnum, væri samvizkulaus
aðferð.
I umræðunum um þetta mál var það játað,
að ábyrgðin fyrir hnignandi kirkjurækni gæti
alls ekki hvflt á prestastjettinni. Orsökin
til þess, að messuföll vilja opt til, sje hvorki
sú, að prestarnir láti sig vanta, nje flytji
andlausar, óuppbyggilegar og illa samdar
ræður, heldur sjeu margar aðrar orsakir til
þess, svo sem kirkjurnar, hvernig þær sjeu
úr garði gjörðar: allsstaðar út um landið
ofnlausar og illa byggðar, svo að hvað lítið sem
er að veðri, er ekki lifandi f þeim fyrir kulda.
Kirkjurnar standa þannig allt af í stað, þótt
stöðug framför eigi sjer stað í bæjarbygging-
ingum manna og hýbýlaháttum, og það er
ekki óskiljanlegt, að eptir því, sem menn
venjast betri og notalegri húsakynnum, hika
menn sjer meira við að fara langa leið í
vondu veðri til að setjast í kalda kirkju.
Enn fremur er örðugleikinn á því, að halda
uppi viðunanlegum söng í kirkjunum. þótt
margt fólk sje við kirkju, er ef til vill ekki
hægt að fá neinn mann til að byrja, og